Marshall Auerback. Artigo tirado de SinPermiso (aquí) con tradución de Revolta Irmandinha.
Marshall Auerback, destacado representante da chamada Nova Teoría Monetaria e un dos analistas económicos máis respectados dos EUA, é membro conselleiro do Instituto Franklin e Eleanor Roosevelt, onde colabora co proxecto de política económica alternativa new deal. 2.0.
Dada a vella aversión do electorado alemán á "libertinaxe fiscal" e a unha economía de moeda débil (que, dise, conduciría inexorabelmente a unha hiperinflación estilo Weimar), un pregúntase cal foi o motivo real polo que Alemaña se adheriu a unha Unión Monetaria Europea tan "grande e ampla", que incluíu a países como Grecia, Portugal, España e Italia. Para entendelo, é útil observar o país a través do prisma do tres Alemanias, do que xa falamos noutros artigos:
As tres Alemanias
A Alemaña 1 é a Alemaña do Bundesbank: a parte do país que conserva até o día de hoxe fobias enormes ante a posíbel reaparición dunha inflación ao estilo de Weimar e segue crendo de maneira case teolóxica nunha moeda forte, coa correspondente hostilidade á inflación. É a Alemaña das "finanzas" como Deus manda e da "disciplina monetaria". En moitos sentidos, este sector de alemáns son fanáticos economistas da escola austríaca. No fondo do seu corazón, a moitos lles encantaría probabelmente volver ao patrón ouro como sistema internacional.
A Alemaña 2 é o sector internacionalista do país, liderada no seu día por Helmut Kohl. Kohl e os seus sucesores son probabelmente os máis destacados expoñentes da idea de que Europa pode librarse do "problema alemán" dunha vez por todas, se Alemaña se compromete firmemente cos "Estados Unidos de Europa" e segue construíndo institucións que vaian empuxando neste sentido á UE. É discutíbel se esta visión sobreviviu con certo peso máis aló do período de goberno de Helmut Kohl.
É fácil percibir a tensión inherente entre estas dúas Alemanias. A Alemaña do Bundesbank nunca permitiría que ambiguas aspiracións internacionalistas diluísen os obxectivos dunha moeda forte, baixa inflación e disciplina fiscal. O que resulta case obvio dada a mirada de receo que dedica ao Tratado de Maastricht e as ameazas implícitas neses ideais.
O que nos leva á terceira variábel chave na política alemá: a Alemaña 3, a Alemaña industrial, a Alemaña de Siemens, Daimler, Volkswagen, das grandes empresas siderúrxicas e químicas, dos fabricantes de bens de capital. É evidente que estas empresas se beneficiaron enormemente coa orientación económica de institucións como o Bundesbank, así como do amplo consenso entorno á economía social de mercado de Erhard. Porén tamén recoñecen as vantaxes que se derivan dun mercado europeo completamente aberto e integrado (destino da maior parte das súas vendas). A unión monetaria, mesmo coa participación de manirrotos fiscais como Italia e España, tamén minimiza a ameaza dunha desvalorización competitiva da moeda, dado o carácter paneuropeo do euro (en contraposición ao espazo moito menor de unión monetaria en cuxos estreitos limites se despregaba o internacionalismo do Bundesbank). A Alemaña industrial percibira certeramente que unha zona euro ampla, que incorporase a devaluadores crónicos de moeda como Italia, afianzaría permanentemente a súa vantaxe competitiva. E co apoio deste sector chave da sociedade alemá, o Chanceler Kohl foi capaz de embarcarse na enorme transformación institucional implícita no Tratado de Maastricht.
Fixo a "Alemaña # 3" unha mala aposta?
Hai uns meses parecía que os inquéritos de opinión en Alemaña mostraban unha tendencia positiva da demanda interna que deixaba atrás o perigo dunha recesión. Foi corroborado por un vigoroso crecemento do emprego en Alemaña, que se sitúa no seu punto máis baixo en vinte anos.
É verdade que desde entón se coñeceron algúns datos máis débiles sobre a produción industrial e as vendas comerciantes polo miúdo. O que xunto ao grande descenso no PMI (Purchasing Managers Index) manufactureiro reavivou os temores de recesión.
