O "meu" Paco del Riego

Xosé Manuel Beiras. Artigo tirado de aqui. A imagem foi tirada de aqui.

Hai case esactamente trinta e cinco anos, os compañeiros de andaina máis achegados a Paco del Riego acordaron agasallalo por solpresa cun obxeto moi singular. O galano consistíu nun "libro fora de comercio" , cunha tirada de cen exemplares numerados, que, "feito ao coidado literario de M.D. [Marino Dónega] e gráfico de L.S. [Luis Seoane] na Imprenta Moret, Marqués de Amboaxe 16, A Coruña, rematouse de imprentar o dia 23 de novembro de 1975". O tíduo: Homenaxe a Francisco Fernández del Riego. O contido: vintetrés breves textos e sete dibuxos a il referidos ou dedicados por amigos. O formato: impreso en pregos sen coser, con tapas sen encadernar, e o todo recollido nunha carpeta: "Luis Seoane é o autor das gardas grabadas en madeira, e dibuxos de tapa e carpeta". E o envío que fan os editores na sua nota introdutória: "Eis, logo, que a Francisco Fernández del Riego os seus amigos -presentes e ausentes- adiquen este sinxelo homenaxe, íntimo e confidencial".

O pasado 26 de novembro finaba este grande home xurdio e sinxelo, disciplinado e hedonista, de tan delongada traxectoria de combate a prol da identidade cultural e política da nación galega coma longa e fecunda fora a sua vida: decorreran cáseque esactamente trinta e cinco anos dende a data de impresión daquil libro de homenaxe. Relembreime desa obra, arrecadei na biblioteca o meu exemplar e, demoradamente, moi de vagar, revisitei as suas páxinas, volvin ler todo o escrito nelas, contemplar a modo tódalas ilustracións -e rememorar os anos de estreita colaboración e convivencia con il en Vigo, aló polos sesenta, os anos de traballo compartido na Penzol, de camaradaxe no clandestino PSG, de lecer partillado cos Cunqueiro, Celso Emilio, Álvarez Blázquez e os demáis na casiña mariñeira de Coruxo, a morada de Paco e Evelina nos veráns. E achei que a millor homenaxe ao "meu" Paco del Riego era, se cadra, facervos partícipes agora a vós da que pra il escribira daquela, naquel intre tan remoto xa na duración das nosas vidas. Velaí a tendes, logo -e desculpádeme o atrevemento.

AGORA ENTENDO

Deixar que os creadores e máilos ourives das palabras fixeran sós o traballo, poisque era o seu. A amistade, a irmandade mesma, con seren moito, non son talentos acaídos pra dárenme o dereito de participar na obra. En homenaxe a ti, o meu silenzo -ise silenzo ante a folla en branco na que a miña ollada ve escintilar milleiros de imaxes e lembranzas que endexamáis acertaría a perfilar, ensarilladas arredor de ti, balbordo de palabras que reloucan no maxín sin chegaren a nacer- o oco do meu silenzo tería sido se cadra a máis honrada forma de presencia, o testemuño máis fidel do meu achego solidario. E, mentras tanto, facer o que cómpre facer. Como tí fixeche sempre. Como tí me adeprendiche a proceder. Como nises anos en que conviviamos horas enteiras a cotío no mesmo coarto da Penzol, a traballáremos sin cáseque mediar palabra, cadanseu carro no seu eido, arreo e sin lecer, co entusiasmo teimoso que algúns poñemos no labor ao que non se albisca o remate, coa urxencia da angueira que non terá máis final que o da vida mesma, cando a vida e maila angueira ésa son unha soia cousa, e un sabe que case todo está por facer e os homes poucos a traballar. Deixar, pois, que os meigos das palabras fixeran eiquí sós o seu oficio, e non vir entremedias diles co meu "sacho de escribir" -escúseme o bo do Casares por me atribuir eu eiquí o que il matinara pra outro- tería sido se cadra o máis asisado. Pro -ou cecais por iso- non tería sido o máis propio de min. E con todo, estou certo de que serás indulxente, como cando me levaba por despiste o único bolígrafo que che funcionaba ben. Porque tí sabes que che teño lei por todo o que levas feito, por todo o que aínda andas a facer. Foron enormes valeiros do noso ser coleitivo os que se encheron porque tí arabas no sulco do día á noite, cunha infinda teimosía e o esprito decote alerta, decote á espreita de cada latexo solermiño do país noso meio morto. Iso, Paco, non che ten pago. Ningún home que fixera o que tí fixeches levou nunca en vida pago dun esforzo así. Ti sábelo ben, soupéchelo sempre, e velahí por qué nunca endexamais perdeche o folgo. Eu escribin algunha vez nalgures, nun dises papés que un racha ou bota no fondo dun caixón, que eu loitaba sin espranza e mesmo por iso sabía que non desertaría endexamáis. A ti, i eiquí, de tí a min, pódocho decir. Se cadra non é certo de todo, mais dalgún xeito anda moi perto da verdade, desa verdade soterrada que agurgulla de cando en vez no magma do propio ser e até salta nalgúns intres como un chafarís ardente, que escalda e fai arreguizarse a pel. Eu téñome lembrado adoito desa miña verdade soturna cando presenciaba o exemplar espeitáculo da tua amarguranza súpetamente desatada sin faceres pausa no traballo, sin tan siquera ergueres a ollada dunhas sempiternas galeradas cor de palla murcha mentras adoecías de negro -i efímero- desalento. Veleiquí -agora entendo- o que máis me xungue a ti. O pouso de tantas xeiras compartidas, compañeiro, a treu no labor calado precipitouse xa nos meus fondás. Tudo está craro, cristaíño. Mesmo a paixón, mesmo a carraxe, ante o país debruzado, que tánto nos tarda en ver irarse. Agora sei por qué eiquí estou, nestas páxinas de amigo -por qué non puiden, ao remate, deixar que os creadores e mailos ourives das palabras fixeran sós iste traballo, inda que era, de certo, o seu.