28/11/2012

25N: porque foron tan importantes as eleccións catalás

Antoni Domènech, G. Buster e Daniel Raventós para SinPermiso (aquí) con tradución ao galego de À revolta entre a mocidade, blogue de pensamento e información críticas.


"O fulgurante crecemento nuns poucos meses do soberanismo e o independentismo no outrora 'oasis catalán' non pode entenderse sen entender estas dúas cousas interrelacionadas: a crise da Monarquía de 1978 e a crise do nacionalismo españolista tradicional, crises asombrosamente aceleradas pola desintegración a cámara lenta dunha Eurozona neciamente deseñada e a pésima xestión do problema polos incompetentes burócratas da Troika. O independentismo catalán -e moi sinaladamente, o independentismo parvenu de CiU- parasita de ambas as crises."

Si: eran só unhas eleccións "rexionais" nun país mediano metido en todo tipo de problemas, un Reino de España situado nun espazo continental política e economicamente decadente, Europa. Unhas eleccións, encima, ás que, tradicionalmente, os propios electores cataláns tiñan pouco menos que volto as costas, castigándoas cada vez máis con elevados índices de abstención. Estas de o 25 N, con todo, cautivaron inopinadamente a atención da grande prensa española e internacional, desde El País e El Mundo, até o Spiegel, o Guardian, o New York Times e o Financial Times. Un analista tan experimentado como o constitucionalista Javier Pérez Royo chegou a falar "das eleccións máis importantes" desde o comezo da Segunda Restauración borbónica. No tocante aos propios interesados, os cataláns, ninguén esperaba esta vez unha abstención elevada, senón todo o contrario. E así foi: cunha participación en torno ao 70%, bateron os rexistros de participación de 1984.

Un triunfo "excepcional" claro, e non digamos unha vitoria con maioría absoluta de Artur Mas sería unha noticia de dimensión internacional, aínda que só fóra por isto: sería a primeira vez que o presidente dun goberno terca e incompetentemente empeñado nunhas catastróficas políticas pro-cíclicas de austeridade fiscal, lonxe de recibir un grande castigo popular nas urnas, o que obtería é un premio, e aínda un grande premio. Moitos o esperaban, e a cousa non tiña exemplo histórico. Non foi así: Artur Mas e as fanáticas políticas procíclicas de austeridade, recortes dos dereitos sociais e consolidación fiscal do mediocre "govern dels millors" recibiron un durísimo castigo electoral co que nin os seus peores detractores podían soñar; lonxe de manterse ou aínda de mellorar, CiU perdeu douscentos mil votos (cunha abstención moito menor!) e 12 deputados, é dicir, preto do 20% dos votos en termos absolutos e do 20% dos escanos. En termos relativos, pasou do 38,43% de 2010 ao 30,68 actual, o seu peor resultado en décadas. Outro tanto lle ocorreu ao outro partido bastión do sistema político catalán, un PSC en tumba aberta cara á pasokización: a suma de ambos roldaba tradicionalmente os ¾ do electorado; agora apenas representan o 50%.

Mais fixo un adianto electoral, a só dous anos de gañar as eleccións autonómicas, alegando escoitar o "clamor popular" expresado na grande manifestación soberanista -"Cataluña, novo Estado de Europa"- do pasado 11 de setembro, seica a máis masiva rexistrada nunca na cidade de Barcelona. Fora xordo até entón ao clamor popular de protesta contra as súas crueis políticas de recortes, contra a súa descarnada ofensiva destrutora de dereitos sociais conquistados, contra a corrupción do seu partido -sería o primeiro caso na historia en que un partido de goberno convoca eleccións coa propia sede embargada por un caso de corrupción que lle salpica de cheo-, contra as descaradas políticas de privatización, aberta ou encuberta, en sanidade, educación e infraestruturas públicas. Ese clamor popular contra as súas catastróficas políticas económicas e sociais tivo unha formidábel expresión na xornada de Folga Xeral do pasado 14 N, cun Mais xordo tratando de mirar para outro lado.

Isto é o que se pode dicir agora: o 14 N frustrou a manipulación conservadora do 11 S. Se se quere dicir doutro xeito: corrixiu, precisándoo, o seu significado. Non hai tal cousa como un "dereito a decidir" nacional de Cataluña que poida facerse politicamente viable á marxe ou independentemente dun proxecto económico e social claramente enfrontado ás políticas de consolidación fiscal de Madrid, de Berlín e de Bruxelas. O 14 N fixo evidente que o sobrevindo soberanismo de Mais era, no mellor dos casos, fume obnubilante para seguir coas súas políticas socialmente catastróficas, e no peor, unha tapadeira para un proxecto de Cataluña á medida das elites rendistas politicamente promiscuas da súa contorna. 

É evidente. Non o era tanto hai só uns días, a xulgar polas falsas trivialidades que chegaron a gozar de ampla difusión. A primeira, a dun electorado catalán pouco menos que borreguil. Pois a menos que se aceptase esta antipática hipótese, non pode entenderse que se cotizase como practicamente segura -en Madrid, non menos que en Barcelona, en Nova York e en Berlín- unha vitoria electoral clara do nacionalismo catalán conservador propiciada -como factor decisivo- pola manipulación identitaria do Govern liberal-conservador a través dos seus considerábeis tentáculos publicísticos, públicos e privados. Tampouco era de crer que puidese influír decisivamente, nun ou outro sentido, a grotesca campaña difamatoria con que a caverna mediática madrileña -tan evidente como torpemente sostida polo Goberno do Reino- conseguiu enlodar o fin de campaña (como moito, conseguiría recrutar para a causa independentista ao irredutíbel señor Durán Lleida...). Tanto menos resultaban críbeis esas varias hipóteses manipulatorias, canto que o peso electoral das forzas partidarias do "dereito a decidir" (que inclúen á esquerda e ao centroesquerda inequivocamente partidarios do dereito de autodeterminación, aínda que non necesariamente independentistas) resultaba abafador. E tras unhas eleccións que bateron todos os rexistros de participación, ségueo sendo: preto de dous terzos do electorado. Se a isto último se obxectase -na liña da desmemoriada pseudoesquerda "cosmopolita" postmoderna que brotou nas últimas décadas da man da ideoloxía da "globalización"- que a esquerda política catalá realmente existente actual foi ignominiosamente abducida polo nacionalismo catalanista, bastaría lembrar que a tradición histórica do movemento obreiro catalán está estreitamente ligada ao catalanismo e aínda ao separatismo, en variantes tan distintas como as representadas polo Noi do Sucre, [1] Maurín ou Comorera.

Tampouco era recibíbel a moi manida "hipótese padana", segundo a cal o cruel azoute da crise económica inducira subitáneamente ao groso da poboación catalá, coa súa malvada alta burguesía na cabeza, a unha deriva de egoísmo nacionalista insolidario, convencida -erroneamente, ou non- de que unha rexión rica e exportadora pode afrontar a peor crise económica capitalista desde os anos 30 mellor en solitario que cargando co lastre dunha España atrasada e farto menos competitiva internacionalmente. Non se entende moi ben entón porque o suposto modelo orixinal -Padania- fracasaría, por que sería ampla e fulminantemente superado polo seu pretendido sucedáneo catalán. Iso, á parte de que non está nada claro que a "alta burguesía" catalá apoie a secesión: basta lembrar o cartón amarelo que sacou Mais na soada entrevista concedida hai unhas semanas a La Vanguardia; a mensaxe non podía ser máis claro: non é o país o que debe adaptarse aos grandes empresarios, senón estes a o país.

