Joseph Stiglitz, premio Nóbel de economia e catedrático na universidade de Columbia. Recentemente o autor afirmou que Eurolándia só sairía da crise se "entrullaba os banqueiros responsábeis pola crise que padecemos". Artigo tirado de aquí e traducido por nós desde o castelhano.
As consecuencias do terremoto de Xapón -especialmente a actual crise na central nuclear de Fukushima- traen recordos sombríos para os observadores da crise financeira estadounidense que precipitou a Gran Recesión. Ambos os acontecementos ofrecen duras leccións sobre os riscos e sobre o mal que poden manexalos os mercados e as sociedades.
Naturalmente, en certo sentido non hai comparación entre a traxedia provocada polo terremoto -que deixou máis de 25.000 persoas mortas ou desaparecidas- e a crise financeira, á que non se pode atribuír un sufrimento físico tan agudo. Pero cando se trata da fusión do reactor nuclear en Fukushima, os dous acontecementos teñen algo en común.
Os expertos tanto da industria nuclear como das finanzas aseguráronnos que a nova tecnoloxía eliminara practicamente o risco dunha catástrofe. Os feitos demostraron que estaban equivocados: non só existían os riscos, senón que as súas consecuencias foron tan grandes que eliminaron facilmente todos os supostos beneficios dos sistemas que os líderes da industria promovían.
Antes da Gran Recesión, os gurús económicos dos EUA -desde o presidente da Reserva Federal até os xigantes das finanzas- xactábanse de que aprenderamos a dominar os riscos. Mediante instrumentos financeiros innovadores, como os derivados e os credit default swaps (seguros contra a falta de pagamento da débeda), logrouse distribuír o risco en toda a economía. Agora sabemos que non só enganaron ao resto da sociedade, senón que mesmo se enganaron a eles mesmos.
Resultou que estes magos das finanzas non entenderon as complexidades do risco, por non falar dos perigos que expoñen as "distribucións de cola ancha", un termo estatístico que se refire a situacións raras que teñen consecuencias enormes, e ás que ás veces se chama "cisnes negros". Eventos que supostamente suceden unha vez nun século -ou mesmo unha vez na vida do universo- parecían ocorrer cada dez anos. Peor aínda, non só se subestimou enormemente a frecuencia destes acontecementos, senón tamén o dano desmesurado que causarían -máis ou menos como as fusións que seguen angustiando á industria nuclear.
As investigacións económicas e psicolóxicas axúdannos a entender por que xestionamos tan mal estes riscos. Temos poucas bases empíricas para xulgar os acontecementos raros, polo que é difícil facer cálculos precisos. En tales circunstancias, non só empezamos a pensar o que queremos, senón que pode ser que teñamos poucos incentivos para pensar en absoluto. Pola contra, cando os demais cargan cos custos dos erros, os incentivos favorecen o autoengano. Un sistema que socializa as perdas e privatiza as ganancias está condenado a xestionar mal o risco.
En efecto, todo o sector financeiro estaba infestado de problemas coas axencias e as externalidades. As axencias de cualificación tiñan incentivos para dar boas cualificacións aos títulos de alto risco que producían os bancos de investimento que lles pagaban. Os creadores das hipotecas non cargaban coas consecuencias da súa irresponsabilidade, e incluso quen se dedicaron a dar préstamos abusivos ou crearon e comercializaron valores deseñados para perder, fixérono de maneira que quedaron protexidos de acusacións civís e penais.
Isto lévanos á seguinte pregunta: están a piques de aparecer outros "cisnes negros"? Desafortunadamente, é probábel que algúns dos riscos realmente grandes aos que nos enfrontamos hoxe día nin sequera sexan eventos raros. O bo é que eses riscos se poden controlar con pouco ou ningún custo. O malo é que hai unha forte oposición política para facelo, porque hai persoas que se benefician do statu quo.
Nos últimos anos vimos dous dos grandes riscos, pero fixemos pouco para controlalos. Segundo algunhas persoas, a forma en que se manexou a última crise pode aumentar o risco dun colapso financeiro no futuro.
Os bancos demasiado grandes para crebar e os mercados nos que participan saben agora que poden esperar rescates se teñen problemas. Como resultado deste risco moral, eses bancos poden pedir créditos en condicións favorábeis, o que lles dá unha vantaxe competitiva que non se basea nun rendemento superior, senón na forza política. Aínda que se frearon algúns dos excesos que se cometían ao asumir riscos, os préstamos abusivos e as operacións non reguladas de escuros derivados extrabursatis continúan. As estruturas de incentivos que fomentan a toma de riscos excesivos mantéñense practicamente sen ningún cambio.
Da mesma forma, mentres que Alemaña pechou os seus reactores nucleares máis vellos, nos EUA e outros lugares incluso as plantas que teñen os mesmos defeutos de deseño que a de Fukushima seguen operando. A existencia mesma da industria nuclear depende de subsidios públicos ocultos -os custos que paga a sociedade en caso de desastres nucleares, así como os custos da eliminación dos residuos radioactivos que aínda non se aborda-. Viva o capitalismo sen restricións!
Para o planeta hai un risco adicional que, do mesmo xeito que os outros dous, é case unha certeza: o quecemento global e o cambio climático. Se houbese outros planetas aos que puidésemos irnos a baixo custo no caso de que ocorrese o resultado case seguro que prevén os científicos, poderíase argumentar que se trata dun risco que vale a pena tomar. Mais o certo é que non os hai, polo que non o é.
Os custos de reducir as emisións palidecen en comparación cos posíbeis riscos a que se enfronta o mundo. E iso aplícase mesmo se descartamos a opción nuclear (cuxos custos sempre se subestimaron). Certamente, as industrias do carbón e do petróleo resultarían prexudicadas, e obviamente os países que son os grandes contaminadores -como EUA- pagarían un prezo máis alto que os que teñen un estilo de vida menos esbanxador.
A final de contas, quen apostan nas Vegas perden máis do que gañan. Como sociedade, estamos a apostar -cos nosos grandes bancos, coas nosas instalacións de enerxía nuclear, co noso planeta-. Do mesmo xeito que nas Vegas, os poucos afortunados -os banqueiros que pon en perigo a nosa economía e os propietarios das empresas de enerxía que pon en risco o noso planeta- poden gañar moito diñeiro. Pero en media, e case con seguridade, nós como sociedade, do mesmo xeito que todos os xogadores, imos perder.
Por desgraza, esa é unha lección que se desprende do desastre de Xapón que seguimos ignorando pola nosa conta e risco.
Nenhum comentário:
Postar um comentário