O goberno francés segue, 50 anos despois dos sucesos, sen ofrecer desculpas polo baño de sangue en que terminou unha manifestación de alxerinos en París. Peor aínda: obstaculiza todo acto público na súa memoria.
17 de outubro de 1961. A Guerra en Algeria está en curso. En París, os algerianos saen a rúa para protestar contra o toque de queda. A Fronte de Liberación Nacional alxerino (FLN), entón o inimigo número uno do Estado francés, é o convocante da manifestación. Os manifestantes son perseguidos, a atmosfera cárgase de tensión e unha manifestación pacífica termina nun baño de sangue.
Maurice Papon, naquel momento prefecto de París, é o responsábel. Máis de 11.000 alxerinos foron transportados en autobuses ao Palais du Sport, onde orixinalmente tiña que celebrarse un concerto do cantante Ray Charles, e internados ao aire libre. Papon --no seu día un alto funcionario do réxime de Vichy que permitiu a deportación de xudeus de Bordeus- dá a orde de abrir fogo ás unidades despregadas das Compagnies Républicaines de Sécurité (CRS). Uns 200 algerianos morreron, moitos deles foron arroxados aínda con vida desde o Pont Saint Michel ao Sena. Os cadáveres flotaron durante semanas no río.
O groso dos medios de comunicación franceses minimizaron o masacre ou silenciárona por completo. Segundo a versión oficial, producíronse choques entre a policía e uns cantos criminais. "A orixe deste drama atópase no terrorismo islamita", púidose ler o 19 de outubro de 1961 en Le Monde. Os rorativas de esquerdas expresaron a súa indignación, a escritora Marguerite Duras comparou no France-Observateur do 9 de novembro de 1961 os suburbios de Nanterre co gueto de Varsovia, en alusión á situación dos 180.000 algerianos que vivían nos grises bloques de vivendas de cemento da periferia e con frecuencia traballaban como empregados sen cualificación na Renault.
A memoria do masacre
Didier Daeninckx vivía nesta época en Seine-Saint-Denis, un dos suburbios parisienses habitados por xente da Cabilia. As tensións entre os inmigrantes e a policía están á orde do día. Nunha ocasión -Didier tiña doce anos- tivo que ver como disparaban a unha veciña, da que todo o mundo no barrio sabía que simpatizaba co FLN. 20 anos despois tomou Daeninckx os sucesos do 17 de outubro de 1961 como base para unha novela policíaca. En Meurtres pour mémoire, o profesor de instituto Roger Thiraud, un francés exemplar con debilidade polo cinema fantástico, é asasinado un día polas forzas especiais. Anos despois o seu fillo Bernard investiga a morte do seu pai e é igualmente asasinado na rúa a plena luz do día. Investigando o caso, o inspector Cadin vese arroxado á beira máis escuro da historia recente. Do ano 1961 regresa á época da ocupación alemá entre 1940 e 1944 e ao campo de concentración de Drancy. "Esquecer", aconséllanlle os seus colegas, "a ninguén lle interesa volver ver determinadas pantasmas." Pero o comisario segue rebuscando en arquivos, localiza a policías retirados e reúnese con convictos da época de Vichy.
Dos funcionarios que foron acusados os sucesos do 17 de outubro de 1961, ningún foi depurado nin asumiu responsabilidades. A amnistía aprobada pouco despois do final da guerra de Algeria en 1962 impediu un novo proceso e expiación. Non foi até 1981, con François Mitterrand como presidente socialista, que os feitos volveron novamente e de súpeto á palestra: testemuñas presenciais foron entrevistados, as escenas de horror daquela xornada reconstruídas para un filme documental. Neste clima apareceu Meurtres pour mémoire en 1984. Apenas houbo críticas, pero o libro foi lido e a súa historia conseguiu abrirse paso. A través desta bouche à l´oreille, profesores e historiadores achegáronse ao inferno a beiras do Sena. A novela recibiu varios galardóns e a súa versión filmada converteuse no programa máis visto de televisión en 1985.
Didier Daenickx consideraríase máis tarde fundador da nova Roman noir, cuxos autores se arredran á hora de abrir as feridas suturadas da República (a colaboración cos nazis ou os anos de pesadelo da Guerra de Algeria (1955-1962)). A Daenickx preguntáronlle nunha ocasión se se vía a si mesmo como un ecrivain engagée (escritor comprometido), ao que respondeu: "non quería simplemente ser cómplice do silencio." E citou a continuación a Jean-Paul Sartre: "De que serve saber algo se non se di?" Desde entón cada vez máis escritores e directores buscan explicacións á brutalidade descarnada daquela noite de outubro en París. O austríaco Michael Haneke fixo que no seu filme Caché (con Juliette Binoche) o heroe enfrontásese á súa infancia, na que fixo quitarse de en medio rapidamente a un mozo algeriano. No 2005 chegou aos cinemas Nuit noire 17 octobre 1961, unha recreación documental de Alain Tasma, que se proxectou en festivais nos que foi premiada. Parece coma se apenas se puidese falar sobre a Franza de hoxe e os seus conflitos internos sen ocuparse antes deste pasado: co lado máis escuro dunha República que pretende erixirse en paladín dos dereitos humanos.
A mediados do noventa a Band A Tordue deuse a coñecer coa chanson "Paris, Oct. 61", cuxa letra di: "rúas ensanguentadas, pero a orde é a orde. O Sena é fermoso, pero no fondo descansa o inhumano, o esquecido, un baño de sangue. Os valentes policías perseguen a estas ratas de sucio sangue negro." Pero o mundo da alta política mostrouse reservado. No 40° aniversario do masacre, o 17 de outubro de 2001, Bertrand Delanoë, o alcalde socialista de París, descubriu unha placa conmemorativa no Pont Saint-Michel. A cerimonia que foi saboteada pola oposición conservadora no concello de París. Cando no 2002 o rapero Hamé, fillo dun emigrante alxeriano, acusou ao entón ministro do Interior Nicolas Sarkozy de que o seu ministerio non considerara nunca necesario conmemorar aos "irmáns" que foron asasinados o 17 de outubro pola policía francesa nin castigar aos culpábeis, viu como se iniciaba un proceso de oito anos contra el. Sarkozy demandoulle por difmación e ampliou a súa cruzada contra outros raperos. Hamé foi finalmente xulgado inocente.
Unha xeración á deriva
Tamén agora, medio século despois do masacre, Nicolas Sarkozy non pode articular ningunha palabra de arrepentimento ou desculpa. Como Presidente, el prefere falar máis do "glorioso" papel de Franza en Libia que sobre un crime contra patriotas alxerianos. O 17 de outubro de 1961 non é ningunha data no calendario francés. A Benjamin Stora, hsitoriador e profesor de orixes algerianos, todo isto resúltalle irritante. "Acordarse diso é para os fillos dos manifestantes unha maneira de permanecer fieis aos seus pais, os pais da independencia... e aos ideais da República." Liberdade, igualdade, fraternidade: de todo iso parece a Franza de hoxe moi afastada, opina Daenickx, que tamén traballou como asistente social.
Razón non lle falta. A situación dos beurs, os fillos de emigrantes norafricanos nacidos na Franza, é desoladora. O 40 por cento deles carece de traballo. "Unha xeración á deriva", cre Daenickx, editor, entre outros, da novela gráfica Octrobe Noir, que reconstrúe o día a día dos inmigrantes nos bidonvilles, os tristes barrios da periferia francesa dos anos sesenta. Esta historia explica a traxectoria de Vincent, un mozo cantante de rock que de feito se chama Mohammed, que toca a tarde do 17 de outubro no Varieté Olympia e pouco despois vese arroxado ao torrente dos manifestantes, véndose de novo no "París da guerra" e perdendo á súa irmá nos sucesos. A dor persoal mestúrase coa traxedia política.
O director Jacques Panijel reconstruíu a finais de 1961 algunhas escenas desta sanguenta noite de outubro con actores afeccionados para o seu documental Octobre à Paris, situado no contexto histórico dos crimes de estado. Cando se ía a proxectar a metraxe en Cannes, a sala foi evacuada pola policía no último minuto e as copias secuestradas. Só agora, medio século despois, poderá proxectarse esta obra por vez primeira en París.
17 de outubro de 1961. A Guerra en Algeria está en curso. En París, os algerianos saen a rúa para protestar contra o toque de queda. A Fronte de Liberación Nacional alxerino (FLN), entón o inimigo número uno do Estado francés, é o convocante da manifestación. Os manifestantes son perseguidos, a atmosfera cárgase de tensión e unha manifestación pacífica termina nun baño de sangue.
Maurice Papon, naquel momento prefecto de París, é o responsábel. Máis de 11.000 alxerinos foron transportados en autobuses ao Palais du Sport, onde orixinalmente tiña que celebrarse un concerto do cantante Ray Charles, e internados ao aire libre. Papon --no seu día un alto funcionario do réxime de Vichy que permitiu a deportación de xudeus de Bordeus- dá a orde de abrir fogo ás unidades despregadas das Compagnies Républicaines de Sécurité (CRS). Uns 200 algerianos morreron, moitos deles foron arroxados aínda con vida desde o Pont Saint Michel ao Sena. Os cadáveres flotaron durante semanas no río.
O groso dos medios de comunicación franceses minimizaron o masacre ou silenciárona por completo. Segundo a versión oficial, producíronse choques entre a policía e uns cantos criminais. "A orixe deste drama atópase no terrorismo islamita", púidose ler o 19 de outubro de 1961 en Le Monde. Os rorativas de esquerdas expresaron a súa indignación, a escritora Marguerite Duras comparou no France-Observateur do 9 de novembro de 1961 os suburbios de Nanterre co gueto de Varsovia, en alusión á situación dos 180.000 algerianos que vivían nos grises bloques de vivendas de cemento da periferia e con frecuencia traballaban como empregados sen cualificación na Renault.
A memoria do masacre
Didier Daeninckx vivía nesta época en Seine-Saint-Denis, un dos suburbios parisienses habitados por xente da Cabilia. As tensións entre os inmigrantes e a policía están á orde do día. Nunha ocasión -Didier tiña doce anos- tivo que ver como disparaban a unha veciña, da que todo o mundo no barrio sabía que simpatizaba co FLN. 20 anos despois tomou Daeninckx os sucesos do 17 de outubro de 1961 como base para unha novela policíaca. En Meurtres pour mémoire, o profesor de instituto Roger Thiraud, un francés exemplar con debilidade polo cinema fantástico, é asasinado un día polas forzas especiais. Anos despois o seu fillo Bernard investiga a morte do seu pai e é igualmente asasinado na rúa a plena luz do día. Investigando o caso, o inspector Cadin vese arroxado á beira máis escuro da historia recente. Do ano 1961 regresa á época da ocupación alemá entre 1940 e 1944 e ao campo de concentración de Drancy. "Esquecer", aconséllanlle os seus colegas, "a ninguén lle interesa volver ver determinadas pantasmas." Pero o comisario segue rebuscando en arquivos, localiza a policías retirados e reúnese con convictos da época de Vichy.
Dos funcionarios que foron acusados os sucesos do 17 de outubro de 1961, ningún foi depurado nin asumiu responsabilidades. A amnistía aprobada pouco despois do final da guerra de Algeria en 1962 impediu un novo proceso e expiación. Non foi até 1981, con François Mitterrand como presidente socialista, que os feitos volveron novamente e de súpeto á palestra: testemuñas presenciais foron entrevistados, as escenas de horror daquela xornada reconstruídas para un filme documental. Neste clima apareceu Meurtres pour mémoire en 1984. Apenas houbo críticas, pero o libro foi lido e a súa historia conseguiu abrirse paso. A través desta bouche à l´oreille, profesores e historiadores achegáronse ao inferno a beiras do Sena. A novela recibiu varios galardóns e a súa versión filmada converteuse no programa máis visto de televisión en 1985.