Tampouco era moi feliz a outra comparación, máis do gusto dos nacionalistas, con Quebec: Quebec está netamente diferenciado do resto do Canadá, polo momento en materia lingüística e relixiosa. A lingua absolutamente imperante en Quebec é o francés, fronte a un Canadá homogéneamente anglófono; a relixión absolutamente dominante entre os quebequois é a católica, fronte ao cristianismo homogéneamente reformado do Canadá. Baste lembrar, como índice de heteroxeneidade (e interpenetración política, familiar e cultural), que a maioría dos cataláns ten o castelán como lingua materna ou preferida (un 60%).

Máis interesante, aínda que non moito máis feliz, foi a habitual comparación con outro tipo de "nacionalismo egoísta", o flamenco. Bélxica é en varios sentidos un país artificial, que existe aínda só porque o imperialismo británico frustrou ao terminar a II Guerra Mundial o desexo dos valones francófonos de unir o seu destino ao da IVª República francesa. Para conservar á forza unido a ese país foi preciso manter a forma monárquica de Estado, impondo, encima, a (os entón pobres e agora ricos) flamencos e a (os entón ricos e agora pobres) valones unha dinastía de máis que dubidoso comportamento durante a ocupación nazi, por non falar do seu pasado colonial genocida no África central.

A forma monárquica de Estado foi imposta tamén en España ao final da ditadura de Franco coa axuda e aínda a presión de potencias estranxeiras, singularmente dos EEUU, como documentou amplamente hai anos o noso amigo Joan Garcés nos seus clásico Soberanos y intervenidos (Madrid, Século XXI, 1996). Non era nin moito menos maioritario, nin en Cataluña nin no País Vasco, o sentimento independentista, por suposto -Cataluña e País Vasco non son o Quebec!-, nin menos, a diferenza dos valones francófonos belgas, pedía ninguén unirse á V República francesa. O groso das forzas políticas de oposición ao franquismo (e particularmente os varios partidos socialistas entón existentes e o PCE) estaban a favor de resolver o problema da plurinacionalidade das Españas -como adoitaba dicirse entón- mediante o exercicio do dereito de autodeterminación. Ese dereito caeu vítima da aceptación da Segunda Restauración borbónica polo groso da esquerda política socialista e comunista de entón: os comunistas e os seus sucesores de EU mantivérono de forma puramente retórica nos seus programas, e os socialistas do PSOE e do PSC, simplemente, borrárono e esquecéronse do asunto. Iso trouxo como resultado o enquistamiento do problema, e abriu, como é suficientemente sabido, un amplo abanico de posibilidades políticas ao ambiguo nacionalismo conservador catalán -que, a diferenza do vasco, avalara a Constitución monárquica de 1978-: un país, Cataluña, que en 1978 estaba abrumadoramente hexemonizado pola esquerda política obreira, caeu en moi poucos anos en mans do nacionalismo burgués conservador, que se perpetuou no poder autonómico durante máis de dúas décadas seguidas. O certo é que o arco constituínte formado por socialistas, (post)comunistas e nacionalistas cataláns conservadores veu aceptando na práctica durante anos a negación do dereito de autodeterminación de Cataluña. Pero é moi importante comprender que o que este tres familias políticas do arco constituínte aceptaran en Cataluña, o País Vasco e Galiza, o tiveran que aceptar  como parte dunha renuncia previa e de maior envergadura, e é a saber: a renuncia ao do dereito de autodeterminación de todos os pobos das España, do conxunto do que o torpe nacionalismo español reaccionario chama agora "o pobo soberano de España".

Véxase así: por que foi tan difícil de aceptar até agora polas forzas do arco constituínte da Segunda Restauración -entre elas, CiU- a posibilidade do exercicio do dereito de autodeterminación? Fagamos retrospectiva, e figurémonos: se, por exemplo, entre 1978 e 1980 se realizase un referendo de autodeterminación no País Vasco, con todas as garantías democráticas -observadores e mediadores internacionais incluídos-, o resultado máis probábel sería o fin do problema terrorista que martirizou vesanicamente a bascos e españois durante décadas, e con toda seguridade, unha decisión popular netamente anti-secesionista. Por que non foi posíbel? Porque o dereito ao exercicio da autodeterminación da poboación de calquera territorio do Reino é estritamente anticonstitucional. E por que o é? Por que o comunista Solé Tura, o socialista Peces Barba e o nacionalista conservador catalán Miquel Roca -e non só o franquista Fraga-, relatores constitucionais, puxeron tanto empeño en que o fose? Porque o exercicio do dereito de autodeterminación de calquera territorio das Españas é incompatíbel cunha Monarquía imposta -era unha oferta que non se podía rexeitar- sen referendo previo ao conxunto dese "pobo español soberano único" con que agora enchen a boca os reaccionarios do PP (e os da á de extrema dereita babosamente monárquica "socialista"); porque a celebración legal dun referendo de autodeterminación en Cataluña, ou no País Vasco (ou en calquera outro territorio), a súa soa celebración, fora cal fora o resultado, poría de novo inmediatamente na axenda política española o problema da forma monárquica de Estado, e de maneira particularmente tormentosa agora, no peor momento desta institución, cunha familia real totalmente desacreditada, salpicada como está por todas as porcalladas habituais do capitalismo oligopólico español da burbulla e os amiguiños e rendistas politicamente corruptos.

O fulgurante crecemento nuns poucos meses do soberanismo e o independentismo no outrora "oasis catalán" non pode entenderse sen entender estas dúas cousas interrelacionadas: a crise da Monarquía de 1978 e a crise do nacionalismo españolista tradicional, crises asombrosamente aceleradas pola desintegración a cámara lenta dunha Eurozona neciamente deseñada e a pésima xestión do problema polos incompetentes burócratas da Troika. O independentismo catalán -e moi señaladamente, o independentismo parvenu de CiU- parasita de ambas as crises.

Con que rostro e con que crédito poden PP e PSOE oporse ao "dereito a decidir" de Mais e falar de que é o "pobo español" no seu conxunto o que ten "dereito a decidir", dous partidos que nos seus respectivos gobernos incumpriron flagrantemente os seus programas electorais e renderon abertamente e sen recato a imposicións estranxeiras os intereses máis elementais do "pobo español soberano" e da pretendidamente sacrosanta "nación española"? Con que rostro e con que crédito poden negarse agora a un referendo de autodeterminación apelando a unha Constitución monárquica inviolábel que, con todo, non tardaron nin unha semana en deshonrar eles mesmos en agosto de 2011 coa reforma express "suxerida" polo BCE e a señora Merkel, reforma que trae consigo unha auténtica blindaxe das políticas fiscais pro-cíclicas economicamente suicidas, e aínda porriba, excluíndo do pacto que a alumou, ai!, a forzas políticas básicas do orixinal arco constituínte monárquico de 1978, como EU-ICV e CiU.

É posíbel que Artur Mas acertase no diagnóstico que parece andar por detrás da súa audacia: estamos no comezo do fin da Segunda Restauración borbónica; "agora ou nunca" era o mantra repetido unha e outra vez en privado polos altos cargos de Convergència a quen lles quixese escoitar.  Porén o que levou a Mais onte, 25 de novembro de 2012, á morte política súbita foi a parcialidade do diagnóstico, así como o pésimo prognóstico que lle ofreceron en bandexa os seus turiferarios mediáticos e os seus incompetentes economistas de cámara: Cataluña non pode exporse ser un "Estado europeo" propio -nin sequera o exercicio libre do dereito de autodeterminación como pobo europeo- ignorando a realidade dunha Unión Europea actualmente dominada por forzas políticas, tecnocráticas e burocráticas que, obscenamente hostís á democracia e á soberanía de todos os pobos de Europa, empuxan ao vello continente ao abismo do políticas pro-cíclicas de austeridade e desmantelamento do estado Social e Democrático de Dereito -a máis duradeira conquista do antifascismo europeo-, e con elas, ao suicidio económico e á irrelevancia política internacional.

