Dicíavos o día pasado que o exercizo colectivo de xenerosidade e lucidez -e patriotismo- que enxendrou e paríu o BNG, no 1982, permitíu reconstruir e artellar o "mundo" nacionalista galego nunha arquiteitura frentista de nova formulación. Esa formulación concebía a frente como a estrutura global dun movemento emancipador que operaba acompasada e combinadamente en dous planos ou níveis: o da "sociedade civil" e o da "sociedade política" -no senso gramscián desas duas nocións. No primeiro operaba unha polimorfa rede de movementos e orgaizacións sociais e cívicas que constituían o centro de gravedade da arquiteitura frentista e os motores do proceso sociopolítico de emancipación nacional e social. O segundo era o campo de actuación da frente política no senso estrito, da orgaización responsábel de trasladar á instancia política o proxecto político do movemento emancipador: o BNG.
Permitídeme agora recurrir a unha imaxe sinxela -e portanto simplificadora. O plano desa arquiteitura frentista podería equipararse ao deseño dun leque aberto e despregado en círculo, cunha serie de segmentos dispostos radialmente, inanque con desiguais lonxitudes de arco. O leque no seu conxunto definiría o espazo abranguíbel polo "proxecto común" da frente -ou sexa, o proxecto de liberación nacional e social- tanto na dimensión sociolóxica canto na ideolóxico-política. Os distintos segmentos radiais dese abano identificarían as diferentes leituras do "proxecto común" aportadas polos diversos retrincos do tecido sociolóxico -dada a estrutura de clases sociais e grupos de estatus da nación- así como as, en principio correlativas, formulacións ideolóxico-políticas específicas -encarnadas en partidos e/ou colectivos integrados na frente. Mais todas elas converxerían cara o centro, definido polos principios fundacionais do BNG -os que, ademáis, identificarían por sí sós ao segmento máis amplo do leque: o da militancia non adscrita a ningún dos colectivos orgaizados existentes dentro da frente.
Porén, resulta evidente que, no límite, a apertura máxima do leque frentista nunca podería, nen teórica nen práticamente, completar o círculo: sempre ficarían fóra os segmentos sociais correspondentes ás oligarquías, á burguesía emisaria do poder colonial, aos inquilinos da rede institucional dese mesmo poder, e asimesmo os sectores ideolóxico-políticos reacionários e/ou irredutibelmente españolistas -é dicir, as estremas marcadas polos dous eixos de contradicións antagónicas, a nacional e a de clase, nun específico contexto de opresión colonial ou colonialismo "interno". Pero tamén resulta evidente que esa apertura máxima, de chegar a completarse, permitiría abranxer á imensa maioría social do povo galego, e en todo caso ao conxunto completo das suas "camadas populares", nunha alianza de clases vertebrada arredor do proceso de autodeterminación da nación galega.
En contraste con ese deseño -se me permitides abusar do recurso a imaxes sinxelas- o do "vello" frentepopulismo nacionalista operante no período da "transición" (en siglas: UPG-ANPG-BNPG) sería semellante a unha superposición de círculos concéntricos de diferente radio, que delimitarían espazos tanto máis próximos ao centro canto considerados máis conspicuamente aderidos e identificados co proxecto definido polo núcleo detentador do liderádego, tanto na dimensión da loita de clases canto na da liberación nacional-popular. E viceversa, claro é. Esas diferentes "distancias ao núcleo" marcarían, inevitábelmente, unha gradación de níves de confianza e fiabilidade dos sucesivos segmentos concéntricos, portanto unha xerarquización e en definitiva unha desigualdade interna de estatus na participación no proxecto e no seu proceso de execución.
O novo deseño do BNG permitía, ou millor dito propiciaba, e até en rigor requería, un artellamento democrático horizontal de iguais entre os diversos sectores sociais e ideolóxicos da frente, só modulado polo peso relativo en iniciativa ideolóxico-política e militancia de cada un diles -poisque a configuración dos órgaos internos a tódolos niveis, e máis os procesos de toma de decisións, non se operaban por cooptación entre os grupos orgaizados integrados na frente, senón por funcionamento asembleario da militancia do BNG como tal: iso daba lugar a unha democracia participativa directa ascendente -no canto dun "centralismo democrático" verticalmente dirixista- e máis a unha dialética de contraste plural de leituras, no marco dos principios fundacionais, finalmente converxentes nunha resultante de síntese na elaboración, desenvolvemento e concreción do "proxecto común". Por outra banda, a gama de segmentos do leque, radialmente orientados aos diferentes espazos captábeis para o proxecto frentista no universo socio-ideolóxico da nación, pero converxentes no espazo central dos principos básicos, arrequecía ese feitío plural e conferíalle ao conxunto, sen merma da sua consistencia medular, o potencial de penetración e difusión na sociedade necesario para camiñar cara a hexemonía: ou sexa -outravolta en termos gramsciáns invocados eiqui dias pasados- para se constituir nun "bloque histórico", motor e referente que suscita un "consentemento colectivo", unha asunción do seu proxecto alén os lindes do seu proprio espazo social e ideolóxico peculiar e xenuino. Noutras verbas: a antítese do esquema reducionista dos "dous mundos".
Mesmamente iso foi o que aconteceu ao longo de tres lustros, a dous niveis e en duas etapas. Na primeira delas -até o 1993- e a nivel interno, o bloque abríuse con novos segmentos engadidos aos fundacionais, é dicir, coa incorporación de grupos políticos inicialmente non integrados, até abranguer e artellar a cuase-totalidade do arquipélago nacionalista pre-existente nun amplo abano socio-ideolóxico co centro de gravedade na esquerda e no "soberanismo". Ao longo das duas, a nivel socio-político, a frente convirtiuse no catalizador de dous ámbitos combinados: o espazo social realmente democrático e o espazo cívico conscientemente galego. E a nivel socio-eleitoral, o leque ampliouse velozmente sen deixar espazo virtualmente ningún pola esquerda, a sua penetración no entramado social máis vivo e participativo do país deulle o liderado hexemónico no movemento asociativo, e o seu ascenso eleitoral tornouse mesmo vertixinoso até o remate do século nas diversas instancias da política institucional -maiormente na Cámara lexislativa galega e nos concellos, pro tamén nas Cortes do Estado e até, por sí só, no Parlamento da UE. No escenário galego, o BNG volveuse así o primordial motor protagonista da iniciativa política transformadora e emancipadora da nación, a forza política dotada de maior prestixio e credibilidade ética e ideolóxica, e pola mesma a máis respeitada pola opinión do común: convirtiuse en alternativa de poder para o goberno no marco institucional da autonomía galega.
Mais velaí que, nese intre, as tornas mudaron. Mudaron na contorna próxima e no contexto extra-nacional: a conversión do estado español nun "aznarato" -sarcásticamente bautismado así por J.L. Sampedro- cabeza de ponte do máis reacionario ultraliberalismo ianqui na Europa continental, e a correlativa cruzada do neofascista aznarismo contra as identidades e movementos políticos das nacións non españolas, exacerbada co belicismo xenófobo da banda de Bush a raíz do 11-S-2001. Mais, infortunadamente, mudaron tamén na dialética interna do BNG. Cóntovolo outro dia? -hoxe non vou poder... sen saírme da páxina.
Nenhum comentário:
Postar um comentário