David Rodríguez Rodríguez. Artigo tirado de aquí. A imaxe é a última portada da célebre revista Time.
What we need now is another Jonathan Swift. Most people know Swift as the author of “Gulliver’s Travels.” But recent events have me thinking of his 1729 essay “A Modest Proposal,” in which he observed the dire poverty of the Irish, and offered a solution: sell the children as food.
Joseph Stiglitz
A principal importancia dos cables que foron publicados até agora radica no que nos din sobre o liderado occidental. O que revelan é un profundo odio á democracia
Que fai un goberno, do meu país, coa fiscalía xeral do estado, prometéndolle a un goberno estranxeiro que vai facer todo o posíbel para que non se investigue o que lle pasou a un cidadán español? Iso para min son relacións de república bananera fronte á metrópole.
De velhas casas vazias, palácios abandonados, os pobres fizeram lares. Mas agora todos os dias, os polícias bem armados desocupam os andares. Para que servem essas casas, a não ser para o senhorio viver da especulação. Quem governa faz tábua rasa, mas lamenta com fastio a crise da habitação. E assim se faz Portugal, uns vão bem e outros mal
Fausto
Fausto
«Cada vez que entramos nunha crise —dicía Oliveira nunha das múltiples conversas debulladas na xa esquecida Rayuela de Cortázar— é o absurdo total [...] A dialéctica só pode ordear os armarios nos momentos de calma. No punto culminante dunha crise procedemos sempre por impulso, ao revés do previsíbel, facendo a barbaridade máis inesperada.» Toda unha advertencia do flâneur arxentino-parisense a quen pense que asistindo á instalación do mundo no caos e no esboroamento de toda institución, sen que nin siquera teñamos pensadas cales serán as institucións alternativas, temos algo que gañar aqueles que pretendemos algún avance niso da xustiza social.
Tamén dicía Oliveira que nos momentos de crise hai unha «saturación de realidade» e que son estes momentos de crise os que provocan que a «realidade se precipite» e se «mostre con toda a súa forza». Un sentimento semellante a esa saturación de realidade puido sentir (polo menos eu sentino) quen, nos últimos meses, se tivese achegado ao que espallaban, a cachón, os distintos medios de comunicación sobre o que estaba sucedendo no mundo.
Foi, por certo, David Harvey quen falou do fenómeno de compresión do tempo e do espazo como produto da globalización capitalista e, o que isto escribe, non puido deixar de pensar no autor británico ao reflexionar sobre esa fervenza de información arredor de acontecementos mundiais de primeira magnitude que, coma as personaxes dun reloxio medieval centroeuropeo, ían aparecendo, unha tras outra, a cada pouco tempo.
Como a ausencia de tempo é algo vivido con cada vez maior literalidade polo mantedor deste blog, e ante a imposibilidade/incapacidade de ir analizando cada un dos acontecementos por separado, optei (hai que facer da necesidade virtude) por aproveitar a vantaxe que dá opinar sobre as cousas con certo retraso para relacionar acontecementos aparentemente inconexos nunha certa malla de sentido. Trátase, precisamente, de evitar caer na renuncia á dialéctica e na entrega aos impulsos irreflexivos dos que falaba Oliveira, impulsos que non poden conducir máis que ao «absurdo total».
Desde hai un bocado sigo de perto os artigos de Chris Hedges. Nalgúns dos máis recentes este estadounidense da mellor estirpe da esquerda dese país mantén dúas teses que son aplicábeis tamén á nosa realidade (o cal é indicativo do grao de homoxeneización experimentada polo mundo). Por unha banda fala do descabezamento intelectual da esquerda ianqui e, pola outra, e en directa relación coa anterior, da traición que a esquerda máis institucional vén practicando desde hai tempo ás súas bases. O decabezamento intelectual ven de lonxe e poderiamos dicir que o esquecemento da economía en favor das «cuestións culturais» levada a cabo pola academia nas últimas décadas non era máis que un epifenómeno diso. Porén, o peor das opinións posmodernas non consistía no que sostiñan, senón, en como o que dicían (e o que esquecían) se podía utilizar por parte dos que mandaban.
Malia teren xurdido voces en contra da admonición de Merkel contra o multiculturalismo (por exemplo Adrian Hamilton no artigo Multiculturalism needs defenders que publicaba o Independent británico) o certo é que o anuncio de defunción da ideoloxía multiculturalista por parte da presidenta alemá indica que xa estamos de cheo nunha época pos-posmoderna. Os poderosos abandonan a retórica do par democracia/libre mercado para se instalaren nun novo discurso autoritario no que prima o sálvese quen poida. Mentres Angela Merkel vestía de incomprensión cultural o que en realidade é desigualdade económica, os habitantes de La Cañada, o barrio máis pobre de Melilla, de maioría musulmá, mantiñan en xaque á policía durante nove horas —como se quixesen demostrar a hipocrisía do discurso culturalista cando do que falamos é de cartos— en protesta por non seren admitidos nas listas dos plans de emprego público. E é que era a fin do Estado do benestar e non a fin da amabilidade alemá co estranxeiro o que decretaba Merkel cando espetou que o multiculturalismo rematara.
