Beiras: "Sabemos que asumimos un grande risco"

Xosé Manuel Beiras Torrado. Entrevista concedida a El País (aquí) e traducida por nós.

Fai cinco días, Xosé Manuel Beiras (Santiago de Compostela, 1936) decidiu abandonar, xunto aos 300 militantes da corrente que encabeza, a organización que contribuíu a fundar hai 30 anos e que liderou durante 20. "Se chegas á conclusión de que a túa organización está obsoleta e non aborda o núcleo dos problemas, que fas? Quedas dentro e es cúmplice?", pregúntase.

Pregunta. Como sente?

Resposta. Sempre resulta doloroso. Ao mesmo tempo síntome moi liberado e, ademais, moi ilusionado por como reaccionou moita xente do BNG e de fóra do BNG. E porque vexo xente nova que actúa con responsabilidade, enerxía e capacidade de decisión. Porén temos consciencia de que asumimos un grande risco. Agora comeza o traballo e é indispensábel que poñamos en marcha o diálogo con grupos, colectivos, da esquerda, do nacionalismo, ou que, aínda que non sexan nacionalistas, asuman a identidade nacional de Galiza.

P. Cando se torceu o BNG?

R. Cando estabamos na cima electoral, da política institucional, entre o 97 e o 2000. Había síntomas: en Galiza Nova comezaron antes os conflitos. Cando, en 1999, entramos nos concellos, a cidadanía vai ver se o BNG mantén o tipo. O ascenso parou. Emerxeron dinámicas internas que, se existían antes, estaban aletargadas, e o debate con vontade de converxencia nun proxecto común mudou en competición.

P. A entrada no bipartito mitigou unha crise larvada?

R. En 2004 elaborei un diagnóstico moi autocrítico para o Consello Nacional que non chegou a el e que sinalaba problemas na convivencia interna. A dirección tomou unha achega de boa fe como agresión e iso xa foi síntoma de que o ambiente interno estaba viciado. O que acaba de ocorrer é o desenlace dun proceso que se alargou tamén porque o Encontro Irmandiño cedía nas tensións. E fomos sistematicamente acusados de prexudicar ao BNG. Non se valorou a paciencia. Resistímonos moito a dar a portada e retivemos a moita xente. Se non fose así, isto rompería como moi tarde en 2009.

P. Acúsanos de "malos perdedores", perden na asemblea e escíndense.

R. Analizamos isto, como é lóxico. Porén non presentamos a nosa alternativa en base a cotas de poder, nin como debate sobre política táctica, senón como unha cuestión previa a resolver. Levabamos moito tempo dicindo que era necesario rexenerar a fronte para reconectar con quen se afastaron. O desenlace puxo de manifesto que non era posíbel. A tese política aprobada en Amio non incorpora nada dos outros sectores. A asemblea identificou o BNG coa UPG. Pero non nos marchamos por perder a votación, ao contrario. Supoñamos que se trataba de medir forzas. Ben, foi un empate técnico. Non era esa a cuestión.

P. A división non prexudica á esquerda?

R. A cultura da esquerda, que ademais é moi lóxica, di que dividir é malo. Neste período final, a persoas de nivel intelectual serio, amigos, comprometidos no espazo de Esquerda Unida, preguntáballes. E efectivamente: dividir a esquerda sempre prexudica. Claramente no plano electoral. Porén para a posta en marcha dunha alternativa regeneradora, se nos atemos a iso nunca se poderá dar o paso.

P. É unha contradición dificilmente resolúbel.

R. A nosa opción foi dar o paso. Cando expuña no BNG a necesidade de dar debates a fondo, chegouse a dicir: "Pero ti que queres, que paremos todo para reflexionar?". No plano electoral, se admitimos que o Bloque perdeu moitos votos no último decenio, se non te vas, o caudal electoral é o das últimas eleccións. Se optas por irte e recuperas continxentes que o BNG perdeu, poida que a suma, no canto de ser a que tiña o BNG, sexa a que tiña o BNG máis a que nós recademos. Aínda en dúas opcións. Porén o máis importante é xerar unha alternativa que recupere a credibilidade e relacionarse coa cidadanía máis activa. E que non se faga por arriba, senón no seo da sociedade, gramscianamente.

P. Non lles resulta difícil explicitar diferenzas políticas co BNG?

R. Depende de, como diría Groucho Marx, se a outra parte contratante decide utilizar iso como arma. Se a separación é sen malos tratos ou non. Pero para segmentos conscientes, activos, iso non vai prexudicar. Esa xente quere que cambie o talante, a forma de entender a política de esquerda. Agora, no plano estritamente electoral si pode influír. Vai ser un risco e deberemos realizar un esforzo de pedagoxía. O seu resultado dependerá do acerto e das posibilidades de comunicación. Está Internet, mais a información que recibe a xente do común, nunha porcentaxe moi elevada, é polos medios convencionais.

P. É complicado que non se interprete como pelexa polo poder.

R. Como moitos opinadores, que din que o problema é que Beiras non se resigna a dar por finalizado o seu ciclo. Antón Losada, manda truco, despois de que cando el cando caeu tendinlle a man, a el que me pegou navalladas. Eu non me xogo máis que malgastar un tempo da miña vida cando xa non me queda moito por diante.

P. Que hai fóra do Bloque?

R. Esa é outra incógnita. Porque hai moito fóra do Bloque, mais estruturado hai pouco. O reto é articulalo. E non como Encontro, senón que nós queremos ser un motor diso

. Non temos afán de protagonismo. Pero hai moito fóra do BNG. O 15-M. Desencadeou un movemento de protesta e toda esa xente sae dicindo o que non quere. O que non é capaz de dicir é "queremos isto, isto e isto". Que condicones obxectivas existen de organizar o potencial do 15-M e que capacidade imos ter para facelo?

P. En que escenario?

R. Tal e como van as cousas, a curto prazo ou o poder esmaga todo e estamos nun totalitarismo de facto ou un rebentón desemboca no caos, a situación perfecta para os fascismos. A grande responsabilidade da esquerda é artellarse. É unha irresponsabilidade tremenda que a esquerda ou o nacionalismo emancipador estexan a ollar o seu embigo. Se falas para os de casa, terás enormes aplausos nunha asemblea. E fóra, que?

P. Organizarse resulta difícil. O Bloque tardou 20 anos.

R. Non, o BNG construíuse rapidamente. Pasou do exilio interior absoluto de 1982 a en o 93 xa haber reagrupado o arquipélago do nacionalismo.

P. Faltaban os camilistas.

R. Non, entran no 93. Camilo Nogueira máis tarde, mais si o PSG-EG. Entra Inzar, entra o PNG. Non obstante, no 93 xa está triangularizada a política galega, PP, PSOE e Bloque. E no 97, Bloque-PP.

P. Aínda así, o momento é urxente.

R. No Encontro e en parte das bases de Máis Galiza e no espazo exterior continuo ao que nos diriximos xa hai moita xente traballando no tecido social, hai presenza, non temos que ir.

P. Existe risco de reeditar a división do nacionalismo no oitenta?

R. O BNG que se funda no 82 conxuga dúas culturas políticas, a comunista da UPG e a do PSG. Isto subxace. E houbo unha diatriba constante entre o Bloque e Esquerda Galega no oitenta. Pretendemos evitar iso. Debemos evitar relacións conflitivas co Bloque.

P. Terán que entenderse.

R. Propuxemos iso no documento final, unidade de acción en problemas cruciais como o laboral, o sanitario, no idioma. Ou no municipal. En principio, na reunión do luns, o portavoz nacional [Guillerme Vázquez] mostrou disposición. Apostamos por que se pense nos cidadáns antes que nas organizacións. E iso transmitirase na medida en que non se impida que se transmita.

P. Se Máis Galiza ou unha parte desa corrente secunda aos irmandiños, como se conxugarán dous discursos tan distantes?

R. Como se conxugou na Francia do setenta o Programa Común da esquerda? Defendemos unha fronte ampla e articular sectores comunistas, socialistas, socialdemócratas en sentido propio ou mesmo centro progresista. Tes que reflectir a estrutura da sociedade, da maioría social. O leninismo non vale ás clases populares galegas. Nin sequera a todo o proletariado industrial. Se pensas que a doutrina é iso e o resto apéndices, satélites, mal asunto. Porque a xente non sente representada. Aquí hai un proletariado obreiro, traballadores asalariados que non son clase obreira estrita, un mundo campesiño en extinción pero que existe, unha pequena burguesía agredida, hai unhas clases medias... Todo o espectro ao que se dirixía o BNG. Eses dous pés "queremos que sexa un cempés" Máis Galiza e o Encontro Irmandiño, por que non van entenderse?

P. Pero a estrutura de clases da sociedade estase polarizando.

R. Si, mais segue sendo máis heteroxénea que os esquemas aos que se reduce. Cada vez teñen menos vixencia os clixés ideolóxicos e organizativos. Socialdemócratas, leninismo, trotskismos, estalinismos, maoísmos... Iso, hoxe, que? A taxonomía, xa non me valen.

P. Os movementos na esquerda e no nacionalismo, non van excesivamente de arriba a abaixo, no canto de ao revés?

R. Concordo.

P. Como o corrixirán?

R. Cun exercicio de humildade e levando á práctica o de que "o povo é quem mais ordena". Activar á xente para que se exprese. Nós, creo, estamos a facelo. Cando diciamos "o Bloque ten que abrirse á sociedade" non significa algo que xa existe, que o Bloque estexa en organizacións ganduxadas para repetir consignas. Trátase de que sexan as fontes nutricias. E cando se esixe dar cancha aos cidadáns para que se expresen, non se pode esperar que o que digan sexa correctísimo, claro. Haberá cousas que choquen pero iso provocará unha aprendizaxe.

P. Por que a crise que orixinou a política de dereitas leva por diante á esquerda?

R. A esquerda que fixo o diagnóstico non foi escoitada pola esquerda institucional. O desarmamento ideolóxico da esquerda no pensamento non existía mais non se escoitaba, molestaba. Pasou no Bloque. Unha vez dixen que a esquerda debe deixar de pensar cos esquemas do sistema. É moi difícil... [silencio]. Todo está no aire.