Lehman Brothers: tres anos de negación

Dean Baker. Artigo publicado en SinPermiso e traducido desde o castelán por nós para o galego. O cadro que ilustra o artigo é Ofelia, baseado en Hamlet de Shakesperare. O cadro foi pintado en 1852 por Jonh Everett Millais. Nel a morte simbolizase como o río que vai dar ao mar (que era o morrer nas Coplas a la muerte de su padre de Jorge Manrique). En pinturas como Ofelia (1852, óleo sobre lenzo), Millais creou superficies pictóricas densamente elaboradas baseándose na integración de elementos da natureza. Este procedemento  coñeceríase posteriormente como «ecosistema pictórico». Este estilo foi promocido polo crítico John Ruskin, que defendera os pre-rafaelitas dos seus críticos e Millais chegou a el após a súa amizade con Ruskin. No entanto, o seu cadro máis famoso é a Sagrada Familia, retratada como membros da clase traballadore, para escándalo do puritanismo burgués protestante do Reino Unido do século XIX.

Conforme nos preparamos a celebrar o terceiro aniversario da bancarrota de Lehman Brothers e a consecuente crise financeira, é bo momento de avaliar a situación e preguntarnos que cambiou. A resposta non é alentadora.

Moi pouco cambiou no tocante ás realidades sobre o terreo ou ao debate intelectual sobre cuestións económicas no últimos tres anos. Os bancos "demasiado grandes para derrubarse" son maiores que nunca como resultado das fusións inducidas pola crise. Os beneficios do sector financeiro exceden hoxe a porción das ganancias empresariais previa á crise, e os salarios e primas dos executivos de novo alcanzan o máis alto da burbulla. 

Ningún dos executivos que impulsaron e empaquetaron hipotecas fraudulentas vai ir ao cárcere. Até quen se enfrontaron a demandas civís, como Angelo Mozilo, de Countrywide, [1] saíron sen dúbida adiante despois de teren pago grandes indemnizacións para resolver os seus preitos.

E os responsábeis políticos no cume que nos guiaron até o desastre económico seguen estando estupendamente. Cando o antigo presidente da Reserva Federal, Alan Greenspan, non anda cobrando o seu soldo de sete cifras de Pimco [Pacific Investment Management Co.], o maior fondo de bonos do país, comparte a súa sabedoría co mundo en programas dominicais de faladoiro matutino.

E o que é máis importante, o que se entende que é a súa sabedoría foi escasamente cuestionado. Os bancos centrais de todo o mundo aínda manteñen como meta política principal, se non a única, un 2% de inflación. Actúan coma se nada do que sucedeu no mundo puidese conseguir que poñamos en cuestión esta política.

En certo xeito, trátase dun xiro incríbel no curso dos acontecementos. No entanto, debería ser completamente previsíbel. A mesma xente que controlaba as pancas chave do poder antes do derrube seguiu controlándoas despois do derrube. Crearon unha historia oficial e aseguráronse de que a xente ouvise pouco máis.

Nesta historia oficial, a causa do desfalecemento económico foi a crise financeira, a cal, á súa vez, foi provocada pola proliferación de complexos instrumentos financeiros, que, ao que parece, visto retrospectivamente, ninguén entendía por completo. Segundo este punto de vista, foi só a mala sorte o que sorprendeu a Greenspan, Bernanke e compañía. Poida que fosen abertamente optimistas respecto da autorregulación dos mercados financeiros, pero ninguén podía esperarse que sucedese algo semellante ao maremoto financeiro que seguiu a Lehman.

De feito, na historia oficial suponse que temos de dar grazas por non vernos inmersos nunha segunda Grande Depresión. Aínda que esta perspectiva resulta absurda a primeira vista (a primeira Gran Depresión foi resultado de 10 anos de políticas fracasadas, non de erros cometidos ao comezo), quen ostentan postos de poder e responsabilidade repiten sen parar esta idea unha e outra vez.

Resulta bastante perturbador que os ambiciosos da industria financeira e os seus apoios do mundo da política poidan devastar a economía e arruinar millóns de vidas, e seguir mantendo o control da política sen sufriren eles mesmo apenas as consecuencias. Pero, porqué teriamos que esperar outra cousa?

Todos os aduladores de Greenspan nos medios de comunicación [2] e o mundo da política non ían confesar o feito de que estiveran rendendo culto a un tipo que era un negado para os fundamentos da economía. Por tanto, tiñan todas as razóns do mundo para perpetuar a historia do "imprevisíbel desastre". O mesmo vale para a profesión de economista. Á fin e ao cabo, ao evanxeo de Greenspan fora obxecto de ampla adhesión por parte dos gobernadores dos bancos centrais e quen aspiraban a selo en todas partes. A Reserva Federal dedicou a súa reunión de 2005 cos gobernadores de bancos centrais e economistas xefes a unha retrospectiva consagrada a Greenspan.[3] Debateron se Greenspan era o maior gobernador dun banco central de todos os tempos. Esta camarilla investira ingentemente na liña argumental de Greenspan.

Nin os economistas de altísimas credenciais nin os informadores de economía e negocios dos principais difusores de noticias podían dicir que o tipo ao que reverenciaran tiña problemas coa aritmética básica. Porque deixemos isto de verdade, de verdade claro: tiña problemas coa aritmética básica.

Só fai falta saber aritmética de terceiro de primaria para darse conta de que a burbulla inmobiliaria crecera desmedidamente en relación aos fundamentos do mercado inmobiliario. Non houbo explicación que pasase a proba da risa para o feito de que o prezo da vivenda diferise claramente da súa tendencia a longo prazo e dos alugueres, creando unha burbulla que chegou a un tope de máis de oito billóns de dólares. Isto podíase advertir como mínimo en data tan temperá como 2002.[4]
E era fácil ver que esta burbulla era a que impulsaba a economía, o mesmo empuxando a construción a niveis nunca vistos no conxunto do PIB que levando a un auxe do consumo que deprimiu a taxa de aforro a cero. Nada había na bolsa de trucos da Fed que puidese substituir o 8% do PIB (é dicir, 1,2 billóns de dólares) da demanda impulsada pola burbulla cuxa perda houbo de soportar a economía cando rebentou a burbulla inmobiliaria.

Así pois, este desastre era previsíbel ao cento por cento para quen sabían aritmética; a única cuestión era o cando e a natureza exacta do proceso. Porén a historia posterior á crise contárona case enteiramente quen foron responsábeis da crise. E non tiñan desde logo intención de confesar o feito de que carecen case por completo da capacidade de pensar por si mesmos. 

Isto significaba pór de relevo a crise financeira e a complexidade dos CDS (credit default swaps), os CDO (collaterised debt obligations) e outros complexos instrumentos financeiros...e botar terra encima da sinxela historia da burbulla inmobiliaria. Até que os progresistas non teñan suficiente poder para impor as sinxelas leis da aritmética nos debates económicos, non poderemos facer progresos para influír na política. Por desgraza, a aritmética segue hoxe tan apartada da economía como o estaba antes de que viñese abaixo Lehman Brothers.


Notas do t. castelán:
[1] "Mozilo tivo que pagar un total de 67,5 millóns de dólares. A maioría desa cantidade destinouse a devolver aos antigos investidores ganancias obtidas da súa presunta fechoría, e pagaraa o Bank of America de acordo cun convenio de indemnización con Mozilo. Mozilo paga preto de 23 millóns de dólares do seu propio peto como pena". The Washington Post, 15 de outubro de 2008

[2] Por exemplo, Mestre: Greenspan´s Fed and the American Boom, (Simon& Schuster, Nova York, 2000), o libro ditirámbico que lle dedicou Bob Woodward, o soado xornalista de Watergate. v

[3] "The Greenspan Era: Lessons for the Future" foi o título do simposio organizado pola oficina da Reserva Federal de Kansas City do 25 ao 27 de agosto de 2005, ao que asistiron como participantes e relatores, entre outros, nunha lista que non ten en absoluto desperdicio: Jean-Claude Trichet, presidente do Banco Central Europeo, Lucas Papademos, vicepresidente do Banco Central Europeo, Donald J. Johnston, secretario xeral da OCDE, Jean-Philippe Cotis, economista xefe da OCDE, Anne Ou. Krueger, subdirectora xerente do Fondo Monetario Internacional, Mervyn A. King, gobernador do Banco de Inglaterra, Kazumasa Iwata, vicegobernador do Banco de Xapón, Tiff Macklem, vicegobernador do Banco do Canadá, Xiaochuan Zhou, gobernador do Banco Popular de China, Axel Weber, gobernador do Bundesbank alemán, John Hurley, gobernador do Banco Central e a Autoridade de Servizos Financeiros de Irlanda, Arnout H. E. M., gobernador do Banco Nacional de Holanda, Bodil Nyboe Andersen, presidente da xunta de gobernadores do Banco Nacional de Dinamarca, Lars Heikenstein, gobernador do Banco Central de Suecia, Svein Gjedrem, gobernador do Banco de Noruega, Eiríkur Gudnason, gobernador do Banco Central de Islandia, Erkki Liikanen, gobernador do Banco de Finlandia, Yves Mersch, presidente do Banco Central de Luxemburgo, Philipp Hildebrand, membro da Xunta de Gobernadores do Banco Nacional Suízo, Nicholas Garganas, gobernador do Banco de Grecia, Hernán Martín Pérez Redrado, gobernador do Banco Central de Arxentina, Guillermo Ortiz, gobernador do Banco de México, Henrique de Campos Meirelles, gobernador do Banco Central de Brasil, Vittorio Corbo, gobernador do Banco de Chile, Umayya Toukan, gobernador do Banco Central de Xordania, Süreyya Serdengeçti, gobernador do Banco Central de Turquía, Stanley Fischer, gobernador do Banco Central de Israel, Ric Battellino, gobernador axudante do Banco da Reserva de Australia, Alan Bollard, gobernador do Banco da Reserva de Nova Zelandia, Perico Mboweni, gobernador do Banco da Reserva de Sudáfrica, James Wolfensohn, expresidente do Banco Mundial, Lawrence Summers, presidente da Universidade de Harvard, Ben A. Bernanke, presidente do Consello de Asesores Económicos, Timothy Geithner, presidente e director executivo do Banco da Reserva Federal de Nova Cork, Robert E. Rubin, director de Citigroup, Lewis Alexander, economista xefe de Citigroup, Jacob A. Frenkel, vicepresidente de American Internacional Group Inc. (AIG), Andrew Crockett, presidente de JPMorgan Chase International, John Lipsky, vicepresidente do JPMorgan Chase, E. Gerald Corrigan, director xerente de Goldman, Sachs and Co., William Dudley, economista xefe para EE.UU. de Goldman, Sachs & Co., Richard Berner, economista xefe para a EE. UU. de Morgan Stanley Inc., Mickey D. Levy, economista xefe do Banco de América, Martin Feldstein, presidente a Oficina Nacional de Investigación Económica da EE. UU., representantes das oficinas da Reserva Federal norteamericana en Kansas City, Cleveland, San Luís, Dallas, Boston, Chicago, Nova Cork, San Francisco, e Richmond, Alan Budd, reitor da Universidade de Oxford, Robert D. McTeer, jr., chanceler da Universidade de Texas A&M, profesores de Columbia como Frederic Mishkin, Michael Woodford ou R. Glenn Hubbard, de Princeton como Lars Svensson, Alan S. Blinder ou Ricardo Reis, de Harvard, como N. Gregory Mankiw, de Stanford, como Robert E. Hall ou John B. Taylor, de Berkeley, como James Bradford Delong ou Barry Eichengreen, da London School of Economics, como Hyun Song Shin, e correspondentes de Reuters, Bloomberg, Associated Press, Dow Jones, The Wall Street Journal, Business Week, The Economist, CNN, USA Today, The New York Times e The Washington Post.  [4] Dean Baker, "The Run-Up in Home Prices: Is it Real or Is it Another Bubble?" ["É verdadeiro ou é outra burbulla o aumento dos prezos da vivenda?"], agosto 2002, informe para o Center For Economic and Policy Research, cuxo resumo afirma: "Este traballo analiza se o aumento dos prezos da vivenda aséntase sobre factores económicos fundamentais ou se trata simplemente dunha burbulla, semellante á do mercado de valores. Conclúe que existe unha burbulla inmobiliaria. Aínda que este proceso pode soportar prezos en ascenso durante un determinado período de tempo, terminará por chegar ao seu fin".