Algo semellante podería dicirse da reacción de Sarkozy a unhas folgas xerais en Francia que conseguían paralizar as refinerías de petroleo e a distribución de combustíbel nas gasolineiras do país (estratexia esta da paralización das cidades que recorda á das guerras da auga e do gas na Bolivia pre-Evo). O diario El País recollía en titular as palabras do presidente francés, un presidente que faría caso omiso á vontade de millóns de folguistas e manifestantes e non movería unha coma da súa lei que retrasaba a idade de xubilación: «Ninguén ten dereito a tomar como refén á economía dun país». Como se esa abstracción chamada economía fose, en realidade, unha anciá desvalida e maltratada por enérgumenos salvaxes. Tamén o diario de PRISA, apenas catro días despois de que Sarkozy falase, e se cadra para calmar os ánimos antes da folga xeral anunciada en España, asumía a redución dos dereitos das persoas a eventualidades aplicábeis só en función do que precisase a economía titulando unha crónica deste xeito: «Tres refinerías votan voltar ao traballo. A protesta contra o retraso da idade de xubilación costa entre 200 e 400 millóns de euros diarios». Igual que no caso de Merkel o que se insinuaba admitía unha lectura máis profunda do que podería parecer: a idea é deixar caer coma fino orballo a necesidade de cuestionar o dereito á folga en según que casos, paso primeiro, obviamente, para cuestionalo en todos. Idéntica función de globos sonda e mensaxes subliminais cumprirían declaracións como as de Felipe González (ese personaxe que segundo as certeiras palabras de Miguel Romero pretende construír «unha imaxe de líder de grandeza shakespereana», cando non pasa de «personaxe de thriller») dando a benvida a unha nova reforma laboral e o seu chamado ao patriotismo (afastémonos sempre dos que claman polo patriotismo en tempos de escasez económica porque eses serán os primeiros en nos estafar), ou o editorial, tamén de El País, denunciando o desbalde de cartos que supón a existencia de televisións públicas autonómicas (esquecendo completamente a función que estas cumpren, ou deberían cumprir, naquelas autonomías con lingua propia e esquecendo tamén que foi o «café para todos» imposto na Transición o que provocou esta proliferación de chiringuitos autonómicos).
Pero se hai algo que deixou definitivamente en coiros a iso que chamamos estados democráticos o foi as últimas revelacións de Wikileaks. Novamente puidemos ler nos xornais de referencia do sistema mediático mundial o que en verdade todos sabiamos: España non existe, Portugal non existe, Francia non existe, nin siquera existen os EEUU. Como en Os amantes de Pont-Neuf, aquel belo filme de Leos Carax capaz de facernos crer que Juliette Binoche deambulaba polo Sena parisense cando en realidade o facía por un inmenso decorado montado na Camargue provenzá, ou como na noveliña de Italo Calvino O cavaleiro inexistente, na que descubriamos que debaixo da armadura daquela melancólica personaxe non había nada máis que baleiro, costa xa desfacerse da desacougante sensación de que finalmente Matrix non se pode considerar unha distopía futurista senón unha descrición bastante realista da política contemporánea. Neste baile de máscaras o único que existe é o Poder, o dunha élite que dicta ao resto como deben ser as cousas. Velaquí a novidade deste tempo: ler nos medios mainstream o que xente coma Chomsky leva anos denunciando nos medios alternativos, «o que dicimos faise».
A cantidade de literatura arredor do tema Tea Party, especialmente co gallo das eleccións ao senado estadounidense, é inabarcábel. Mais entre as conclusións máis frecuentes extraídas a raíz dun fenómeno que non ha tardar en ter o seu reflexo noutros puntos do planeta, destacaban aquelas que ven nel a proba do desgaste das institucións, da desconfianza cara os políticos, do repregamento en esencias do pasado ante un presente ameazante, do auxe dun novo/vello tipo de fascismo antiintelectual e populista e —sobre todo sostido por voces como a dos xa citados Noam Chomsky ou Chris Hedges— a proba do esfarelamento dunha esquerda que ve como as súas bases son organizadas e lideradas por demagogos e histéricos showmen da radio e da televisión. Esta facilidade da estrema dereita para enmarcar os acontecementos e para difundir eses marcos ideolóxicos sen case capacidade de resistencia por parte do exiguo entramado organizativo da esquerda debería pornos en alerta nun momento histórico coma o actual en que asistimos á quebra de países como Grecia ou Irlanda, países nos que o FMI está a gobernar directamente ao máis puro estilo da Arxentina dos noventa.