No entanto, este paquete de datos preocupantes sobre a economía alemá parece desprazado a segundo plano por unha nova onda de datos positivos con revisións á alza. Os datos sobre pedidos de fábrica e vendas reais son moito mellores agora. Hai unhas semanas publicáronse os datos de produción industrial de marzo en Alemaña. Mostraban un importante crecemento da produción industrial do 2,8% en marzo; ademais, houbo unha revisión á alza dun punto en relación cos meses anteriores.
Considerando o conxunto dos datos económicos alemáns -vendas comerciantes polo miúdo reais, pedidos de fábrica, produción industrial, emprego total e o PMI no sector servizos (que segue estando moi por encima de 50)-, non é sorprendente que os datos preliminares do crecemento do PIB do primeiro trimestre en Alemaña cheguen a un 2%. Si, é verdade que a periferia continua sendo un desastre; mais Alemaña segue crecendo. Tamén é certo que a desaceleración en Europa podería chegar o núcleo e que a preocupante perda de momentum económico en China acaben por mellar no futuro a tendencia positiva ao crecemento económico de Alemaña. Pero por agora, non existe ningunha restrición fiscal importante que se poida mencionar (a diferenza, por exemplo, de España ou Grecia), as taxas de interese internas son extraordinariamente baixas e o emprego creceu rapidamente. En definitiva, é probábel que, tras absorber un choque de orixe comercial e de expectativas que emanaba da periferia europea, renovouse o crecemento, empuxado pola demanda interna.
A cuestión non é celebrar o modelo económico alemán per se, senón simplemente resaltar que, a pesar de todo, o cruxir de dentes e as queixas sobre "o custo" que ten para Berlín "resgatar" continuamente á "periferia despilfarradora", a realidade é que a Alemaña lle foi excepcionalmente ben coa zona euro e continúa índolle ben.
O ilusorio "éxito" da contrarreforma alemá do estado social
"Alemaña # 3" fixo por tanto a aposta correcta: ao bloquear aos devaluadores crónicos na Unión Monetaria -facendo imposíbel que poidan recorrer a a fórmula tradicional de devaluar a moeda para recuperar a competitividade das súas exportacións-, Berlín impuxo na práctica o seu arraigado modelo mercantilista alemán e consolidado o seu predominio como a superpotencia comercial de Europa. As vantaxes son evidentes, tendo en conta dos datos contrastados de fluxos entre Alemaña e os PIIGS.
Por suposto, un pode escoitar xa aos apoloxistas de Alemaña proclamando que este éxito é o resultado de tomar "decisións difíciles" nos primeiros anos deste século, en particular, as chamadas "reformas Hartz". Os alemáns sempre estiveron obsesionados coa competitividade das súas exportacións. Antes do euro, devaluaban o marco alemán para poder aumentar as exportacións dos seus produtos aos seus veciños. Porén cando os alemáns perderon o control da taxa de cambio ao integrarse na Unión Económica e Monetaria (UEM), acabóuselles o truco. Tiveron que manipular outras variábeis do "custo" para vender os seus produtos baratos. Desde 2002, concentráronse na conxelación de salarios e nos recortes á rede de seguridade social para os traballadores a través do chamado paquete Hartz de "reformas do estado de benestar", bautizado así en honra de Peter Hartz, un importante executivo do fabricante automobilístico alemán Volkswagen.
A diferenza do estadounidense Henry Ford, que creaba postos de traballo ben pagos porque sabía que unha clase media satisfeita era esencial para ter un mercado para os seus coches, Peter Hartz ten unha concepción moi distinta da relación entre os salarios e a economía. Na súa opinión, a forma de manter un país "competitivo" é espremer aos seus traballadores, que é precisamente o que fixeron as súas reformas". E tivo consecuencias desastrosas para o resto da eurozona -(ver aquí ) [Como un inciso, o outro pequeno inconveniente das tan cacarexadas "reformas" Hartz é que carecen de calquera tipo de lexitimidade democrática. Posteriormente descubriuse que Peter Hartz só conseguira a aquiescencia dos traballadores alemáns vía o pago ilegal de corruptelas aos seus poderosos comités de empresa, polo que foi condenado a unha pena de dous anos de inhabilitación.]
As propostas de Hartz tiveron enormes consecuencias na redefinición das políticas de "reforma" do mercado laboral, que durante varias décadas caracterizouse pola súa estabilidade. Bill Mitchell e Ricardo Welters subliñaron que, aínda que as reformas aparentemente tiveron éxito a principios de 2003, cunha grande cantidade de creación de empregos, houbo un inconveniente: "unha vez tocado chan a mediados de 2003, no fondo do ciclo, o emprego creceu moito menos rapidamente que en anteriores reactivacións. E grande parte do aumento foino como "mini empregos" -empregos a tempo parcial con salarios inferiores aos 400 euros ao mes, independentemente das horas traballadas". Como Mitchell e Welters sinalan, as "reformas" supuxeron unha diminución real do número de empregos regulares. Os traballadores quedaron atrapados nos denominados traballos "mini/midi": unha nova forma de emprego a tempo parcial con salarios baixos. Os seus defensores celebraron a súa "flexibilidade" e "eficiencia", mentres que os seus detractores, como Mitchell, denunciaban que eran empregos a tempo parcial, máis inseguros, con salarios reducidos e pobres condicións de traballo.
É máis, Alemaña beneficiouse da chamada "vantaxe do precursor" (FMA), aplicando as reformas no contexto dunha economía crecentemente globalizada. Esixir contención salarial no medio dunha recesión mundial fai practicamente inviábel dita "reforma", para non falar dos problemas derivados da "falacia de composición", cando todos os demais países pretenden recortar os seus salarios para gañar unha competitividade exportadora crecentemente esquiva.
A irrupción dunha esquerda radical intelixente en Grecia: Syriza, unha nova carta esencial
E todo iso nun contexto cada vez máis ameazante, tendo en conta das renovadas perturbacións que azoutan o euro zona. A inoportuna erupción democrática en Grecia puxo sobre a mesa un novo comodín: Syriza, a Coalición da Esquerda Radical, converteuse nunha carta esencial. O seu novo líder Alexis Tsipras, até o momento un descoñecido parlamentario de esquerda, dirixiu a Coalición até ser o segundo partido máis votado nas recentes eleccións lexislativas do 6 de maio coa promesa de repudiar os acordos do resgate que os anteriores dirixentes de Grecia asinaron en febreiro.
Este horríbel brote de auténtica democracia nace, nada máis nin nada menos, que na mesma berce da democracia. Non hai nin que dicir que os eurócratas, no máis puro estilo bruselense, están a pór o berro no ceo. Unha vez máis axitan histéricos o "Grecia ten que saír", a pesar de que a maior parte dos economistas non se cansan de advertir con todas as súas forzas que Grecia necesita o Euro e que a alternativa é caer ao abismo. O que esperan con todas as súas forzas é que as próximas eleccións lles proporcionen un novo Quisling grego, que poña felizmente por obra o feroz e destrutivo paquete de "reformas" de axuste da Troika, que non oferecen ningunha esperanza de recuperación a Atenas ou ao resto da zona euro. Pola contra, Syriza representa unha ameaza real para a orientación actual da política fiscal.
Alexis Tsipras, o primeiro político grego disposto a utilizar todos os resortes cos que conta o seu país na negociación cos seus acredores.
Alexis Tsipras é un grande tipo. Ao menos, é un excelente xogador de póker. Aínda non capitulou a esta orquestrada presión masiva e deixou claro desde o principio, na edición alemá do Wall Street Journal, que o pobo grego ten outras opcións, aínda que non lles gusten aos alemáns: Tsipras é, en definitiva, o primeiro político grego disposto a utilizar todos os resortes cos que conta o seu país na negociación cos seus acredores.
Regra número 1 nas negociacións: demostrar á contraparte que, no seu caso, tes opcións críbeis se rompes as negociacións. Entre outras cousas, Tsipras limitouse a sinalar que o Estado grego está bastante preto dun superávit primario. Todo o que se necesita son unhas pequenas reducións en salarios e pensións e o sector público grego poderíase financiar nun futuro previsíbel. Se saíse do euro, o problema de Atenas converteríase de súpeto no problema da zona euro.
Si, Grecia só constitúe un mero 2% do PIB de Europa. E si, as autoridades da zona do euro din que están a facer "preparativos" no caso dun "Grexit". Pero tamén Lehman era un pequeno banco de investimento e case provoca o derrube do sistema bancario mundial cando se permitiu que crebase. E convén lembrar que a quebra de Lehman ocorreu varios meses despois do rescate de Bear Stearns. En teoría, as autoridades tiveron tempo dabondo para facer preparativos" cara a esa eventualidade, como agora ante a posíbel saída de Grecia da zona do euro.
Sería máis eficaz hoxe a devasa á hora de "cauterizar" a ferida grega e previr o contaxio de Portugal, España, Italia e do propio núcleo? É evidente que Tsipras teno claro, e ben podería ser o próximo Primeiro Ministro de Grecia. Faría falta toda a capacidade de lume do BCE, cunha intensidade que, até agora, foi remiso de utilizar.
Namentres, o resultado electoral grego provocou unha crecente e masiva retirada de depósitos e activos bancarios na zona euro. Desde hai semanas prodúcese unha constante fuga de depósitos dos bancos nos PIIGS cara a outros en Alemaña e Europa do Norte (e quizais cara a algúns bancos fóra de Europa). As cifras sobre o Obxectivo 2 de financiamento destas fuxidas de depósitos dos países de orixe aparentemente creceron no primeiros catro meses deste ano, antes das eleccións francesas e gregas. Un recente comunicado das autoridades gregas suxire que a fuxida de depósitos dos bancos gregos acelerouse, talvez enormemente, despois das eleccións gregas. Aínda que se desmentiu, non hai que crer nunca en desmentidos oficiais.
O diario madrileño El Mundo informou a finais da semana pasada que os depositantes retiraran mil millóns de euros do banco español Bankia tras a súa nacionalización parcial polo Goberno o 9 de maio. O máis probábel é que estas retiradas de depósitos teñan tanto ou máis que ver coa retirada en xeral de depósitos dos bancos españois que co medo á seguridade dos mesmos nun banco intervido polo Goberno. Noutras palabras, pode ser un sinal de que o temor a unha saída do euro se estendeu de maneira significativa tamén ao Reino de España. Por suposto, as autoridades négano, mais quen cre ás autoridades nestas circunstancias?
A propia existencia da unión monetaria facilita o pánico bancario
Paradoxalmente, a mesma existencia da unión monetaria facilita estas fuxidas dos bancos. Se é vostede depositante nun banco español en Barcelona, nada lle impide retirar o seu diñeiro e recolocalo na sucursal dun banco alemán na mesma rúa. Non hai controis fronteirizos nin controis de capital que vallan. Nin risco de tipos de cambio! Quen teñen contas correntes en todos os países da periferia temen ante todo acabar volvendo ás antigas moedas que valerían moito menos que o euro. Os seus depósitos acaban en bancos alemáns e europeos de núcleo duro, que logo reciclan os fondos a través do BCE e os bancos centrais nacionais para acabar volvendo aos bancos dos PIIGS de onde fuxiron.
Ao parecer esta fuxida de depósitos e o seu retorno aos bancos na periferia en perigo acelerouse nos primeiros meses deste ano, antes das eleccións francesas e gregas. Porén podería acelerarse aínda máis despois.
En efecto, o sistema de bancos centrais europeos está involucrado nun crecente e masivo exercicio de resgate que non recoñecen publicamente. Cal foi a resposta alemá até agora? "Vaia, este tío nos esta chantaxeando. Que facemos?" Porque Alemaña como nación acredora sufrirá grandes perdas se o sistema bancario no seu conxunto empeza a sufrir a presión, para non dicir nada do fin do seu tan cacarexado wirtschaftwunder (milagre económico) se toda a eurozona implosiona. Grecia, pola contra, experimentou xa cinco anos de austeridade económica permanente. O país quedou reducido practicamente a unha economía de troca. Que ten que perder nesta conxuntura se se nega a encartarse ante a troika?
Porqué Alemaña ten as de perder
É verdade que os alemáns poderían fartarse e dicir: "xa abonda!" e saír da zona euro (o que moi probabelmente destruiría a unión monetaria). O resultado previsíbel dunha saída de Alemaña sería unha enorme revalorización do novo marco alemán. Como consecuencia, todo o mundo devaluaría en relación ao novo marco, desprazando a responsabilidade da reflación fiscal a quen até agora foi o opoñente máis explicito do activismo fiscal. Alemaña probabelmente tería que resgatar aos seus bancos (especialmente os Landesbanken). O que podería ser politicamente máis apetecíbel que resgatar aos bancos gregos (polo menos desde a perspectiva da poboación alemá), pero non deixaría de ter un importante custo económico a curto prazo para Berlín. E no ínterin, o probábel trauma monetario bloquearía o mecanismo exportador, dado que os mecanismos integradores implícitos na zona euro desaparecerían no caso de que Alemaña volva a un novo marco.
Por unha elemental ecuación contábel, unha caída do superávit externo de Alemaña significaría un grande aumento do seu déficit orzamentario (a menos que o sector privado comezase a crecer rapidamente, o que é dubidoso no escenario descrito anteriormente), polo que Alemaña sufriría déficits orzamentarios moito maiores. Se tenta reducir os efectos dun colapso no seu superávit por conta corrente, converteríase nun estado "despilfarrador" máis. Que cambio de sorte!
Quen ten de verdade a tixola polo mango na eurozona?
As tres Alemanias
A Alemaña 1 é a Alemaña do Bundesbank: a parte do país que conserva até o día de hoxe fobias enormes ante a posíbel reaparición dunha inflación ao estilo de Weimar e segue crendo de maneira case teolóxica nunha moeda forte, coa correspondente hostilidade á inflación. É a Alemaña das "finanzas" como Deus manda e da "disciplina monetaria". En moitos sentidos, este sector de alemáns son fanáticos economistas da escola austríaca. No fondo do seu corazón, a moitos lles encantaría probabelmente volver ao patrón ouro como sistema internacional.
A Alemaña 2 é o sector internacionalista do país, liderada no seu día por Helmut Kohl. Kohl e os seus sucesores son probabelmente os máis destacados expoñentes da idea de que Europa pode librarse do "problema alemán" dunha vez por todas, se Alemaña se compromete firmemente cos "Estados Unidos de Europa" e segue construíndo institucións que vaian empuxando neste sentido á UE. É discutíbel se esta visión sobreviviu con certo peso máis aló do período de goberno de Helmut Kohl.
É fácil percibir a tensión inherente entre estas dúas Alemanias. A Alemaña do Bundesbank nunca permitiría que ambiguas aspiracións internacionalistas diluísen os obxectivos dunha moeda forte, baixa inflación e disciplina fiscal. O que resulta case obvio dada a mirada de receo que dedica ao Tratado de Maastricht e as ameazas implícitas neses ideais.
O que nos leva á terceira variábel chave na política alemá: a Alemaña 3, a Alemaña industrial, a Alemaña de Siemens, Daimler, Volkswagen, das grandes empresas siderúrxicas e químicas, dos fabricantes de bens de capital. É evidente que estas empresas se beneficiaron enormemente coa orientación económica de institucións como o Bundesbank, así como do amplo consenso entorno á economía social de mercado de Erhard. Porén tamén recoñecen as vantaxes que se derivan dun mercado europeo completamente aberto e integrado (destino da maior parte das súas vendas). A unión monetaria, mesmo coa participación de manirrotos fiscais como Italia e España, tamén minimiza a ameaza dunha desvalorización competitiva da moeda, dado o carácter paneuropeo do euro (en contraposición ao espazo moito menor de unión monetaria en cuxos estreitos limites se despregaba o internacionalismo do Bundesbank). A Alemaña industrial percibira certeramente que unha zona euro ampla, que incorporase a devaluadores crónicos de moeda como Italia, afianzaría permanentemente a súa vantaxe competitiva. E co apoio deste sector chave da sociedade alemá, o Chanceler Kohl foi capaz de embarcarse na enorme transformación institucional implícita no Tratado de Maastricht.
Fixo a "Alemaña # 3" unha mala aposta?
Hai uns meses parecía que os inquéritos de opinión en Alemaña mostraban unha tendencia positiva da demanda interna que deixaba atrás o perigo dunha recesión. Foi corroborado por un vigoroso crecemento do emprego en Alemaña, que se sitúa no seu punto máis baixo en vinte anos.
É verdade que desde entón se coñeceron algúns datos máis débiles sobre a produción industrial e as vendas comerciantes polo miúdo. O que xunto ao grande descenso no PMI (Purchasing Managers Index) manufactureiro reavivou os temores de recesión.
No entanto, este paquete de datos preocupantes sobre a economía alemá parece desprazado a segundo plano por unha nova onda de datos positivos con revisións á alza. Os datos sobre pedidos de fábrica e vendas reais son moito mellores agora. Hai unhas semanas publicáronse os datos de produción industrial de marzo en Alemaña. Mostraban un importante crecemento da produción industrial do 2,8% en marzo; ademais, houbo unha revisión á alza dun punto en relación cos meses anteriores.
Considerando o conxunto dos datos económicos alemáns -vendas comerciantes polo miúdo reais, pedidos de fábrica, produción industrial, emprego total e o PMI no sector servizos (que segue estando moi por encima de 50)-, non é sorprendente que os datos preliminares do crecemento do PIB do primeiro trimestre en Alemaña cheguen a un 2%. Si, é verdade que a periferia continua sendo un desastre; mais Alemaña segue crecendo. Tamén é certo que a desaceleración en Europa podería chegar o núcleo e que a preocupante perda de momentum económico en China acaben por mellar no futuro a tendencia positiva ao crecemento económico de Alemaña. Pero por agora, non existe ningunha restrición fiscal importante que se poida mencionar (a diferenza, por exemplo, de España ou Grecia), as taxas de interese internas son extraordinariamente baixas e o emprego creceu rapidamente. En definitiva, é probábel que, tras absorber un choque de orixe comercial e de expectativas que emanaba da periferia europea, renovouse o crecemento, empuxado pola demanda interna.
A cuestión non é celebrar o modelo económico alemán per se, senón simplemente resaltar que, a pesar de todo, o cruxir de dentes e as queixas sobre "o custo" que ten para Berlín "resgatar" continuamente á "periferia despilfarradora", a realidade é que a Alemaña lle foi excepcionalmente ben coa zona euro e continúa índolle ben.
O ilusorio "éxito" da contrarreforma alemá do estado social
"Alemaña # 3" fixo por tanto a aposta correcta: ao bloquear aos devaluadores crónicos na Unión Monetaria -facendo imposíbel que poidan recorrer a a fórmula tradicional de devaluar a moeda para recuperar a competitividade das súas exportacións-, Berlín impuxo na práctica o seu arraigado modelo mercantilista alemán e consolidado o seu predominio como a superpotencia comercial de Europa. As vantaxes son evidentes, tendo en conta dos datos contrastados de fluxos entre Alemaña e os PIIGS.
Por suposto, un pode escoitar xa aos apoloxistas de Alemaña proclamando que este éxito é o resultado de tomar "decisións difíciles" nos primeiros anos deste século, en particular, as chamadas "reformas Hartz". Os alemáns sempre estiveron obsesionados coa competitividade das súas exportacións. Antes do euro, devaluaban o marco alemán para poder aumentar as exportacións dos seus produtos aos seus veciños. Porén cando os alemáns perderon o control da taxa de cambio ao integrarse na Unión Económica e Monetaria (UEM), acabóuselles o truco. Tiveron que manipular outras variábeis do "custo" para vender os seus produtos baratos. Desde 2002, concentráronse na conxelación de salarios e nos recortes á rede de seguridade social para os traballadores a través do chamado paquete Hartz de "reformas do estado de benestar", bautizado así en honra de Peter Hartz, un importante executivo do fabricante automobilístico alemán Volkswagen.
A diferenza do estadounidense Henry Ford, que creaba postos de traballo ben pagos porque sabía que unha clase media satisfeita era esencial para ter un mercado para os seus coches, Peter Hartz ten unha concepción moi distinta da relación entre os salarios e a economía. Na súa opinión, a forma de manter un país "competitivo" é espremer aos seus traballadores, que é precisamente o que fixeron as súas reformas". E tivo consecuencias desastrosas para o resto da eurozona -(ver aquí ) [Como un inciso, o outro pequeno inconveniente das tan cacarexadas "reformas" Hartz é que carecen de calquera tipo de lexitimidade democrática. Posteriormente descubriuse que Peter Hartz só conseguira a aquiescencia dos traballadores alemáns vía o pago ilegal de corruptelas aos seus poderosos comités de empresa, polo que foi condenado a unha pena de dous anos de inhabilitación.]
As propostas de Hartz tiveron enormes consecuencias na redefinición das políticas de "reforma" do mercado laboral, que durante varias décadas caracterizouse pola súa estabilidade. Bill Mitchell e Ricardo Welters subliñaron que, aínda que as reformas aparentemente tiveron éxito a principios de 2003, cunha grande cantidade de creación de empregos, houbo un inconveniente: "unha vez tocado chan a mediados de 2003, no fondo do ciclo, o emprego creceu moito menos rapidamente que en anteriores reactivacións. E grande parte do aumento foino como "mini empregos" -empregos a tempo parcial con salarios inferiores aos 400 euros ao mes, independentemente das horas traballadas". Como Mitchell e Welters sinalan, as "reformas" supuxeron unha diminución real do número de empregos regulares. Os traballadores quedaron atrapados nos denominados traballos "mini/midi": unha nova forma de emprego a tempo parcial con salarios baixos. Os seus defensores celebraron a súa "flexibilidade" e "eficiencia", mentres que os seus detractores, como Mitchell, denunciaban que eran empregos a tempo parcial, máis inseguros, con salarios reducidos e pobres condicións de traballo.
