David Escribano. Artigo tirado de SinPermiso (aquí) e traducido por Revolta Irmandiña. Daniel Fernàndez encabeza a lista por Barcelona da Candidatura d'Unitat Popular (CUP). É un veterano militante dos movementos sociais da cidade. Cunha longa experiencia nos medios de comunicación alternativos, actualmente compatibiliza as súas responsabilidades á fronte da CUP co seu traballo de xornalista e no Coop57, entidade cooperativista dedicada ao financiamento de proxectos de economía social
En este mesmo ano, opcións políticas cun discurso contra o neoliberalismo e a chamada austeridade orzamentaria obtiveron importantes avances electorais: Syriza estivo moi preto de ser a candidatura máis votada nas últimas eleccións gregas; os inquéritos prognostican que Sinn Féin podería converterse na segunda forza en Irlanda do sur; Euskal Herria Bildu (EHB) xa o é no Parlamento vasco e é moi probábel que o fose tamén no de Nafarroa, na nada inverosímil hipótese de que haxa eleccións antecipadas Ves a posibilidade de que empece a callar algo así tamén nos Països Cataláns e, en particular, no Principado de Cataluña?
Para nós, esas referencias internacionais son motivo de esperanza, son a única alternativa posíbel: construír polos antineoliberales. O que pasa é que o ciclo político dos Països Cataláns é moi distinto, non só porque levamos, como en todo o sur de Europa, cinco anos dos peores recortes antisociais, da imposición dos mercados financeiros, senón tamén porque aquí gobernaron as esquerdas durante oito anos e os primeiros recortes aos funcionarios públicos aplicounos o tripartito, así como as externalizacións no Concello de Barcelona. É dicir, houbo un ciclo político onde as esquerdas deste país acabaron asumindo o modelo neoliberal, cos matices que haxa que facer, mais en oito anos do famoso Acord nacional de progrés non se modificou nin a estrutura social nin se avanzou na defensa do territorio (aí está o cuarto cinto). Vimos dun ciclo derrota: aquí as esquerdas decepcionaron, desencantaron e frustraron. A socialdemocracia afundiuse; ao final a esquerda acabou facendo como a dereita. Iso é así. Por tanto, non estamos nun ciclo de acumulación de forzas e de activar un cambio político e social, como pode ser Syriza, en Grecia, ou EHB, no País Vasco, onde houbo cinco greves xerais nos últimos anos. Por tanto, iso tamén é un factor diferencial. Nos Países Cataláns estamos nun ciclo de tripla hexemonía conservadora: aquí temos a CiU e nas illas Baleares e o País Valenciano, ao PP. Con todo, si houbo un grande espazo de resistencia ao neoliberalismo na grande ágora política que é a rúa: a indignación, as consultas soberanistas, en que participaron case un millón de persoas, a Plataforma de Afectados pola Hipoteca (PAH) parando desafiuzamentos (neste país non houbo unha soa política pública que parase un só desafiuzamento). Por tanto, eu diría que estamos a sementar as sementes para construír un proceso de unidade popular ou de construción de alternativas. Neste cinco anos e desde moito antes os movementos sociais, como escola de democracia radical, estiveron construíndo alternativas fóra das institucións ou desde outras institucións. Aquí montamos institucións financeiras cooperativas, como Coop57, e estamos a crear redes de economía solidaria. No ámbito económico, excepto nalgúns sectores, en réxime de oligopolio ou de monopolio, existen alternativas: eles teñen Endesa; nós temos Som Energia, que é un novo modelo, baseado na democracia enerxética; eles teñen o BBVA, o Santander ou A Caixa; nós temos Fiare ou o Coop57; eles teñen Mapfre e compañías aseguradoras vinculadas ao ciclo especulativo financeiro; nós temos Ars Cooperativa. E hoxe o terreo que temos máis articulado contra o neoliberalismo -despois xa virá unha tradución política- é a nosa vida cotiá. E aquí si avanzamos moito, antes mesmo da crise. O proxecto político da CUP entronca con ese proceso de construír un polo antineoliberal, como xa o está demostrando nos municipios, pondo diques de contención a unha aposta neoliberal de longo percorrido que vai moito máis alá da crise -que é consustancial ao capitalismo-, que vai cargarse un modelo que naceu coa derrota do nazifascismo, que garantía uns dereitos, e que pretende mercantilizarlo todo e abrir novos espazos de acumulación primitiva de capital a partir de cuestións como a vivenda ou a saúde.