Se desde hai tempo todos intuiamos que nestas nosas democracias era pouco o que decidiamos, a crise económica está deixando ao emperador (nunca mellor dito) tan nu que xa ninguén pode negar que a soberanía nacional morreu. Como se de pronto deixasen de funcionar todos os resortes que a sociedade do espectáculo debordiá creara para evitar que fitásemos á besta directamente aos ollos (que vísemos, como o Kurtz de Apocalipse Now, o horror), calquera que estea minimamente atento ao que sucede no mundo puido percibir con inusual nitidez, durante as últimas semanas, como detrás dos flashes, dos discursos grandilocuentes e das grandes bandeiras de cores non hai máis que capitais sen pátria (o «capitalismo máxico financeiro» do que falaba Xavier Vence), correndo dun lugar a outro do mundo e causando estragos, como os que causaban os Catro Xinetes de San Xoán, alá por onde galopan.
Non son poucas as análises que ven a Portugal como o próximo candidato a ser intervido polo FMI e a España como o seguinte na lista. Nouriel Roubini, o economista turco que se fixo popular por ser o único que previu a crise financeira do 2008, así o aseguraba recentemente. Por iso deberiamos ser conscientes da implicación que pode ter o feito de que os seudosocialistas que seudogobernan decretasen o estado de alarma como resposta á folga do controladores aéreos. Independentemente do que pensemos dese colectivo a ninguén se lle pode escapar que a decisión do executivo é digna de segundas lecturas. Nun contexto como o actual, no que vemos ao outrora «esquerdista» Zapatero aplicar (xusto despois de se reunir, coa carencia de escrúpulo e vergonza habitual nestes tempos, cos oligarcas do reino) políticas moi duras coas clases populares (velaí o seu recorte á axuda aos parados) e moi xenerosas coas clases empresarias (velaí a conxelación do imposto de sociedades, ou as privatizacións anunciadas en novos sectores) non parece moi tolo sospeitar que o recordatorio da existencia da lei marcial a través da declaración do estado de alarma aproveitase a impopularidade xeralizada dese gremio para enviar unha mensaxe ao conxunto da poboación e ás posíbeis novas protestas que se produzan no seu seo.
En medio deste panorama desolador necesitamos albiscar con optimismo as mobilizacións dos cidadáns irlandeses ante a ignominia do resgate do FMI, ou o feito de que Islandia, unha das primeiras vítimas europeas do capitalismo de casino, foi quen de elixir un parlamento de esquerdas para xestionar a crise sen caer, como por exemplo Cataluña, na dereitización (ou, como media Europa e EEUU, no proto-fascismo). Tamén é de saúdar a extraordinaria resposta da sociedade francesa ao ataque do goberno ao Estado do benestar, así como o éxito (relativo) da folga xeral española e portuguesa. Non cabe dúbida de que ler, nada menos que nun artigo do New York Times, o termo guerra de clases empregado como concepto acaído para describir o que está a suceder é ben indicativo de que o que a vella literatura marxista chamaba condicións obxectivas está a ter lugar no presente. Agora ben, se algo se demostrou no pasado é que a historia non é determinista e, o que é aínda peor, que case que sempre as condicións obxectivas traballaron e traballan máis eficazmente para o fascismo que para a revolución.
En todo caso, son esperanzadoras as mobilizacións dos estudantes ingleses ante os recortes educativos do tandem Clegg-Cameron (o espello no que Rajoy se mira agora que xa non está ben visto mirarse en Irlanda), a dos propios estudantes franceses durante as folgas do seu país ou a mobilización dos estudantes italianos ante a privatización do sistema educativo. É necesario que a xente máis nova tome consciencia do intre histórico no que nos atopamos. Se como moitos afirman por vez primeira en moito tempo as novas xeracións europeas vivirán no futuro peor que os seus pais, esas mesmas novas xeracións europeas (e non me refiro unicamente aos que están en idade universitaria) teñen a obriga de saír á rúa a defender os seus dereitos. De non facelo, de non aplicar o lema das protestas italianas cogito ergo protesto, veranse obrigados a almorzar, xantar e cear os refugallos que teña a ben deixarlles o arcano das razóns económicas mentres comproban como o seu nivel de vida descende, como as súas condicións de traballo empeoran e como os seus dereitos como cidadáns, eses que tanto custou gañar ás xeracións anteriores, desaparecen. E con eles a democracia.
Nenhum comentário:
Postar um comentário