É máis, Alemaña beneficiouse da chamada "vantaxe do precursor" (FMA), aplicando as reformas no contexto dunha economía crecentemente globalizada. Esixir contención salarial no medio dunha recesión mundial fai practicamente inviábel dita "reforma", para non falar dos problemas derivados da "falacia de composición", cando todos os demais países pretenden recortar os seus salarios para gañar unha competitividade exportadora crecentemente esquiva.
A irrupción dunha esquerda radical intelixente en Grecia: Syriza, unha nova carta esencial
E todo iso nun contexto cada vez máis ameazante, tendo en conta das renovadas perturbacións que azoutan o euro zona. A inoportuna erupción democrática en Grecia puxo sobre a mesa un novo comodín: Syriza, a Coalición da Esquerda Radical, converteuse nunha carta esencial. O seu novo líder Alexis Tsipras, até o momento un descoñecido parlamentario de esquerda, dirixiu a Coalición até ser o segundo partido máis votado nas recentes eleccións lexislativas do 6 de maio coa promesa de repudiar os acordos do resgate que os anteriores dirixentes de Grecia asinaron en febreiro.
Este horríbel brote de auténtica democracia nace, nada máis nin nada menos, que na mesma berce da democracia. Non hai nin que dicir que os eurócratas, no máis puro estilo bruselense, están a pór o berro no ceo. Unha vez máis axitan histéricos o "Grecia ten que saír", a pesar de que a maior parte dos economistas non se cansan de advertir con todas as súas forzas que Grecia necesita o Euro e que a alternativa é caer ao abismo. O que esperan con todas as súas forzas é que as próximas eleccións lles proporcionen un novo Quisling grego, que poña felizmente por obra o feroz e destrutivo paquete de "reformas" de axuste da Troika, que non oferecen ningunha esperanza de recuperación a Atenas ou ao resto da zona euro. Pola contra, Syriza representa unha ameaza real para a orientación actual da política fiscal.
Alexis Tsipras, o primeiro político grego disposto a utilizar todos os resortes cos que conta o seu país na negociación cos seus acredores.
Alexis Tsipras é un grande tipo. Ao menos, é un excelente xogador de póker. Aínda non capitulou a esta orquestrada presión masiva e deixou claro desde o principio, na edición alemá do Wall Street Journal, que o pobo grego ten outras opcións, aínda que non lles gusten aos alemáns: Tsipras é, en definitiva, o primeiro político grego disposto a utilizar todos os resortes cos que conta o seu país na negociación cos seus acredores.
Regra número 1 nas negociacións: demostrar á contraparte que, no seu caso, tes opcións críbeis se rompes as negociacións. Entre outras cousas, Tsipras limitouse a sinalar que o Estado grego está bastante preto dun superávit primario. Todo o que se necesita son unhas pequenas reducións en salarios e pensións e o sector público grego poderíase financiar nun futuro previsíbel. Se saíse do euro, o problema de Atenas converteríase de súpeto no problema da zona euro.
Si, Grecia só constitúe un mero 2% do PIB de Europa. E si, as autoridades da zona do euro din que están a facer "preparativos" no caso dun "Grexit". Pero tamén Lehman era un pequeno banco de investimento e case provoca o derrube do sistema bancario mundial cando se permitiu que crebase. E convén lembrar que a quebra de Lehman ocorreu varios meses despois do rescate de Bear Stearns. En teoría, as autoridades tiveron tempo dabondo para facer preparativos" cara a esa eventualidade, como agora ante a posíbel saída de Grecia da zona do euro.
Sería máis eficaz hoxe a devasa á hora de "cauterizar" a ferida grega e previr o contaxio de Portugal, España, Italia e do propio núcleo? É evidente que Tsipras teno claro, e ben podería ser o próximo Primeiro Ministro de Grecia. Faría falta toda a capacidade de lume do BCE, cunha intensidade que, até agora, foi remiso de utilizar.