Creedes que a CUP poderá recoller o voto de todos estes espazos de protesta e de construción de alternativas que mencionaches?
Si. Ese foi un dos elementos que empuxaron á CUP a presentarse por primeira vez a unhas eleccións ao Parlament. O éxito da CUP nas eleccións municipais do ano pasado non se explica sen o ciclo combinado na rúa de soberanismo e indignación. Nós investimos a lóxica: non representamos a, senón que somos os desafiuzados, os precarizados, os excluídos, os parados. Non somos a mediación de ninguén nin somos clase política e iso entronca co terceiro eixo do programa da CUP: independencia, liberación nacional -que é indisociábel da liberación social, da construción de modelos sociais poscapitalistas- e radicalidad democrática. Hai que acabar con esta forma estafadora de facer política, elitista, profundamente clasista, que representa os intereses do propio sistema e é o secuestro da soberanía popular. Pensamos que no Parlament non hai voz das clases populares e que o grande debate político do noso tempo é como irrompen as clases populares, a maioría social, na resolución da crise. E debemos buscar outra saída, que sexa democrática e atenda ás necesidades das persoas. Para a CUP o Parlament non é o principio de todo nin o final de nada; é unha ferramenta máis onde imos facer de altofalante das clases populares e imos loitar contra este sistema que o está destruíndo todo e que está a anunciar que o futuro será máis inxusto e máis desigual. A CUP somos 1200 activistas, que non só están na candidatura municipal, senón tamén na PAH, na asociación de veciños, no movemento ecoloxista, no movemento feminista ou na loita contra os centros de internamento de inmigrantes.
A CUP decidiu moi recentemente concorrer ás eleccións. Tivo algo que ver que Esquerra Republicana de Catalunya (ERC) e Solidaritat Catalá per a Independència (SE) non chegasen a ningún acordo para formar unha candidatura común?
Iso non afectou. Nós temos un proxecto político propio, o que sucede é que se produciu unha precipitación do tempo político: recollemos 65.000 votos, 100 concelleiros e catro alcaldías nas eleccións de maio de 2011, a diada histórica de 2012, cinco anos de crises e a constatación de que existe un espazo político orfo, aínda que o ámbito institucional non é a panacea. E tamén está a posíbel fraude de que as máximas aspiracións para a liberdade política deste pobo sexan novamente conducidas a un pacto ou unha componenda histórica por CiU. Despois existe o debate perverso ao redor da unidade. Para nós a unidade é unha palabra demasiado grande e demasiado seria como para utilizala banalmente mes e medio antes das eleccións. Ademais é curioso, porque falan dunha unidade que nin sequera se consumou. E nós non construímos a unidade en despachos, senón desde a rúa. A mellor unidade é a que está arraigada na rúa cando estás a tentar reverter as inxustizas que provoca a crise.
Todas os inquéritos din que, con maioría absoluta de CiU ou sen ela, CiU e PP volverán sumar. Prevedes a hipótese dun acordo sobre financiamento entre Mais e Rajoy despois das eleccións?
É difícil.
Que obxectivos se marca a CUP para estas eleccións?
Partimos do escenario de derrota histórica das clases populares de que falamos, de cinco anos de crises que xerou as peores desigualdades neste país, que se multiplicaron: 80.000 desafiuzados en cinco anos, tres millóns de pobres nos Països Cataláns e un millón e medio de parados e, en Cataluña, 10% dos máis ricos ten o 37% da riqueza. Os nosos obxectivos son recuperar a voz, asumindo que estamos a traballar contra unha hexemonía profundamente conservadora e que estamos a tentar erixir este muro de contención contra o neoliberalismo. E, neste sentido, irromper no Parlament será empezar a levantar un muro contra o neoliberalismo na nosa casa. Nós non queremos ser unha zona franca do neoliberalismo; queremos achegar ao concerto dos pobos libres a máxima democracia política e económica que podamos, con toda a modestia. Non nos inventamos nada, somos os vellos soños deste país, sempre derrotados, que volven á palestra política, agora da man dunha nova xeración -a CUP ten unha media de idade de 36 anos-; collemos a testemuña dos nosos avós e as nosas avoas e recollemos as aspiracións de máxima liberdade política para este pobo e a máxima xustiza social para a súa xente.
Creedes que podedes obter representación parlamentaria?
Si. O feito de non ser unha máquina electoral permite que cada CUP sexa un sensor do territorio. Presentarnos foi unha decisión rápida -que tamén ten a súa reflexión interna, que viña de lonxe-, porque son unhas eleccións anticipadas, mais en tres días recollemos 27.111 avais, o que demostra que o proxecto ten arraigamento e detéctase ilusión e ganas de votar. É un proxecto de ruptura democrática e de que entre no Parlament esa rúa onde xamais baixa a elite política deste país.
A grande parte da xente que se uniu moi recentemente ás mobilizacións pola independencia e que apenas coñece o proxecto da CUP e, por tanto, ignora as súas diferenzas respecto doutras candidaturas independentistas pódelle parecer que hai unha saturación da oferta independentista, sobre todo cando a propia CiU adoptou un certo discurso soberanista, descoñecido até a data.
A CUP decidiu presentarse en asembleas abertas celebradas no conxunto do territorio, en función dunha lectura do tempo político e da orfandade dun espazo político. Son proxectos políticos moi diferenciados e quen os vive e coñece notarao, porque a CUP está na rúa. A CUP está a buscar a solución máis democrática, máis solidaria e máis ética a cada contradición e desigualdade que axita á nosa sociedade. Eu non me identifico cunha ERC que di que entre a esquerda e o país, o país, porque iso significa o país da dereita. Nin me identifico cunha proposta como a de SE, que axita o nacionalismo económico -que non é o instrumento esencial, senón a liberdade política deste pobo, non se cobramos máis ou menos- e lemas como Espanya ens roba -tamén nos rouba a nosa burguesía-. Son discursos independentistas baleiros de contido social. O proxecto político é diferente non só no contido, senón tamén nas formas de facer as cousas; a democracia participativa e a democracia real deberían estar na orde do día.
Que folla de ruta propondes para a independencia e que medidas concretas proporedes se entrades no Parlament?
Para nós, o obxectivo fundamental é parar a CiU en todos os sentidos, tanto para que non boten auga ao viño e paralice a vía cara á independencia política deste país, por unha banda, e pararlle os pés mediante unha fronte antineoliberal, pola outra. Se entramos no Parlament, a loita seguirá estando na rúa e estar no Parlament significará romper o consenso, romper a hexemonía thatcheriana de que non hai alternativa, denunciar en que tipo de sistema de poder estamos a vivir: o ciclo de corrupción, privatizacións para enriquecerse, etc. É dicir, mostrar as contradicións do país. E a outra cuestión fundamental é que nós non somos os salvadores de ninguén, non temos unha variña máxica, non temos un programa que reverte en tres días o neoliberalismo na nosa casa. A política delegacionista dun programa salvador acabouse. Nós o que dicimos é que desta crise ou saímos entre todos ou non saímos. Se somos capaces de xerar resistencias, de articular alternativas e de construír xustiza e liberdade, sairemos adiante, mais, para iso, a forza debe activarse desde a rúa, desde a sociedade civil, desde o tecido popular. Para nós o Parlament non é un punto de chegada, senón de partida, para crebar o discurso neoconverxente que está a facer esta sociedade máis inxusta e máis desigual e que quere marear a perdiz falando de interdependencia.
