A esquerda debe dirixirse a unha sociedade complexa, social e ideoloxicamente diferenciada e contraditoria. Debe traballar pola conquista da propia sociedade civil a través da potenciación da súa autoorganización. Os proxectos transformadores só se poden dar en sociedades cun nivel elevado de desenvolvemento da sociedade civil, sociedades con capacidade de autoorganización. A esfera pública que describiu Habermas designa un escenario nas sociedades modernas no que a participación política se realiza a través do diálogo. É o espazo no que os cidadáns pensan e examinan os seus asuntos comúns, un escenario institucionalizado de interacción discursiva. Este escenario é conceptualmente distinto do Estado; é un lugar para a produción e circulación de discursos que poden ser críticos co Estado. Porén, a concepción burguesa promociona unha separación absoluta entre sociedade civil e Estado na que os públicos sexan débiles, e cuxa práctica deliberativa consista exclusivamente na formación de opinións e non na toma de decisións, o que limita a forza real da opinión pública. É necesario que a esquerda contribúa á creación da conciencia cívica, da conciencia democrática, que contribúa ao enriquecemento interno da sociedade civil para deste xeito conquistar a hexemonía no seu seo.
Xa en 1895, poucos meses antes de morrer, Engels decretou que "o tempo dos ataques por sorpresa, das revolucións desenvolvidas por pequenas minorías concienciadas á cabeza das masas sen conciencia está irrevogablemente superado. Se do que se trata é de transformar completamente a organización social, as masas deben estar aí, deben ter interiorizado previamente o que está en xogo" (prólogo para A loita de clases en Francia). Se a política non se confunde co social, a representación do un polo outro devén problemática, pois nese caso en que se basea a súa lexitimidade? A revolución de 1917 fracasou a partir do momento en que a estatización da sociedade triunfou sobre a socialización das funcións estatais. Como escribiu Bensaïd, "non se trata de decretar abstractamente a extinción do Estado, senón de poñelo concretamente baixo o control autoxestionado en vías de xeralizarse. Esta dualidade de poder posibilita a politización da sociedade civil en miras a socializar o Estado, en lugar de deixarse estatizar por el" (Clases, plebes e multitudes).
A URSS constituíuse nun Estado burgués sen burguesía baixo o que se desenvolveu unha nova forma de excrecencia burocrática parasitaria da sociedade. Meses despois da revolución de outubro Rosa Luxemburgo denunciou a deriva do proceso, reivindicando a vitalidade e eficacia da propia democracia socialista e a importancia da opinión pública. Para Luxemburgo, a experiencia histórica demostraba que "a opinión pública irriga constantemente as institucións representativas, penétraas, diríxeas" e que "canto máis democráticas son as institucións, canto máis vivo e forte é o pulso da vida política das masas, máis directa e completa é a súa influencia, a pesar dos ríxidos programas partidarios". Para a líder socialista "con demasiada frecuencia se supuxo que suxeitar a economía ao control do estado socialista foi equivalente a suxeitalo ao control da cidadanía socialista. Evidentemente non foi así pero a identificación conceptual dos aparatos do estado coa esfera pública de discurso e asociación deulles estabilidade aos procesos polos que a visión socialista foi institucionalizada nunha forma autoritaria e non nunha forma democrática e participativa. O resultado foi perder a mesma idea de democracia socialista".
Gramsci escribiu que "toda revolución foi precedida dun intenso traballo de crítica, de penetración cultural, de permeación de ideas a través de agregados humanos ao principio refractarios e só atentos a resolver o día a día". Tamén Gramsci denunciou en 1918 que "a fe nas leis históricas como garantía do triunfo do proletariado reflicte unha situación en que a clase proletaria aínda non é capaz de tomar a iniciativa e debe apoiarse en doutrinas que prometen a vitoria no canto de chamar á loita". Pero a esquerda revolucionaria parece ter ás veces unha caste de pensamento de derrota, unha satisfacción pola marxinalidade que non é nin moito menos o único resultado posible e moito menos o máis desexable. Estamos, como escribiu Badiou, nunha etapa de construción subxectiva dun proxecto novo que se cadra non pode presentarse aquí e agora como posibilidade de poder, o que é moi distinto a que non o poida facer, nin a que as resistencias teñan que deixar de lado o obxectivo de acadar unha nova hexemonía na sociedade. Non creo que se poida cambiar de verdade o mundo sen tomar o poder nalgún momento, como suxire Halloway. A esquerda é un proxecto de afirmación, de resolución de problemas concretos. Unha das grandes debilidades do comunismo era precisamente a de presentarse como algo que tiña respostas para todo. Hai que manexarse con conviccións e principios, tomar posición pero, ao tempo, saber deixar as preguntas abertas. Isto non implica renunciar ás grandes narrativas, como tantas veces se escribiu, aos grandes obxectivos de transformación da estrutura da sociedade. Por exemplo, o gran relato do capital ventrilocuo, como lembraba Bensaïd, sobreviviu á morte anunciada dos metarrelatos. A temporalidade política é a do medio prazo, entre o instante fuxidío e a eternidade inalcanzable.
O proceso revolucionario é un movemento complexo que pasa pola creación dun bloque histórico alternativo e pola organización das maiorías sociais (conxunto das clases subalternas) en maiorías políticas, nun proceso que non admite atallos. O proxecto debe dirixirse ás clases traballadoras nun senso amplo, dende os obreiros aos autónomos e profesionais e os pequenos comerciantes, clases subalternas todas, debe dirixirse a todos aqueles que manteñen necesidades radicais. A realización dun proxecto de transformación require da construción dun novo bloque social que inclúe tanto aos traballadores que conscientemente optan polo proxecto de transformación social como a outros colectivos sociais (con independencia da súa procedencia de clase) capaces de expresar necesidades incompatibles coa organización capitalista da sociedade. O campo do posible é moito máis amplo e realizable do que a ideoloxía dominante nos permite sospeitar.
Nenhum comentário:
Postar um comentário