Namentres, o resultado electoral grego provocou unha crecente e masiva retirada de depósitos e activos bancarios na zona euro. Desde hai semanas prodúcese unha constante fuga de depósitos dos bancos nos PIIGS cara a outros en Alemaña e Europa do Norte (e quizais cara a algúns bancos fóra de Europa). As cifras sobre o Obxectivo 2 de financiamento destas fuxidas de depósitos dos países de orixe aparentemente creceron no primeiros catro meses deste ano, antes das eleccións francesas e gregas. Un recente comunicado das autoridades gregas suxire que a fuxida de depósitos dos bancos gregos acelerouse, talvez enormemente, despois das eleccións gregas. Aínda que se desmentiu, non hai que crer nunca en desmentidos oficiais.
O diario madrileño El Mundo informou a finais da semana pasada que os depositantes retiraran mil millóns de euros do banco español Bankia tras a súa nacionalización parcial polo Goberno o 9 de maio. O máis probábel é que estas retiradas de depósitos teñan tanto ou máis que ver coa retirada en xeral de depósitos dos bancos españois que co medo á seguridade dos mesmos nun banco intervido polo Goberno. Noutras palabras, pode ser un sinal de que o temor a unha saída do euro se estendeu de maneira significativa tamén ao Reino de España. Por suposto, as autoridades négano, mais quen cre ás autoridades nestas circunstancias?
A propia existencia da unión monetaria facilita o pánico bancario
Paradoxalmente, a mesma existencia da unión monetaria facilita estas fuxidas dos bancos. Se é vostede depositante nun banco español en Barcelona, nada lle impide retirar o seu diñeiro e recolocalo na sucursal dun banco alemán na mesma rúa. Non hai controis fronteirizos nin controis de capital que vallan. Nin risco de tipos de cambio! Quen teñen contas correntes en todos os países da periferia temen ante todo acabar volvendo ás antigas moedas que valerían moito menos que o euro. Os seus depósitos acaban en bancos alemáns e europeos de núcleo duro, que logo reciclan os fondos a través do BCE e os bancos centrais nacionais para acabar volvendo aos bancos dos PIIGS de onde fuxiron.
Ao parecer esta fuxida de depósitos e o seu retorno aos bancos na periferia en perigo acelerouse nos primeiros meses deste ano, antes das eleccións francesas e gregas. Porén podería acelerarse aínda máis despois.
En efecto, o sistema de bancos centrais europeos está involucrado nun crecente e masivo exercicio de resgate que non recoñecen publicamente. Cal foi a resposta alemá até agora? "Vaia, este tío nos esta chantaxeando. Que facemos?" Porque Alemaña como nación acredora sufrirá grandes perdas se o sistema bancario no seu conxunto empeza a sufrir a presión, para non dicir nada do fin do seu tan cacarexado wirtschaftwunder (milagre económico) se toda a eurozona implosiona. Grecia, pola contra, experimentou xa cinco anos de austeridade económica permanente. O país quedou reducido practicamente a unha economía de troca. Que ten que perder nesta conxuntura se se nega a encartarse ante a troika?
Porqué Alemaña ten as de perder
É verdade que os alemáns poderían fartarse e dicir: "xa abonda!" e saír da zona euro (o que moi probabelmente destruiría a unión monetaria). O resultado previsíbel dunha saída de Alemaña sería unha enorme revalorización do novo marco alemán. Como consecuencia, todo o mundo devaluaría en relación ao novo marco, desprazando a responsabilidade da reflación fiscal a quen até agora foi o opoñente máis explicito do activismo fiscal. Alemaña probabelmente tería que resgatar aos seus bancos (especialmente os Landesbanken). O que podería ser politicamente máis apetecíbel que resgatar aos bancos gregos (polo menos desde a perspectiva da poboación alemá), pero non deixaría de ter un importante custo económico a curto prazo para Berlín. E no ínterin, o probábel trauma monetario bloquearía o mecanismo exportador, dado que os mecanismos integradores implícitos na zona euro desaparecerían no caso de que Alemaña volva a un novo marco.
Por unha elemental ecuación contábel, unha caída do superávit externo de Alemaña significaría un grande aumento do seu déficit orzamentario (a menos que o sector privado comezase a crecer rapidamente, o que é dubidoso no escenario descrito anteriormente), polo que Alemaña sufriría déficits orzamentarios moito maiores. Se tenta reducir os efectos dun colapso no seu superávit por conta corrente, converteríase nun estado "despilfarrador" máis. Que cambio de sorte!
Quen ten de verdade a tixola polo mango na eurozona?
Nenhum comentário:
Postar um comentário