Didier Daenickx consideraríase máis tarde fundador da nova Roman noir, cuxos autores se arredran á hora de abrir as feridas suturadas da República (a colaboración cos nazis ou os anos de pesadelo da Guerra de Algeria (1955-1962)). A Daenickx preguntáronlle nunha ocasión se se vía a si mesmo como un ecrivain engagée (escritor comprometido), ao que respondeu: "non quería simplemente ser cómplice do silencio." E citou a continuación a Jean-Paul Sartre: "De que serve saber algo se non se di?" Desde entón cada vez máis escritores e directores buscan explicacións á brutalidade descarnada daquela noite de outubro en París. O austríaco Michael Haneke fixo que no seu filme Caché (con Juliette Binoche) o heroe enfrontásese á súa infancia, na que fixo quitarse de en medio rapidamente a un mozo algeriano. No 2005 chegou aos cinemas Nuit noire 17 octobre 1961, unha recreación documental de Alain Tasma, que se proxectou en festivais nos que foi premiada. Parece coma se apenas se puidese falar sobre a Franza de hoxe e os seus conflitos internos sen ocuparse antes deste pasado: co lado máis escuro dunha República que pretende erixirse en paladín dos dereitos humanos.
A mediados do noventa a Band A Tordue deuse a coñecer coa chanson "Paris, Oct. 61", cuxa letra di: "rúas ensanguentadas, pero a orde é a orde. O Sena é fermoso, pero no fondo descansa o inhumano, o esquecido, un baño de sangue. Os valentes policías perseguen a estas ratas de sucio sangue negro." Pero o mundo da alta política mostrouse reservado. No 40° aniversario do masacre, o 17 de outubro de 2001, Bertrand Delanoë, o alcalde socialista de París, descubriu unha placa conmemorativa no Pont Saint-Michel. A cerimonia que foi saboteada pola oposición conservadora no concello de París. Cando no 2002 o rapero Hamé, fillo dun emigrante alxeriano, acusou ao entón ministro do Interior Nicolas Sarkozy de que o seu ministerio non considerara nunca necesario conmemorar aos "irmáns" que foron asasinados o 17 de outubro pola policía francesa nin castigar aos culpábeis, viu como se iniciaba un proceso de oito anos contra el. Sarkozy demandoulle por difmación e ampliou a súa cruzada contra outros raperos. Hamé foi finalmente xulgado inocente.
Unha xeración á deriva
Tamén agora, medio século despois do masacre, Nicolas Sarkozy non pode articular ningunha palabra de arrepentimento ou desculpa. Como Presidente, el prefere falar máis do "glorioso" papel de Franza en Libia que sobre un crime contra patriotas alxerianos. O 17 de outubro de 1961 non é ningunha data no calendario francés. A Benjamin Stora, hsitoriador e profesor de orixes algerianos, todo isto resúltalle irritante. "Acordarse diso é para os fillos dos manifestantes unha maneira de permanecer fieis aos seus pais, os pais da independencia... e aos ideais da República." Liberdade, igualdade, fraternidade: de todo iso parece a Franza de hoxe moi afastada, opina Daenickx, que tamén traballou como asistente social.
Razón non lle falta. A situación dos beurs, os fillos de emigrantes norafricanos nacidos na Franza, é desoladora. O 40 por cento deles carece de traballo. "Unha xeración á deriva", cre Daenickx, editor, entre outros, da novela gráfica Octrobe Noir, que reconstrúe o día a día dos inmigrantes nos bidonvilles, os tristes barrios da periferia francesa dos anos sesenta. Esta historia explica a traxectoria de Vincent, un mozo cantante de rock que de feito se chama Mohammed, que toca a tarde do 17 de outubro no Varieté Olympia e pouco despois vese arroxado ao torrente dos manifestantes, véndose de novo no "París da guerra" e perdendo á súa irmá nos sucesos. A dor persoal mestúrase coa traxedia política.
O director Jacques Panijel reconstruíu a finais de 1961 algunhas escenas desta sanguenta noite de outubro con actores afeccionados para o seu documental Octobre à Paris, situado no contexto histórico dos crimes de estado. Cando se ía a proxectar a metraxe en Cannes, a sala foi evacuada pola policía no último minuto e as copias secuestradas. Só agora, medio século despois, poderá proxectarse esta obra por vez primeira en París.
Nenhum comentário:
Postar um comentário