Jesús Uzkudun. Artigo tirado de SinPermiso (aquí) e traducido por À revolta entre a mocidade.
Doutra banda, a Organización Internacional do Traballo (OIT), decidiu impulsar unha campaña sobre a prevención das enfermidades profesionais (EEPP), ignoradas a pesar das cifras alarmantes, capaces de remover conciencias. A lenta visualización destas enfermidades sufriu o 2006 unha involución, frustrando as expectativas xeradas pola ampliación da listaxe de EEPP recollidas no Decreto 1299/2006. As Mutuas, entidades colaboradoras "sen animo de lucro" do Instituto da Seguridade Social, asumiran a responsabilidade de aseguralas e notificalas. A ocultación de innumerábeis danos á saúde dos traballadores e as traballadoras, converteuse nunha fraude á prevención, un autentico atraco aos orzamentos da sanidade publica e un recorte ás prestacións económicas a enfermos e familiares.
Nestes tempos de crise económica con masivo desemprego, as empresas publicas e privadas priorizan o aforro. As tesoiras aplícanse aos custos do Servizo de Prevención e, por tanto, á calidade e periodicidade da vixilancia sanitaria aos traballadores e traballadoras, rexeitando avances na obrigatoria prevención de riscos hixiénicos, ergonómicos e psicosociais nos postos de traballo. Se non se fixo en época de bonanza, agora non poden permitirse luxos, entre outras razóns porque a sinistralidade diminúe e as enfermidades profesionais son escasas e as empresas xa dispoñen de ampla documentación para despistar á autoridade laboral.
As masivas protestas contra os recortes á sanidade pública veñen ignorando o atraco permanente que sofren os orzamentos dos servizos públicos de saúde polas Mutuas patronais, en colaboración cos xestores políticos.
Cada vez é máis evidente que o obxectivo das Mutuas é conseguir unha xestión integral da atención sanitaria dos traballadores en activo, abandonando á súa sorte aos pasivos nas longas listas de espera dun servizo público deteriorado e dualizado.
1.- Campaña da OIT para previr as Enfermidades Profesionais e laborais
A Organización Internacional de Traballo (OIT), como órgano tripartito internacional, tratará con ocasión do 28 de Abril, Día Internacional da Seguridade e Saúde no Traballo, de sensibilizar sobre a importancia da prevención das enfermidades profesionais nas empresas. Segundo a OIT, anualmente prodúcense 2,34 millóns de mortes de orixe laboral no mundo, das cales 321.000 son producidas por accidentes de traballo. A perda de 2,02 millóns de vidas prodúcese a consecuencia de enfermidades relacionadas co traballo, aínda que esta relación quede oculta. É dicir, 6.410 mortes diarias, unha cifra inadmisíbel, que debe axudar a remover as conciencias para mobilizar todos os recursos e atallar sanguenta guerra de clase, polos seus enormes custos humanos e económicos.
As enfermidades profesionais veñen sufrindo unha escandalosa falta de diagnostico, rexistro e compensación no Reino de España. E talvez aínda máis nos países de America Latina. Trátase dunha epidemia epidemia silenciosa, que anualmente produce 160 millóns de novos afectados a nivel mundial, co agravante de que a súa ocultación obstaculiza a súa prevención.
A campaña da OIT é unha oportunidade para o sindicalismo e os movementos sociais implicados; para redobrar esforzos unitarios, orientados a visualizar estás enfermidades e mortes. A súa ocultación, ademais dunha fraude preventiva, supón un atraco ás pensións das victimas e os orzamentos do sistema público de saúde, como consecuencia do sistema diferenciado de financiamento no Reino de España. É hora de crear un muro de contención á concesión de novas competencias por parte do Goberno do PP ás Mutuas (MATEPSS). Estas entidades, con máis de 100 anos de historia, xestionadas polas organizacións empresariais como colaboradoras da Seguridade Social para as continxencias profesionais, xestionan fondos derivados das cotizacións de empresas e traballadores por conta allea, asegurando o dano producido polos accidentes de traballo e as enfermidades profesionais.
É coñecido o despotismo das Mutuas e como tratan ao enfermo, como rexeitan con enorme descaro a orixe laboral das lesións ou controlan con detectives privados a enfermos de baixa, por enfermidade común, coa escusa de reducir o absentismo "fraudulento", cuestionando a práctica profesional dos médicos da atención primaria pública.
2.- Esquecemento das enfermidades profesionais
É coñecida a escasa sensibilidade que existe no Reino de España en relación coas enfermidades profesionais dos traballadores, co agravante do déficit preventivo dos riscos hixiénicos e ergonómicos nas empresas. Aínda hoxe escoitamos denuncias sobre a sinistralidade laboral, esquecendo que as enfermidades profesionais e laborais están a causar 10 ou 20 veces máis mortes e perdas de días de traballo que os accidentes de traballo.
En máis dunha ocasión escoitamos chistes sobre "o torpes mais sans traballadores españois", dado o seu elevado número de accidentes de traballo, mentres contan cunha sorprendente saúde, dadas as escasas enfermidades profesionais recoñecidas no Reino de España. A comparación de cifras con estados da contorna europea ou entre as Comunidades Autónomas, motivan ese comentario xocoso.
Algúns exemplos: mentres o 13% dos cancros en Alemaña recoñécense como cancro profesional, no Reino de España a cifra rolda o 0,5%, e a diferenza non é resultado de mellores condicións de traballo. Que máis do 50% das hipoacusias ou xordeiras profesionais indemnizadas por Mutuas ocorran, ano tras ano, aos traballadores da Comunidade Autónoma Vasca non poden levar á conclusión que o resto dos traballadores non esta exposto ao ruído. A explicación, evidentemente, é outra.
A mesma desigualdade territorial ten lugar nas reclamacións e cobros de indemnización por cicatrices, derivadas de secuelas de accidente de traballo, ratificando o ben coñecido refrán popular de que "o que non chora, non mama".
Que en Gipuzkoa, unha provincia máis pequena, as enfermidades profesionais rexistradas superen amplamente as recollidas polo CEPROSS nas Comunidades andaluza, madrileña ou a valenciana, é unha pequena mostra do que pode conseguir a permanente acción sindical, orientada a visualizalas, que se converteu en parte da cultura reivindicativa laboral gipuzkoana.
Os accidentes de traballo, especialmente os graves e mortais, polas súas consecuencias inmediatas, fan evidente a orixe do dano producido. Aínda así, son descarados os intentos por ocultar os accidentes leves, especialmente nas grandes empresas, coa colaboración dos servizos médicos e as Mutuas que aseguran o dano.
As enfermidades profesionais, son as "Producidas a consecuencia do traballo executado por conta allea nas actividades que se especifiquen no cadro que se aprobe polas disposicións de aplicación e desenvolvemento da lei, e que este provocada pola acción dos elementos ou sustancias que no devandito cadro indíquense para cada enfermidade profesional". Diferéncianse das enfermidades laborais, incluídas ou non na listaxe do Decreto 1299/2006, que entrou en vigor en xaneiro de 2007, e que ampliou a 141 as enfermidades con dereito a compensación, fronte ás 71 anteriores.
Outras enfermidades laborais, como o infarto, a lipoatrofia, a tensión ou outras cando quede probada a causalidade ou se produza en tempo e lugar de traballo ou agravado pola actividade laboral, serán declaradas e compensadas como accidentes de traballo.
As enfermidades profesionais son crónicas e aparecen anos máis tarde, tras períodos prolongados de exposición a movementos repetitivos, ruído ou sustancias nocivas. Algunhas aparecen mesmo décadas mais tarde, como lle sucedeu, entre outros, ao compañeiro Pedro Grijalba, de 58 anos, afectado por un cancro broncogénico, recoñecido como profesional, tras inhalar hai máis de 30 anos fibras de amianto, cando ambos realizabamos tarefas de mantemento mecánico na siderúrxica de Pedro Orbegozo de Hernani.
A aparición da grave enfermidade 29 anos despois de ser despedido, e traballar posteriormente como autónomo, non foron obstáculo para o recoñecemento da enfermidade profesional, coas prestacións económicas correspondentes, grazas á actividade do sindicato.
3.- Frustradas as esperanzas do Decreto 1299/2006, tras pór aos raposos ao coidado das galiñas
Pensabamos que co Decreto 1299/2006, que ampliaba de 71 a 141 as enfermidades profesionais recollidas na listaxe, seguindo a recomendación 2.003/670/CE da Comisión Europea, daríase fin ao subrexistro e ocultación das EEPP, que obrigaría ás empresas a eliminar ou minimizar os riscos hixiénicos e ergonómicos: vaia ilusión.
Se durante o ano 2000 recoñecíanse 19.622 EEPP, o ano 2002 rexistraba 25.040, o 2004 28.728, e o 2.005 crecían até 30.030, o incremento foi constante ata que en 2006, ano da publicación do Decreto, comeza a redución das enfermidades rexistradas a 21.905, o 2007 novamente até 17.061 e o ano 2012 con 15.711, das que 8.139 son curiosamente sen baixa. O subrexistro aumenta, a pesar da ampliación da listaxe de enfermidades.
Entre as rexistradas en 2012 no CEPROSS, destacan: 10.843 enfermidades tendinosas provocadas por movementos repetitivos e posturas forzadas; 1.248 hipoacusias ou xordeiras profesionais; 521 producidas por axentes biolóxicos, 1.654 respiratorias, entre as cales 224 silicose, 78 asbestosis; 587 producidas por produtos químicos e só 51 cancros profesionais, 38 derivados do amianto.
A pesar da definición das Mutuas de Accidentes de Traballo e Enfermidades Profesionais da Seguridade Social (MATEPSS), o seguro e pago das prestacións económicas por EEPP son competencia do Instituto da Seguridade Social.
O cambio lexislativo producido, pasando do empresario á Mutua a obrigación de cumprimentar a notificación e asumir o custo do seguro, tivo un efecto similar ao de colocar raposos no galiñeiro para coidar as galiñas.
As Mutuas reaccionaron con celeridade, crearon todo tipo de obstáculos, xudiciais e ocultación de probas da exposición laboral nociva, incluso utilizando como "mercenarios" a profesionais sanitarios, para tratar de confundir aos xuíces con xogos de terminoloxía sobre as enfermidades.
Non lle bastaba ao enfermo acudir cun avogado para contrarestar aos "ilustres" Peritos Médicos das empresas e as Mutuas, empeñados en confundir aos xuíces. As Mutuas puxeron en marcha toda a súa maquinaria para evitar o pago das prestacións económicas. As concentracións ou "escraches" con traballadores e delegados sindicais fronte ás Mutuas tivo, con todo, resultados moi positivos.
A recente sentenza do Tribunal Supremo de 18-02-13, que unifica doutrina ao facer responsábel do pago ao Instituto da Seguridade Social, permite ás Mutuas profundar a súa estratexia de eludir custos por incapacidades permanentes no caso dos traballadores que xa cesaran a súa actividade laboral previamente á entrada en vigor da Lei 51/2007 (en referencia a enfermidades como a silicose e o cancro profesional, que se diagnostican maioritariamente en persoal xubilado). Como resultado desta sentenza, as enfermidades das que o INSS terá que facerse cargo non figurarán no rexistro do CEPROSS, a pesar de ser recoñecidas e compensadas.
Se na actualidade máis do 70% das enfermidades profesionais quedan ocultas como doenzas comúns, especialmente as máis graves, é previsíbel que a resistencia ao recoñecemento aumente tras a sentenza do Supremo. Derrotalas é posíbel, mais dependerá da creación dunha fronte unitaria do sindicalismo e as plataformas pola defensa da saúde pública e, sobre todo, dun cambio na orientación reivindicativa das organizacións sindicais.
Esta orientación demostrou a súa rendibilidade en Euskadi, con crecementos de afiliación e mellora das condicións de traballo. Esperar que as institucións sanitarias resolvan a problemática, sen tentar directamente romper o muro que as oculta, supón asumir a derrota anticipada. Debemos presionar para que a sanidade pública implíquese: esperar que o faga por iniciativa propia é un fracaso asegurado.
4.- Non é culpa exclusiva das Mutuas
Culpar exclusivamente ás Mutuas da ocultación das enfermidades seria parcial e non axuda a clarificar a situación. Sinalo a continuación outras causas:
O levantamento fascista, o 18 de Xullo de 1936, borrou das memorias traballadoras a histórica conquista que supuxo a aprobación da Lei para a prevención das enfermidades profesionais o 17 de xullo, en véspera do alzamento militar. Á persecución, encarceramento e execución dos activistas sindicais uniuse a cultura monetarista fomentada polo Sindicato vertical fascista, promovendo a compensación do risco mediante pluses de perigo, penosidade, toxicidade ou nocturnidade, que aínda hoxe persisten en moitos convenios. Esta orientación favoreceu a aceptación de salarios miserábeis e do risco ou o dano como inevitábeis e eliminou a cultura da saúde.
Doutra banda, tratar de borrar e ocultar as causas das importantes diferenzas entre clases sociais ante a enfermidade e a morte. Continúase culpabilizando ao enfermo dos seus hábitos pouco saudábeis. A maioría dos médicos de atención primaria e especializada do Sistema Público de Saúde asumen unha certa fatalidade biolóxica xenética. Salvo honrosas excepcións ignoran os consellos do Dr. Bernardino Ramazzini, que hai 300 anos recomendaba aos estudantes de Medicamento no seu libro Tratado sobre as enfermidades dos traballadores: "Pregunta ao enfermo no seu leito, sobre a fonte do seu sustento, pode ser a orixe ou a causa da enfermidade". Como consecuencia, uns e outros incumpren escandalosamente o deber recolleito no Decreto 1299/2006, do Cadro de Enfermidades Profesionais, que sinala a responsabilidade e obrigación dos facultativos do Sistema Nacional de Saúde, así como dos Servizos de Prevención, de comunicar a súa sospeita cando detecten nas súas revisións ou actuacións medicas enfermidades que puidesen ser derivadas da actividade laboral. Este esquecemento adquire especial gravidade no caso dos xestores políticos das Institucións sanitarias transferidas ás Comunidades Autónomas, tan empeñados en promover os recortes sanitarios, por falta de recursos, mentres calan ante os estudos realizados por OSALAN (Instituto Vasco de Seguridade e Saúde laboral), sinalando que Osakidetza (Servizo Vasco de Saúde), asume un sobrecusto anual de 106 millóns de euros polo tratamento de enfermidades profesionais, coma se fosen doenzas comúns. De recoñecer a orixe profesional de estás, o custo iría a cargo das Mutuas patronais, ou na súa falta o Instituto Nacional da Seguridade Social (INSS), financiado polas cotas de empresa e traballadores. Noutro estudo, Montserrat García, experta do Ministerio de Sanidade, recolle que a Sanidade Vasca asume incorrectamente un custo de 10 millóns de euros, polo tratamento do cancro de pulmón e vexiga de orixe profesional. Custo que deberían asumir as MATEPSS ou Mutuas patronais. Semellante externalización de custos facilita que as Mutuas poidan alardear así da súa eficaz xestión privada.
Esquécese con facilidade, que temos un sistema sanitario dual: mentres as continxencias profesionais, son xestionadas polas Mutuas -como "colaboradoras" do Instituto da Seguridade Social, financiándose a partir das cotizacións sociais, que a patronal demanda reducir-, o Sistema Nacional de Saúde, con xestión pública transferida ás Comunidades Autónomas, é financiada vía impostos. Ignorar as consecuencias do traspaso de custos e competencias dun sistema a outro (como o feito da ocultación e externalización do custo das EEPP, ou que as Mutuas asuman o control e a duración das baixas por enfermidade común) facilita o obxectivo das Mutuas. Este obxectivo non é outro que acaparar o conxunto da atención sanitaria dos traballadores en activo, profundar na dualización e privatización do sistema, e abandonar ao non produtivos (sen seguros sanitarios privados) a interminábeis listas de espera nunha sanidade publica deteriorada. Coa creación da Seguridade Social e o Sistema Nacional de Saúde, primeiro durante a ditadura franquista e máis tarde, na Transición política, a patronal logrou manter o control das estruturas mutuales para a xestión das continxencias profesionais. Segundo parece, o Sistema publico continua sen trasladar ás Mutuas o custo do tratamento e hospitalización de enfermidades posteriormente recoñecidas como profesionais.
Na actualidade as Mutuas, continúan presionando aos partidos da dereita para lograr a competencia exclusiva na definición da orixe profesional das enfermidades, eludir custos, poder reducir as cotizacións empresariais e asumir o control total das baixas, con capacidade para interrompelas e disciplinar aos traballadores, até o punto de convertelos en obxectos de "usar e tirar". Hoxe parece que se conforman co control policial das baixas e imposibilitar a resposta dos médicos da atención primaria pública, coa escusa de controlar o absentismo. Se as Mutuas logran condicionar a duración das baixas, será moito máis fácil lograr a competencia para conceder as altas e baixas na enfermidade común, que levará o aumento do "presentismo", ou acudir enfermo ao traballo, facilitando o seu despedimento polo empresario.
5.- Mais poder ás Mutuas para espremer ao enfermo e arrebatar competencias á sanidade publica
O Anteproxecto de Decreto de xestión e control da Incapacidade Temporal, que o Goberno do PP prepara, supón unha nova volta á porca, para aumentar as súas competencias na xestión da enfermidade común. As Mutuas terán libre acceso á historia clínica informatizada dos traballadores enfermos, concédeselles a competencia para decidir se os problemas de saúde son de orixe laboral ou non (unha vez mais pretendendo decidir quen paga) e a potestade de dar altas médicas ou, cando menos, suspender a prestación económica, aproveitando o silencio administrativo de catro días dos médicos de atención primaria.
É evidente, que a saturación nas consultas de atención primaria foi unha das razóns polas eludiuse a "comunicación de sospeita" da orixe das enfermidades. Con maior razón, salvo actitude militante dos médicos do sistema publico, eludirán responder inmediatamente con alegacións razoadas ao previsíbel bombardeo de propostas de Alta das Mutuas de Accidentes de Traballo e Enfermidade Profesional.
Fronte aos ataques, desde múltiplas direccións, contra o sistema publico de saúde, contra o recorte de dereitos e prestacións ao enfermo, é imprescindíbel a constitución urxente dunha fronte ampla de resposta ás crecentes competencias das Mutuas, cuxos primeiros pasos se deben concretar en:
Rexeitamento desde as empresas, esixindo a ruptura do concerto coas Mutuas na xestión das continxencias comúns.
Ofensiva dos traballadores enfermos, para lograr o recoñecemento das enfermidades profesionais, que debe ser acompañada con "Comunicacións de sospeita" polos profesionais sanitarios, unido a unha esixencia aos xestores políticos da sanidade publica para trasladar os custos da atención sanitaria ás Mutuas.
Esta implicación social é condición necesaria para levantar un muro de contención ás pretensións das Mutuas. Permitir que o enfermo faga fronte ao despotismo das Mutuas individualmente é suicida e mañá será tarde.
Nenhum comentário:
Postar um comentário