Nunha entrevista de próxima publicación en Sen Permiso, o xornalista Mikel Aramendi distingue dúas vías para a creación de novos estados independentes: a que denomina vía do Atlántico norte e a balcánica. E di que, ante as reivindicacións a este respecto desde as nacións sen Estado baixo administración española, o nacionalismo español gobernante actualmente está encastillado na vía balcánica. Que evolución prevés se prosegue o proceso cara á independencia de Cataluña?
Está claro que o Estado español non quedará quedo; activará a presión internacional, activará a presión económica, sobre todo, a efectos de reforzar cohesión interna, axitará o monstro do inimigo interior (ao longo da historia, a catalanofobia foi un elemento cohesionador do nacionalismo español). Pero eu creo que isto tamén se está crebando, que aínda que o protagonismo mediático téñano os Pedro J., Losantos ou as Intereconomías de quenda, non representan ao groso da sociedade española. Nós, que temos clara a composición clasista da sociedade, que formamos parte da clase traballadora deste país e temos relacións de compañeirismo co Sindicato Andaluz de Traballadores (SAT) e con xente de Vallecas e de Madrid. Hai unha maioría social no Estado español que está máis preocupada pola crise e por rodear o Congreso, destituír a unha clase política nefasta e construír outros modelos de democracia. Vimos como reaccionaban os militares, mais eu creo que son máis ben mostras de impotencia. Está claro que a vía catalá á independencia será democrática, pacífica e civil, como expresión maioritaria do desexo dun pobo. E iso no ámbito internacional é moi difícil de contrarrestar. Haberá tendencias a xerar focos unionistas, pero eu creo que o marco convivencial catalán, a pesar da crise, non xerará conflito.
Prevedes a posibilidade dunha suspensión da autonomía catalá, como se suxeriu recentemente?
Pode pasar, pero, por dicilo así, xa nos teremos ido. Poden invocar a unha vella legalidade, pero atoparanse cunha nova institucionalidade. Canto máis aperten, máis acelerarán o proceso. Cando se produce a resolución dun conflito histórico hai vellas e novas legalidades. Pero non lle vexo probábel, pola posición de debilidade do Estado español no contexto da UE e aínda menos cando a UE hai algúns anos que cambiou a paradigma respecto da inamovilidade das fronteiras. Fai quince anos era taxativa: o que digan os estados. Nos procesos de Escocia, País Vasco, Flandes e Països Cataláns, xa dixo que non farán nada ao noso favor, pero tampouco farán nada para impedilos. E o que reclama é o modo de facelo: pola vía exemplarmente democrática, civil e pacífica. Quen ten medo á democracia? O Estado español. Tamén hai unha cuestión de que é o Estado español en Europa: é un campo de golf e unha zona residencial e, como estrutura económico-produtiva, está nunha situación moi difícil, porque fixo unha aposta polo tsunami inmobiliario, unha aposta por ser destino turístico de alemáns e ingleses e atópase unha quebra técnica innegábel. Eu creo que o proceso democratizador nos Països Cataláns tamén será un proceso democratizador no Estado español e terán a oportunidade de empezar a falar de que modelo de democracia queren e deixar de marear a perdiz da catalanofobia como elemento de cohesión do resto.
Dis que o proceso de emancipación nacional dos Països Catalans podería servir como factor democratizador do Estado español. No entanto, hai algunhas semanas Artur Mas declarou que un hipotético Estado catalán non tería por que ser unha república?
Dicir por iso de que poderiamos compartir o rei? Debe de estar a pensar na Commonwealth, mais esperar da cultura das elites políticas españolas a cultura liberal do parlamentarismo británico é pedir un milagre a Santa Rita, patroa dos imposíbeis. Non temos rei desde Martín o Humano, afortunadamente, e sería unha regresión histórica volvelo a ter. Aínda máis un rei nomeado a dedo por Franco, rodeado de escándalos económicos, cunha fortuna persoal impresionante, que foi capaz de dicir que o castelán xamais foi lingua de imposición e co que representan os Borbóns na historia dos Païses Catalans. Proclamar monarquías é anacrónico.
Un dos argumentos esgrimidos pola esquerda contraria á independencia catalá é que, coa correlación de forzas actuais, unha Cataluña independente sería un país gobernado por CiU, cos seus recortes sociais e o seu sistema fiscal regresivo?
A hexemonía é a que é e é a que hai nos Países Cataláns, no Estado español e en Europa. Agora ben: os dereitos políticos non se poden mercadear. Non podes dicir que estás a favor ou en contra da autodeterminación en función do que vaias gañar ou perder. Nós defendemos o dereito á liberdade política do pobo traballador catalán. E iso non o malvenderemos por unha conxuntura política adversa. Nós imos un paso máis aló. Cando as CUP facemos municipalismo de base alternativo xa estamos a construír a sociedade do mañá. Que significa ser independente na UE, no euro, cunha troika que nos ten a economía intervida e no capitalismo senil? Significa dotarnos de estruturas de decisión e de intervención política que transformen a realidade. E imos máis aló da democracia formal. Cando falamos de institucións, non só falamos dun parlamento; o cooperativismo é unha institución social. Nós sempre estivemos entre a espada do mercado e a parede do Estado. E no medio está tamén a sociedade civil, o tecido popular, que tamén pode construír respostas á crise: repartindo o traballo e a riqueza, defendendo a contorna ecolóxica e buscando unha estrutura produtiva que nos leve a unha economía poscapitalista. Con todo, se gaña CiU está claro que seguirá aplicando o plano de axuste neoliberal.
Na cultura política catalá existe un amplo consenso ao redor da idea segundo a cal a principal causa da política de recortes sociais é un modelo de financiamento das comunidades autónomas moi desfavorábel para Cataluña. Seica sexa explicábel a actual hexemonía conservadora en Cataluña en grande parte polo feito de que o debate sobre o déficit fiscal catalán reduciuse aos fluxos de renda interterritorial e se teña solasiado o debate sobre o propio sistema tributario e as continuas reformas fiscais regresivas aplicadas durante os últimos anos?
Nós estamos fartos do Espanya ens rouba. Róubanos a burguesía catalá. Tamén é verdade que o café para todos autonómico foi unha forma de diluír un conflito irresuelto e que hai un espolio fiscal de 22.000 millóns de euros. No Estado español non hai federalistas e o trato con Cataluña é inxusto. CiU explota moito iso desde unha perspectiva de partidista e de elite, non de interese de país. Pero e os 16.000 millóns da fraude fiscal catalán, que triplica a cifra dos recortes antisociais?
Que política fiscal propón a CUP?
Defendemos unha reforma fiscal profunda. Pensamos que para reverter a crise é necesaria unha nova política fiscal: progresiva, que paguen máis os que teñen máis, combate contra a fraude fiscal. Que se invista a lóxica actual, que é asaltar as rendas de traballo e condonar os impostos ás grandes rendas. Políticas directas, non indirectas -o aumento do IVE é profundamente desigual e a quen máis afecta é ás clases populares- e, sobre todo, centradas no patrimonio e a renda. Só coa recadación do diñeiro defraudado bastaría para evitar os recortes e aínda sobrarían 10.000 millóns.
Recentemente declaraches que "existe vida intelixente fóra da UE". No caso de que se constituíse un Estado catalán independente, que posición proporiades con relación á UE e, en caso de querer permanecer nela, á moeda única?