Dígase así: a crise do réxime constitucional monárquico español e a crise da Eurozona son dúas caras da mesma moeda. Esa é a crúa realidade. E hai que dicir, con máis tristeza que acrimonia, que non ven moitas forzas políticas nominalmente de esquerda en Cataluña que comezasen a comprendela. O PSC, que sufriu unha nova desfeita (perdeu tanto porcentaxe de votos e de escanos como CiU, mais partindo xa do que era até agora o seu peor resultado electoral) nin sequera comprendeu que estamos nun fin de traxecto da Segunda Restauración borbónica, por non falar da súa incomprensión dos problemas da Eurozona. ERC, que máis que dobrou os seus resultados en relación con 2010, é unha forza política agora mesmo dominada por dirixentes máis nacionalistas à la Hortalà que de esquerda à la Carod nalgún sentido socialmente interesante. A refrescante e en moitos sentidos ilusionante irrupción da CUP no Parlament, non pode facer esquecer a súa incipiencia programática en puntos decisivos ("Non á UE", "Països Catalans", etc.), e a súa escasa incidencia nas zonas obreiras tradicionais do primeiro cinto industrial de Barcelona.

A única forza que parece por agora comezar a comprender cabalmente esas amargas e perentorias verdades do momento é ICV-EUiA. O mitin final de campaña de Herrera e Nuet con Tsipras, o principal dirixente da esquerda radical grega Syriza, contribuíu seguramente o seu ao notábel crecemento da coalición, dando unha necesaria dimensión europea ao seu proxecto político, presentándoa ante o electorado como a única forza política catalá non freguesa. Converteuse xa por méritos propios na principal referencia político-parlamentaria dos sindicatos obreiros. E se se observan con atención os seus resultados electorais no cinto industrial de Barcelona, vese que empezou a recuperar en serio o voto obreiro que se foi hai décadas cara ao PSC. Esa recuperación por parte de ICV-EUiA do voto obreiro perdido polo PSC impediu verosemellantemente tamén a súa fuga masiva cara ao españolismo de dereita e de centro-dereita do PP e dun espectacularmente emerxente Ciutadans, que triplicou os seus resultados

Non sempre é verdade o vello proverbio latino, segundo o cal fortuna adiuvat fortes, a fortuna axuda ao audaz. Para que axude a fortuna, a audacia ten que dispor polo menos dun bo diagnóstico: por iso axudou a Siriza e afundiu a Mais. Esperemos que a Syriza catalá teña audacia; de momento, o que se pode dicir é que o seu máis verosemellante embrión dispón dun diagnóstico decente. [2]

NOTAS :

[1] O Noi del Sucre, era o secretario rexional da CNT. Nun soado discurso en Madrid, en 1919, deixou ditas estas palabras: "Unha Cataluña liberada do Estado español asegúrovos, amigos madrileños, que sería unha Cataluña amiga de todos os pobos da Península Hispánica e sospeito que os que agora pretenden presentarse como os líderes do catalanismo, temen un entendemento fraternal e duradeiro coas outras nacionalidades peninsulares." 

[2] Na valoración que ao día seguinte das eleccións fixo ICV-EUiA, destácase a necesaria unidade coas CUP porque se trataría dunha organización que defende unha política de esquerdas, non igual, mais moi semellante á de ICV-EUiA. [de feito, ofrecéronlle axuda para ter grupo parlamentar ás Candidaturas de Unidade Popular (CUP); nota de ÀRM]. Doutra banda, pódese observar que, a causa a actual lei electoral, a relación votos-deputados é moi desproporcionada. Os partidos que menos votos tiveron que conseguir por deputado son CiU (22.000) e ERC (23.000), e o que máis, case o dobre, precisamente as CUP (42.000). ICV-EUiA rolda os 32.000. [Na Galiza a proporción é moito máis lesiva. Téñase en conta que o PP perdeu en Galiza máis votos que CiU en Catalunya, sen ir máis lonxe; nota ÀRM].

Nenhum comentário: