Carlos Hugo Preciado Domènech. Artigo tirado de SinPermiso (aquí) e traducido por nós para o galego. O autor é maxistrado e profesor asociado da URV.
O texto obxecto deste comentario é o mal denominado anteproxecto de lei de seguridade cidadá (en diante ALSC) que tivo a súa entrada no Consello de Ministros de 29 de novembro de 2013 e que, como teremos ocasión de observar, trátase en realidade dun proxecto represivo do exercicio dos dereitos fundamentais e liberdades públicas da cidadanía (de aí o título), con obxecto de evitar toda tentativa de oposición cidadá libre e pública ás políticas "austericidas" que azoutan ás clases sociais máis desfavorecidas.
A exposición de motivos xustifica a suposta necesidade desta nova lei, que derroga e substitúe á anterior O 1/92 de 21 de febreiro (en diante LSC), en catro motivos, algún deles certamente peregrino, que pasamos a glosar:
1) O mero transcurso do tempo.
2) Os cambios sociais e as novas formas de pór en risco a seguridade cidadá,
3)As demandas sociais que supoñen a imperiosa necesidade de actualizar o réxime sancionador.
4) A necesidade de incorporar a xurisprudencia constitucional.
Respecto destes motivos hai que dicir que o transcurso do tempo ou os cambios sociais poden xustificar retoques ou modificacións, mais non un cambio íntegro da lei; en segundo lugar, non existe unha demanda social de actualizar o réxime sancionador en materia de seguridade cidadá, salvo que a lei se dirixa ao exiguo 0.2% da poboación que considera a seguridade cidadá como o primeiro problema actualmente existente en España, fronte a 55,5 % que considera que é o paro ou 13,5 % que considera que é a corrupción e a fraude, segundo datos do propio Goberno. (1)
En fin, non deixa de sorprender que se pretenda adecuar a normativa á xurisprudencia constitucional, en particular ao principio de proporcionalidade, cando se suprime a finalidade reeducadora das sancións por tenencia e consumo de drogas, evitando toda posibilidade de suspensión da sanción por submisión a tratamento deshabituador (art. 25.2 LSC), optando así polo retribucionismo fronte á prevención especial; dóbranse o número de infraccións; imponse sancións de até 600.000 euros, permítese seguir un procedemento de investigación (actuacións previas) ás costas do investigado e sen limitación temporal (art.46 ALSC); recóllense moitas faltas que o Novo Código Penal (en diante NCP) pretende destipificar, impondo sancións pecuniarias máis cuantiosas que as que na actualidade impón a norma penal, o que supón un desequilibrio patente, excesivo e irrazonable entre a sanción e a finalidade da norma (SSTC 136/99 55/96, 161/97, 45/09, 127/09, etc..) e todo iso, ademais, sen ter en conta a mellor ou peor fortuna do sancionado, o que supón, de facto, incentivar que sexan as clases ben estantes as que alteren ou poñan en risco a seguridade cidadá (vide. art.32 ALSC e art. 50 CP), pois proporcionalmente reciben menor sanción que as clases pobres.
Atendendo a tales datos a desproporción punitiva é o trazo esencial do ALSC, en contra do que reza a súa exposición de motivos.
O ANSL estrutúrase en cinco capítulos, que conteñen 55 artigos, dos cales o Capítulo quinto, dedicado ao réxime sancionador, consta de 26 artigos, sendo así o máis amplo con diferenza da lei. É, por tanto, unha lei esencialmente sancionadora, tanto cuantitativa como cualitativamente. Ademais, apréciase unha notábel escalada respecto da anterior lei, que contiña 12 moi graves , fronte ás 7 do ALSC; 18 infraccións graves, fronte ás 31 do ALSC e, finalmente 10 infraccións leves fronte ás 19 do ALSC. A lei contempla, en fin, 4 disposicións adicionais, unha transitoria, unha derogatoria e catro finais.
Unha vez analizada a estrutura da norma, pasamos agora ao seu contido. A lei afirma que ten por obxecto a seguridade cidadá como condición esencial para o pleno exercicio dos dereitos fundamentais e as liberdades públicas, e a súa salvagarda, como ben xurídico de carácter colectivo, é función do Estado, con sujeción á Constitución e ás leis. Con todo, a lei restrinxe máis aló do razoábel o exercicio de dereitos fundamentais, en particular os dereitos de reunión e manifestación, a liberdade de expresión, o dereito de folga e, lonxe de introducir un equilibrio no uso das potestades exorbitantes da administración e o cidadán, omite toda norma de garantía do cidadán fronte á administración, evitando a identificación dos axentes das Forzas e Corpos de Seguridade coa inconsistente escusa de garantir a súa seguridade, sen esixirlles, en ningunha pasaxe da lei, que leven visíbel un número identificador cando actúan exercendo funcións de seguridade cidadá, nas que é habitual o uso da forza.
Desta forma propíciase a impunidade das actuacións policiais nas que o uso da forza (art.5 O 2/86) sexa innecesario e/ou desproporcionado, chegando mesmo a sancionar o uso de imaxes dos axentes que poidan "pór en perigo a súa seguridade persoal" ou "o éxito da operación"(art. 36.3 ALSC) o cal permitirá, conforme ao art.49.1 ALSC o comiso de cámaras ou móbiles utilizados para a captura de tales imaxes, imposibilitando así toda proba dos excesos que aqueles poidan cometer no exercicio das súas funcións e propiciando a impunidade de tales actuacións.
Como características xerais da regulación do ALSC, podemos trazar a grandes liñas as seguintes:
-Aumento das infraccións e agravamento das sancións: case se duplica en número de infraccións pasando de 30 a 57 infraccións tipificadas. Contéñense 36 novos tipos de infraccións respecto da norma anterior, imponse sancións de até 600.000 euros. Por pór un exemplo de actualidade, no proceso por suborno contra o ex presidente balear que se segue ante un Tribunal do Xurado a pena de multa que solicita a Fiscalía é de 9.000 euros.
-Desproporción nas sancións As sancións agrávanse na súa contía e auméntanse os prazos de prescrición das mesmas, sendo mesmo máis graves no caso das multas que algunhas penas impostas ás faltas que o NCP pretende destipificar. Ademais óbviase toda referencia ao patrimonio do sancionado como criterio de gradación da sanción o que supón un maior castigo ás clases humildes e un acicate ás clases ben estantes para infrinxir a seguridade cidadá, pois proporcionalmente sairalles máis barato.
-Fuxida do control xudicial: evítase o control rápido da xustiza penal cunha presunción de inocencia na súa máis amplo sentido e envíase ao cidadán sancionado á xustiza contenciosa, con pago de taxas e maior demora resolutiva; e coa carga de destruír a presunción de veracidade do declarado polos axentes da autoridade, o que na práctica supón un completo desincentivo ao exercicio da tutela xudicial efectiva, aderezado pola redución das sancións ao 50% en caso de conformidade. Noutra orde de cousas, aínda que puidese parecer que despenalizar algunhas faltas é unha boa opción, desde o principio de ultímaa cociente do dereito penal", non o é se a infracción administrativa correspondente contén maior sanción que a infracción penal e sen as mesmas garantías, como ocorre en múltiples supostos.
-Hipertrofia do preventivismo: non só se pretende previr delitos, senón tamén infraccións administrativas (art.3.i) ALSC). Nesta liña tamén destaca a abundancia de infraccións de mero perigo e a xustificación da actividade de intervención das FCS polo mero risco, por exemplo, de vulnerar normas do ordenamento xurídico (vide art. 4.3 ALSC). Existe unha concreción incorrecta da seguridade cidadá na mera vulneración de normas do ordenamento xurídico, pois a infracción de tales normas, mentres non supoñan un perigo para persoas, bens ou a tranquilidade e a orde cidadá non serían xustificantes de intervención
Ademais, na liña preventivista, a actividade de intervención xustifícase polo mero risco ou ameaza concreto ou de comportamento obxectivamente perigoso (?) que razoabelmente sexa susceptíbel de provocar un prexuízo real para a seguridade cidadá.
- Persecución de formas de protesta cidadá pacífica: peches, corte de vías públicas, escraches, despregamento de pancartas en edificios públicos, manifestacións ante sedes parlamentarias sen actividade, manifestacións de empregados públicos con roupa de servizo son perseguidos cunha intensidade obsesiva (vide, entre outros: art.35.3, art.35.4 , art.35.5, art. 35.8, art 35.29, art.36.2, art.36.8 ALSC)
- Persecución do exercicio de dereitos fundamentais: como o exercicio da liberdade de información mediante as denuncias de corrupción de autoridades ou institucións públicas, que se se consideran calumniosas serán susceptíbeis de sanción inmediata (art. 36.5 ALSC), o deslucimiento leve de mobiliario urbano: colgar carteis ou grafittis (art.36.14 ALSC), a recollida de firmas ou campañas de concienciación mediante postos (art.36-15 ALSC); as acampadas de protesta, tipo movemento 15-M (art. 36.15 ALSC); a folga, incluíndo entre os fins da norma sancionadora a garantía de prestación de servizos esenciais á comunidade (art.3.g) ALSC), a libre circulación (art.19 CE), posibilitando controis, rexistros, identificacións ou cacheos para investigar toda "acción ilegal ou contraria ao ordenamento xurídico idónea para provocar alarma social" (art.17.2 ALSC)
-Fixación das bases dun estado policial: incremento do deber de colaboración cidadá coas FCS baixo imposición de sancións (arts. 16.6; 23 e 35.18 ALSC) e sobreprotección dos membros das FCS sen garantías da súa identificación numérica nas súas actuacións, facilitando así a impunidade do uso da violencia innecesario ou desproporcionado.
En conclusión, o que revela este anteproxecto, xunto ao anteproxecto de código penal, é unha escalada represiva inaudita nos 35 anos de democracia, que pretende acalar toda protesta pacífica, blindar o poder político fronte a toda crítica e manifestación, e someter aos cidadáns ao terror punitivo dun Estado que deixou de ser social, que está en plena crise de democracia e que foxe do control xudicial, pois necesita autoprotexerse fronte a unha cidadanía cada día máis consciente e informada desta realidade.
"Aqueles que poden deixar a liberdade esencial por obter un pouco de seguridade temporal, non merecen, nin liberdade, nin seguridade."
"Só un pobo virtuoso é capaz de vivir en liberdade. A medida que as nacións se fan corruptas e viciosas, aumenta a súa necesidade de amos."
(Benjamin Franklin)
O texto obxecto deste comentario é o mal denominado anteproxecto de lei de seguridade cidadá (en diante ALSC) que tivo a súa entrada no Consello de Ministros de 29 de novembro de 2013 e que, como teremos ocasión de observar, trátase en realidade dun proxecto represivo do exercicio dos dereitos fundamentais e liberdades públicas da cidadanía (de aí o título), con obxecto de evitar toda tentativa de oposición cidadá libre e pública ás políticas "austericidas" que azoutan ás clases sociais máis desfavorecidas.
A exposición de motivos xustifica a suposta necesidade desta nova lei, que derroga e substitúe á anterior O 1/92 de 21 de febreiro (en diante LSC), en catro motivos, algún deles certamente peregrino, que pasamos a glosar:
1) O mero transcurso do tempo.
2) Os cambios sociais e as novas formas de pór en risco a seguridade cidadá,
3)As demandas sociais que supoñen a imperiosa necesidade de actualizar o réxime sancionador.
4) A necesidade de incorporar a xurisprudencia constitucional.
Respecto destes motivos hai que dicir que o transcurso do tempo ou os cambios sociais poden xustificar retoques ou modificacións, mais non un cambio íntegro da lei; en segundo lugar, non existe unha demanda social de actualizar o réxime sancionador en materia de seguridade cidadá, salvo que a lei se dirixa ao exiguo 0.2% da poboación que considera a seguridade cidadá como o primeiro problema actualmente existente en España, fronte a 55,5 % que considera que é o paro ou 13,5 % que considera que é a corrupción e a fraude, segundo datos do propio Goberno. (1)
En fin, non deixa de sorprender que se pretenda adecuar a normativa á xurisprudencia constitucional, en particular ao principio de proporcionalidade, cando se suprime a finalidade reeducadora das sancións por tenencia e consumo de drogas, evitando toda posibilidade de suspensión da sanción por submisión a tratamento deshabituador (art. 25.2 LSC), optando así polo retribucionismo fronte á prevención especial; dóbranse o número de infraccións; imponse sancións de até 600.000 euros, permítese seguir un procedemento de investigación (actuacións previas) ás costas do investigado e sen limitación temporal (art.46 ALSC); recóllense moitas faltas que o Novo Código Penal (en diante NCP) pretende destipificar, impondo sancións pecuniarias máis cuantiosas que as que na actualidade impón a norma penal, o que supón un desequilibrio patente, excesivo e irrazonable entre a sanción e a finalidade da norma (SSTC 136/99 55/96, 161/97, 45/09, 127/09, etc..) e todo iso, ademais, sen ter en conta a mellor ou peor fortuna do sancionado, o que supón, de facto, incentivar que sexan as clases ben estantes as que alteren ou poñan en risco a seguridade cidadá (vide. art.32 ALSC e art. 50 CP), pois proporcionalmente reciben menor sanción que as clases pobres.
Atendendo a tales datos a desproporción punitiva é o trazo esencial do ALSC, en contra do que reza a súa exposición de motivos.
O ANSL estrutúrase en cinco capítulos, que conteñen 55 artigos, dos cales o Capítulo quinto, dedicado ao réxime sancionador, consta de 26 artigos, sendo así o máis amplo con diferenza da lei. É, por tanto, unha lei esencialmente sancionadora, tanto cuantitativa como cualitativamente. Ademais, apréciase unha notábel escalada respecto da anterior lei, que contiña 12 moi graves , fronte ás 7 do ALSC; 18 infraccións graves, fronte ás 31 do ALSC e, finalmente 10 infraccións leves fronte ás 19 do ALSC. A lei contempla, en fin, 4 disposicións adicionais, unha transitoria, unha derogatoria e catro finais.
Unha vez analizada a estrutura da norma, pasamos agora ao seu contido. A lei afirma que ten por obxecto a seguridade cidadá como condición esencial para o pleno exercicio dos dereitos fundamentais e as liberdades públicas, e a súa salvagarda, como ben xurídico de carácter colectivo, é función do Estado, con sujeción á Constitución e ás leis. Con todo, a lei restrinxe máis aló do razoábel o exercicio de dereitos fundamentais, en particular os dereitos de reunión e manifestación, a liberdade de expresión, o dereito de folga e, lonxe de introducir un equilibrio no uso das potestades exorbitantes da administración e o cidadán, omite toda norma de garantía do cidadán fronte á administración, evitando a identificación dos axentes das Forzas e Corpos de Seguridade coa inconsistente escusa de garantir a súa seguridade, sen esixirlles, en ningunha pasaxe da lei, que leven visíbel un número identificador cando actúan exercendo funcións de seguridade cidadá, nas que é habitual o uso da forza.
Desta forma propíciase a impunidade das actuacións policiais nas que o uso da forza (art.5 O 2/86) sexa innecesario e/ou desproporcionado, chegando mesmo a sancionar o uso de imaxes dos axentes que poidan "pór en perigo a súa seguridade persoal" ou "o éxito da operación"(art. 36.3 ALSC) o cal permitirá, conforme ao art.49.1 ALSC o comiso de cámaras ou móbiles utilizados para a captura de tales imaxes, imposibilitando así toda proba dos excesos que aqueles poidan cometer no exercicio das súas funcións e propiciando a impunidade de tales actuacións.
Como características xerais da regulación do ALSC, podemos trazar a grandes liñas as seguintes:
-Aumento das infraccións e agravamento das sancións: case se duplica en número de infraccións pasando de 30 a 57 infraccións tipificadas. Contéñense 36 novos tipos de infraccións respecto da norma anterior, imponse sancións de até 600.000 euros. Por pór un exemplo de actualidade, no proceso por suborno contra o ex presidente balear que se segue ante un Tribunal do Xurado a pena de multa que solicita a Fiscalía é de 9.000 euros.
-Desproporción nas sancións As sancións agrávanse na súa contía e auméntanse os prazos de prescrición das mesmas, sendo mesmo máis graves no caso das multas que algunhas penas impostas ás faltas que o NCP pretende destipificar. Ademais óbviase toda referencia ao patrimonio do sancionado como criterio de gradación da sanción o que supón un maior castigo ás clases humildes e un acicate ás clases ben estantes para infrinxir a seguridade cidadá, pois proporcionalmente sairalles máis barato.
-Fuxida do control xudicial: evítase o control rápido da xustiza penal cunha presunción de inocencia na súa máis amplo sentido e envíase ao cidadán sancionado á xustiza contenciosa, con pago de taxas e maior demora resolutiva; e coa carga de destruír a presunción de veracidade do declarado polos axentes da autoridade, o que na práctica supón un completo desincentivo ao exercicio da tutela xudicial efectiva, aderezado pola redución das sancións ao 50% en caso de conformidade. Noutra orde de cousas, aínda que puidese parecer que despenalizar algunhas faltas é unha boa opción, desde o principio de ultímaa cociente do dereito penal", non o é se a infracción administrativa correspondente contén maior sanción que a infracción penal e sen as mesmas garantías, como ocorre en múltiples supostos.
-Hipertrofia do preventivismo: non só se pretende previr delitos, senón tamén infraccións administrativas (art.3.i) ALSC). Nesta liña tamén destaca a abundancia de infraccións de mero perigo e a xustificación da actividade de intervención das FCS polo mero risco, por exemplo, de vulnerar normas do ordenamento xurídico (vide art. 4.3 ALSC). Existe unha concreción incorrecta da seguridade cidadá na mera vulneración de normas do ordenamento xurídico, pois a infracción de tales normas, mentres non supoñan un perigo para persoas, bens ou a tranquilidade e a orde cidadá non serían xustificantes de intervención
Ademais, na liña preventivista, a actividade de intervención xustifícase polo mero risco ou ameaza concreto ou de comportamento obxectivamente perigoso (?) que razoabelmente sexa susceptíbel de provocar un prexuízo real para a seguridade cidadá.
- Persecución de formas de protesta cidadá pacífica: peches, corte de vías públicas, escraches, despregamento de pancartas en edificios públicos, manifestacións ante sedes parlamentarias sen actividade, manifestacións de empregados públicos con roupa de servizo son perseguidos cunha intensidade obsesiva (vide, entre outros: art.35.3, art.35.4 , art.35.5, art. 35.8, art 35.29, art.36.2, art.36.8 ALSC)
- Persecución do exercicio de dereitos fundamentais: como o exercicio da liberdade de información mediante as denuncias de corrupción de autoridades ou institucións públicas, que se se consideran calumniosas serán susceptíbeis de sanción inmediata (art. 36.5 ALSC), o deslucimiento leve de mobiliario urbano: colgar carteis ou grafittis (art.36.14 ALSC), a recollida de firmas ou campañas de concienciación mediante postos (art.36-15 ALSC); as acampadas de protesta, tipo movemento 15-M (art. 36.15 ALSC); a folga, incluíndo entre os fins da norma sancionadora a garantía de prestación de servizos esenciais á comunidade (art.3.g) ALSC), a libre circulación (art.19 CE), posibilitando controis, rexistros, identificacións ou cacheos para investigar toda "acción ilegal ou contraria ao ordenamento xurídico idónea para provocar alarma social" (art.17.2 ALSC)
-Fixación das bases dun estado policial: incremento do deber de colaboración cidadá coas FCS baixo imposición de sancións (arts. 16.6; 23 e 35.18 ALSC) e sobreprotección dos membros das FCS sen garantías da súa identificación numérica nas súas actuacións, facilitando así a impunidade do uso da violencia innecesario ou desproporcionado.
En conclusión, o que revela este anteproxecto, xunto ao anteproxecto de código penal, é unha escalada represiva inaudita nos 35 anos de democracia, que pretende acalar toda protesta pacífica, blindar o poder político fronte a toda crítica e manifestación, e someter aos cidadáns ao terror punitivo dun Estado que deixou de ser social, que está en plena crise de democracia e que foxe do control xudicial, pois necesita autoprotexerse fronte a unha cidadanía cada día máis consciente e informada desta realidade.
Notas:
(1) Barómetro do
CIS de xullo de 2013, pode consultarse en http://www.cis.es/cis/export/sites/default/-Archivos/Marginales/2980_2999/2993/Es2993.pdf
Nenhum comentário:
Postar um comentário