07/06/2010

Europa no espello arxentino

Atilio Borón, politólogo e sociólogo.

Despois de facer estragos na súa patria de orixe, Estados Unidos, o "virus neoliberal", para usar a acertada expresión de Samir Amin, contaxiou Europa. Ante os síntomas inocultábeis da crise, os mercados reaccionan coa súa explosiva mestura de rapacidade e irracionalidade e evidencian o seu escepticismo diante das receitas de saída da crise elaboradas polo G-20, o FMI ou o BM. Aínda por riba, esta fin de semana, Jean-Claude Trichet, presidente do Banco Central Europeo, declarou que "a salvataxe dun billón de dólares aprobada pola UE e o FMI é só para gañar un pouco de tempo". Esta opinión foi secundada polo economista-xefe do BCE, Jürgen Stark, quen ademais dixo que "cando os mercados tolean, ninguén pode prever as consecuencias".
Grecia leva xa cinco folgas xerais dende que se anunciaran as medidas de axustamento da UE e o FMI.




O carácter estrutural e de longa duración da crise é evidente, e as súas dimensións son impresionantes: en Grecia o déficit fiscal en relación co PBI achégase ao 14 por cento; en Irlanda, case ao 15; en España, está a centésimas do 12; en Portugal supera xa o 9 e en Gran Bretaña, da cal poucos falan, é apenas unha centésima inferior á incendiada Grecia: 13 por cento. Estas cifras afástanse brutalmente das estipuladas no xa defunto Tratado de Maastricht, polo cal os países europeos se comprometeron a manter o seu déficit fiscal por debaixo do 3 por cento do PBI. Todo isto acontece porque, co estoupido da crise no verán boreal do 2008, os gobernos ordenáronlles ao Banco Central Europeo e aos seus propios bancos rescatar as grandes empresas afectadas pola crise; tal como fixeron os EUA, Bush e Obama, demostrando, pola vía do exemplo, que a doutrina da "autonomía do Banco Central" é un engano só destinado ao consumo dos submisos gobernos da periferia. O problema con estes rescates é que máis cedo que tarde os fenomenais desembolsos realizados polos gobernos convértense nunha débeda de proporcións xigantescas, orixinando un incontido crecemento do déficit fiscal. Dado que até hai poucas semanas o FMI abstívose de sequera lanzar unha advertencia aos países do mundo desenvolvido –cando por déficit moitísimos menores envía as súas letais misións a calquera país do Terceiro Mundo–, o problema non suscitou maior atención salvo entre os poucos que estaban realmente ao tanto da situación e non crían nas enxeñosas metáforas utilizadas polos gurús do capitalismo, que había un ano viñan falando dos "agromos verdes" que anunciaban a fin da crise. Charlatáns irresponsábeis –do mesmo xeito que os que na Arxentina prognosticaban en marzo do 2002 que para fins dese ano o dólar cotizaríase entre 12 e 14 pesos por unidade–, senten agora que o mundo lles vén abaixo: o euro esborrállase, a Eurozona está a piques de se desintegrar, e como os gobernos capitalistas só conciben a saída da crise facéndollela pagar aos traballadores, o clima social cárgase dunha conflitividade non vista desde os sucesos de 1968, aínda que algúns se remontan até as postrimerías da Primeira Guerra Mundial.

A proposta para gregos e españois é un calco das que o FMI impulsara en América latina e que só serviron para acelerar a derruba, sendo o caso arxentino o espello máis fiel do que probabelmente lles espere a moitos países da Unión Europea que aínda se aferran ao catecismo neoliberal. The Wall Street Journal do 12 de maio sinalaba que "na Eurozona, e en menos dun mes, o FMI deixou de ser un paria para mudar nunha institución esencial cuxa bendición é necesaria para os países que necesitan paquetes de rescate". Este verdadeiro Dr. Mengele das economías –que segue a ser o mesmo de antes, a pesar de declaracións públicas en contrario– foi o que as autoridades da Unión Europea elixiron para que administre os remedios que resolverán a crise. Por iso non sorprende ver unha Europa en pé de guerra social, como resposta a un programa de axustamento tan brutal como os que padecemos en América latina.

Do mesmo xeito que en Grecia, o axustamento recesivo de Rodríguez Zapatero en España ten como un dos seus puntais a redución salarial do 5 por cento para a maioría dos traballadores e traballadoras e a conxelación para os de menor ingreso, os chamados "mileuristas" –por ser aproximadamente esa a suma que gañan mensualmente. Para demostrar que haberá austeridade para todos, e que esta será progresiva, o goberno español decidiu que desde o cargo de secretario de Estado para arriba, a redución sería do 15 por cento. O único detalle é que mentres o presidente do goberno español gana 91.982,40 euros por ano –preto de 8.000 euros mensuais, a máis diso diversos gastos que corren por conta do erario público–, o recorte do 15 por cento dificilmente lle producirá algunha diminución na súa capacidade de aforro e consumo. Pero para os sectores inferiores da administración pública –cuxos ingresos oscilan, con premios, complementos e pagas extraordinarias, en torno dos 2.000 euros mensuais–, os 100 euros que lles serán reducidos incidirán negativamente no seu nivel de vida.

David Cameron, o novo premier británico, foi máis flegmático e ordenou unha redución do 5 por cento dos seus emolumentos, a pesar de que o seu soldo anual de 207.500 libras esterlinas –sumando o que lle corresponde como premier e como membro do Parlamento– máis que duplica o do seu colega español. Estes dous exemplos bastan para caracterizar a filosofía que inspira estes programas de axustamento. Agréguese a iso que en ningún país da UE esta redución do gasto afecta ao voluminoso orzamento militar, parte do cal se destina a financiar guerras inmorais e infames como as que se están librando en Iraq e Afganistán. O que si se reducirá será a suma destinada á cooperación internacional. Só no caso español isto significa unha baixa de 600 millóns de euros, un 8 por cento en relación co previamente orzamentado.

Neste contexto, non deixa de ser rechamante a conversación telefónica que sostiveron o 11 de maio Obama e Rodríguez Zapatero, sobre todo cando o primeiro lle aconsellou que tomase medidas resolutivas "para acougar os mercados". Esta frase é máis que semellante á que no seu momento pronunciou o ex presidente Fernando de la Rúa en vésperas da derruba da convertibilidade, cando tamén el –como Obama agora– cría que era imprescindíbel e factíbel "levar tranquilidade aos mercados". En realidade, os mercados son unha institución na que a crispación, o desenfreo e a irracionalidade son a norma; ademais, sen importar canto se faga ao seu favor, son insaciábeis e sempre quererán máis, como llelo fixeron saber a De la Rúa e Cavallo en decembro do 2001. Nas páxinas finais do primeiro tomo do Capital, Marx describiu con vívidos carácteres a natureza dos capitalistas e os mercados ao dicir que "o capital experimenta horror pola ausencia de ganancia... Se a ganancia é adecuada, o capital vólvese audaz (...) Ao 20 por cento, porase impulsivo; ao 50 por cento vólvese temerario; por 100 por cento, pisará todas as leis humanas; e ao 300 por cento non hai crime que o arredre, aínda que corra o risco de que o aforquen". A experiencia dos dous últimos anos danlle a razón, e a crise recentemente está a comezar a manifestarse.

Nenhum comentário: