O próximo 17 de xuño, Andreu Nin será obxecto dunha homenaxe no Parlament, nunha sala de actos na que desde hai días non quedan entradas. O relatorio correrá a cargo de Pelai Pagès e está prevista a participación dos portavoces de ERC, PSC, IC-EUiA e da CUP.
A continuación terán a palabra representantes de todos os sindicatos, de grupos e partidos da esquerda radical, así como de militantes recoñecidos de entidades e medios de todo o arco da esquerda, algúns vindos expresamente desde diversas partes do Reino. Conmemórase o aniversario (cun día de adianto) da desaparición de Nin, o 17 de xuño de 1937, mentres a prensa estalinista acusábao de estar en "Salamanca ou en Berlín", unha da maiores ignominia anticomunistas xamais vertidas contra un home que dedicou a súa vida á clase obreira. O feito de que este xesto excepcional, que non se fixo por ningún outro líder da esquerda social, preparouse coa complicidade activa do catro grupos parlamentarios, incluíndo o dos herdeiros do PSUC, é seguramente máis emblemático do que agora nos poida parecer. O seu artífice foi David Compayon, deputado por EUiA e militante do POR.
Este acto representa un certo broche final a unha longa batalla que se iniciou xustamente o 16 de xuño de 1937, e que proseguiu co POUM na clandestinidade e no exilio. Durante as primeiras décadas da guerra fría, o "caso Nin" apenas se daba para algunha nota ao pé de páxina. Non sería até a segunda metade dos anos sesenta, cando a crise do estalinismo levou o "desxeo" das heterodoxias apartadas da historia, que se volveu a falar de Nin. Fíxoo unha nova fornada de historiadores (Broué, Peirats, Rama, Bolloten) que desenterraron dos cascallos a revolución social, sen a cal non se podía comprender o que significou a II República e a guerra. A continuación, Nin comezou a ser estudados e editado.
Resulta bastante simbólico que a primeira recompilación dos seus escritos viñese da man do seu compañeiro máis próximo, Juan Andrade, que no seu prólogo aos problemas da revolución española, atendía en detalle a súa vida e a súa obra. Non careceu de simbolismo que o selo editorial fose o de Ruedo Ibérico. Tamén o tivo a reedición de Els movimients d´emancipació nacional (a orixinal de Proa databa de 1935), cunha ampla introdución de Wilebaldo Solano que foi seguramente a primeira biografía escrita sobre Nin. En 1975, Pelai Pagès puido publicar Andreu Nin: su evolución política (1911-1937), na popular ZYX; despois o propio Pelai colaborou coa editorial Fontamara na edición máis extensa da obra de Nin que se publicou até o momento. A "cuestión Nin" deu lugar a unha das controversias históricas da Transición: nun contexto de desintegración do estalinismo, a LCR, aproveitando as tribunas dos congresos do PCE e do PSUC, esixiu unha aclaración e unha desculpa pública por parte destes partidos. Soamente o acabaría facendo o PSUC a través do seu secretario xeral, Rafael Ribó.
Este combate iniciárao o POUM desde o exilio, mais o partido desapareceu como tal ao bordo do oitenta. Entón a LCR desenvolveu unha nova lectura da historia do POUM, atopando que Trotsky equivocouse gravemente. A revisión realizouse desde as páxinas de Combate e de Inprecor e tivo un momento sinalado no "dossier" aparecido en Combate 392 do 4 de outubro de 1985, que conmemoraba o 50 aniversario da creación do partido de Nin e Maurín, e facíao co titular "Nuestro antepasado"; noutra ocasión falábase de "El POUM, nuestro partido". Fechábanse décadas de desencontro. Non significaba nin moito menos que se fechase o debate, en particular sobre temas tan discutíbeis como a participación de Nin na Generalitat como Conseller de Xustiza, mais a crítica facíase sen deixar de recoñecer que Nin fora un revolucionario integral, a máis diso un dos marxistas máis preparados e creativos dun movemento obreiro cuxo alcance militante non estivo correspondido por unha capacidade programática e analítica á altura das circunstancias.
Chovera moito desde que os veteranos da LCR aceptaron que os escritos de Trotsky sobre España eran a "última palabra". Por entón, a guerra aparecía como cousa máis afastada que agora. Aprendemos que "o Vello" equivocouse máis dunha vez, como todos os clásicos, e que non o tiñamos que ler de xeonllos, como aínda fan algúns. Tivemos a oportunidade preciosa de estabelecer unhas calorosas relacións cos Andrade, Solano, Rodríguez, Etchébehere, en París, e despois, co seu regreso, xa en directo, nunha relación estreita e fluída. A historia fíxose máis recoñecíbel grazas á abundancia bibliográfica. Así, por citar un exemplo, os que lemos ao Joaquín Maurín de Revolución y contrarrevolución en España (Ruedo Ibérico, 1966), soubemos algo que Trotsky non soubo: que o Maurín da Alianza Obreira era moi diferente ao de 1930. Tamén aprendemos por nós e por experiencias noutros lugares, que non se creaba un partido revolucionario á marxe das circunstancias e que os programas non vivían fóra do campo verde da vida.
Persoalmente creo que este encontro (que tivo os seus paralelismos noutros grupos da mesma procedencia cuartista), foi determinante para a creación na segunda metade dos anos oitenta, da Fundación Andreu Nin en Madrid e Barcelona. Era a época da "perestroika", do capítulo final do declive do estalinismo, e o tema Nin volveu resoar con forza. Despois dunha paréntese consecuencia do apoxeo da chamada "revolución conservadora", a Fundación volveu remontar o voo co apoio indiscutíbel de filmes como Terra e Liberdade, de Ken Loach, e de Operació Nikolai, o documental de investigación de TV3 que abriu camiño para moitos outros. Rexurdía como parte da memoria revolucionaria integrada no movemento máis xeral da memoria histórica.
Desde entón, Nin volveu ás librarías coas súas obras, mais tamén coa posta ao día da biografía que Pelai Pagès editou en Laertes en catalán e en castelán. E tamén apareceron obras e biografías de Maurín, a antoloxía de Andrade, etc. Neste etc. inscríbense as obras de mulleres como a xudía arxentina Mika Etchébehere (cuxas aventuras foron novelas por Elena Osorio), de Mary Nash, de Mª Teresa García Banús, a nosa avoa poumista. Ao mesmo tempo, a Fundación Andreu Nin desenvolveu unha inxente actividade por medio de xornadas e debates no catro puntos cardinais do Estado.
É este pasado e son estas actividades os que están detrás dun recoñecemento xeral da figura de Andreu Nin, que culminará coa homenaxe no Parlament de Catalunya.
Nenhum comentário:
Postar um comentário