Como dicía Ramón Fernández Durán, a nós déixannos votar cada catro anos, mais os mercados financeiros votan cada día. Iso é un tema de debate dentro da CUP, moi interesante e creo que moi profundado. O que está clarísimo é que estamos por outra UE e que, actualmente, o euro é un proxecto de imposición neoliberal, forma parte do cerebro gris do capitalismo senil, e a UE é unha máquina de guerra neoliberal. Estamos por unha UE que sexa política, cultural e social e que non sexa un acelerador da desigualdade Norte-Sur. O outro elemento é a débeda. Sobre iso tamén hai un debate dentro da CUP moi interesante e nós dixemos que hai vida intelixente fose do euro -eu diría que moi intelixente-, mais o problema é cando nos expomos o tema da débeda: xa vía Madrid, no actual estado borbónico-autonómico, xa vía Bruxelas, aquí esixirannos pagar unha débeda. É dicir, transferir rendas desde abaixo cara arriba para pagar unha débeda privada que non é nosa. Nós dicimos que estamos por non pagar a débeda privada e polo adiamento do pago da débeda pública. Por que? Porque hai outras prioridades sociais, estamos nunha situación de emerxencia, e porque, antes de pagar, queremos realizar unha auditoría da débeda. En que pode derivar iso? Aínda non pasou en Grecia e é difícil que pase aquí, mais pode pasar que haxa unha expulsión do euro. Se te expulsan, é cando nós dicimos: tamén hai vida fóra do euro; existen Islandia, Noruega e outros países. E na propia UE, hai países que están dentro do euro e outros que están fóra del. Pero ese é un debate que a CUP aínda ten que realizar. Pensamos que os pobos de Europa deberían conducir á democracia global. E tamén temos a perspectiva de que nós somos mediterráneos e non queremos vivir de costas ao mundo, e menos ás costas das maiorías empobrecidas do planeta. Miramos a Europa, mais tamén miramos ao Magreb, ao Mediterráneo, á nosa querida Palestina.
Houbo algún sector independentista que propuxo que o Estado catalán dispoña de exército. Que posición ten a CUP respecto diso?
Esas son mentalidades ancoradas na Europa belicista, na Europa que ve ao resto de pobos do mundo como inimigos e que queren defender un sistema profundamente inxusto e desigual, que permite que morran persoas de fame, que Repsol acose a África e ao gas alxerino. E é tamén un insulto recente a este país, que é o país das manifestacións contra a guerra e dos insumisos. Este país viviu e sobreviviu sen Estado e contra o Estado. O pobo catalán sobreviviu a séculos de imposición desde a resistencia popular. O programa da CUP fala abertamente duns Païses Cataláns desmilitarizados e fóra da OTAN. Nas poucas ocasións en que este país puido exercer a democracia, Cataluña xa votou, en 1986, que quería estar fóra da OTAN.
Que propostas fai a CUP para a construción política dos Païses Catalans, considerando os seus desequilibrios rexionais?
Os Païses Catalans son, sobre todo, unha realidade cultural, unha lingua compartida, unha realidade social -nós traballamos en rede no conxunto dos Països Catalans- e poden e deberían ser un marco político baseado na confederalidade, a partir dos procesos de cada territorio. A Constitución de 1978 prohibe explicitamente a federación de comunidades autónomas e faino pensando nos Païses Cataláns. Cando se certificou a defunción da Transición, hai que abrir novamente todas as portas e xanelas e volver debater sobre aquilo que se nos negou.
Estes días reavivouse un vello debate en torno ao papel da lingua castelá nunha hipotética Cataluña independente. Artur Mas declarou que, no caso de que Cataluña tivese un Estado propio, o castelán tamén sería oficial. Que réxime de oficialidade lingüística propón a CUP?
O debate xa é outro, porque nesta cidade, por exemplo, xa se fala urdu, chinés, amazight e moitas outras linguas. Debemos construír unha sociedade que non sexa multicultural -que significa que non se coñecen-, senón intercultural -baseada no respecto mutuo.. Saberemos tamén outras linguas, mais pensamos que a lingua común debe ser o catalán. Por iso, a CUP defende a oficialidade do catalán, que é a lingua común dos Paísos Catalans.
Nenhum comentário:
Postar um comentário