Hai veces en que atopamos libros tan brillantes e tan premonitorios que nos sorprende que se concebisen no momento en que se concebiron. Os Escritos Corsarios (conxunto de artigos en prensa dos anos 1973-74-75) de Pier Paolo Pasolini é un deses traballos. Compostos apenas un feixiño de meses antes de que o que isto escribe viñese ao mundo, as preocupacións e as intuicións de Pasolini son tan vixentes e lúcidas que un pode mesmo, a partir delas, situar nun horizonte histórico máis amplo partes da súa propia biografía.
A seguir comparto algúns extractos e as reflexións suscitadas:
«A principios dos anos sesenta, debido á contaminación do aire, e sobre todo, no campo, debido á contaminación da auga (os ríos azuis e as levadas transparentes), comezaron a desaparecer os vagalumes. (Agora son unha lembranza, bastante desoladora, do pasado: e un home vello que teña ese recordo non pode recoñecerse a si mesmo de mozo nos novos de agora, e polo tanto non pode ter as fermosas saudades de outrora).»
Con este ton poético e coa melancólica e fermosa imaxe do momento da «desaparición dos vagalumes», metáfora empregada para definir o intre da historia no que as grandes masas do campo se instalan nos barrios, construídos ás présas, da cidade para se integraren nas fábricas fordistas, Pasolini está a pór de relevo unha época que foi crucial para comprender a súa Italia natal. Mais non só. Tamén no noso país o fatídico momento da desaparación dos vagalumes marca un punto de inflexión histórico determinante. O caso galego e italiano non coinciden no tempo pois o fenómeno da migración campo-cidade é en Italia un pouco anterior. Ademais, se aquí a morte do ditador marca o nacemento dun Estado do Benestar —ben que eivado— necesario para lexitimar socialmente a transición política, a Italia de principios dos setenta , da que se ocupará Pasolini nos seus artigos, permítelle xa percebir, con moita nitidez, os cada vez máis negativos efectos provocados pola nova forma de capitalismo globalizado.
Se ao botar a vista atrás á miña propia experiencia vital detecto con facilidade as primeiras consecuencias desta mutación social, paréceme que é agora cando os fenómenos descritos por Pasolini son verdadeiramente significativos na nosa sociedade. Analizando a miña propia infancia, unha infancia na que compartín casa con pais, avós e bisavós, semella claro que asistin á decadencia antropolóxica —o imparable devalo da mentalidade anterior á desaparición dos vagalumes— que tanto preocupaba ao cineasta. Esta forma de entender o mundo —a propia do universo labrego previo á industrialización— desaparecía paseniño a cada xeración. Será a miña a primeira en non nacer na aldea —senón no barrio da cidade— e en acodir a ela só esporadicamente. Pero serán as xeracións posteriores á miña as primeiras en coñecer única e exclusivamente o mundo posterior á desaparición dos vagalumes. Elas experimentarán o raro privilexio de teren perdido calquera tipo de contacto co mundo preindustrial. Coa súa percepción do tempo, das relacións persoais e dos valores.
«Vin cos meus sentidos como o comportamento imposto polo poder do consumo refacía e deformaba a conciencia do pobo italiano, ata unha degradación irreversible».
Na casa da aldea quedaban, entre outros, dous recordos da vida campesiña —unha galleira e un manle— feitos de madeira e coiro polas mesmas persoas que os haberían empregar no monte e na eira. Son o vestixio dunha época aterior á omnipresenza da mercadoría. Onde a fabricación do superfluo non existía. Na mesma casa da aldea había uns coxíns co debuxo dun koala, un cadro cunha escena alpina e fotografías de peixes de cores caribeños: son os amuletos que os descendentes dos fabricantes de manles traerían da emigración. Concrecións da superprodución capitalista que, naquel contexto, aínda posuían a maxia (a aura diría Benjamin) do insubstituíble. Da casa da cidade, ateigada xa de obxectos prescindibles, non gardo recordos físicos (para que gardar o que non ten aura), gardo discursos preciosos: palabras como sindicato, explotación, folga, amarelo, esquirol. Tres xeracións. Tres mundos. Uns que xa non existen, outros que agonizan.
«A homologación cultural conseguinte concerne a todos, pobo e burguesía, obreiros e subproletarios. A situación social cambiou no sentido de que se unificou extraordinariamente. A matriz que enxendra a todos os italianos é hoxe a mesma. En Italia xa non hai unha diferenza apreciable —alén da opción política como esquema morto que se rechea xesticulando— entre un cidadán calquera fascista e un cidadán calquera antifascista. Ambos son cultural, psicolóxica e, o que é máis impresionante, fisicamente intercambiables. No comportamento diario, mímico, somático, non hai nada que distinga —repito, alén dunhas eleccións ou un acto político— a un fascista dun antifascista.»
Velaquí a morte das culturas populares, o derradeiro acubillo que lles quedaba aos de abaixo para se resistiren aos de arriba. É neste momento de indiscernibilidade que aparece a abstracción da «clase media». Quen é a clase media? Economicamente niguén, culturalmente todos. Da orixe profundamente ideolóxica do termo clase media escribía hai pouco, coa precisión que o caracteriza, Vicenç Navarro. Que hoxe os partidos todos —tamén os da esquerda— dirixan a súa mensaxe a ese centro ideolóxico inexistente demostra ata que punto o proceso de aculturación do capitalismo hedonista triunfou mesmo entre aqueles a priori máis conscienciados e atentos. Se o nacemento do home-masa supuxo unha vitoria do capital o nacemento do partido-masa constitúe o seu broche final. E se a fin da alternativa soviética axudou a que esta infiltración dos valores do capitalismo na propia consciencia das persoas fose aínda máis rápida e tan eficaz que hoxe impida imaxinar mesmo calquera tipo de vida fóra da ditadura do mercado, o fracaso da estratexia reformista socialdemócrata demostrou que, lonxe de dar domesticado á fera, foi a fera quen domesticou á socialdemocracia. A Terceira vía é, neste sentido, un produto máis da colonización cultural capitalista denunciada por Pasolini. Que hoxe a socialdemocracia sexa un proxecto finiquitado, algo que xa recoñecen os propios medios socialdemócratas (véxase o editorial de El País de onte titulado Malos tiempos para la socialdemocracia) non debe estrañar a ninguén. Os partidos non son máis que agrupacións de persoas. Cando as persoas entenden o discurso do capital coma propio, cando a xente se identifica emocionalmente cos valores do capital, está na súa lóxica que as organizacións creadas por esas persoas reproduzan o patrón. E outro tanto cabería dicir da maior parte dos sindicatos, organizacións estas que, como di Pasolini, responden a «esquemas mortos que se rechean xesticulando». Acaso é posible entender como algo diferente a mera xesticulación baleira a convocatoria para o 29 de setembro (por que deixar ao goberno tanto tempo de reacción?) da folga xeral contra unha reforma laboral que se vía vir e contra a que non se actuou?
«A restauración ou reacción real que comezou en 1971-1972 (tras o intervalo de 1968) en realidade é unha revolución. Por iso non restaura nada nin é unha volta a nada; ao contrario, tende literalmente a borrar o pasado, cos seus pais, relixións, ideoloxías e as súas formas de vida (hoxe reducidas a mera supervivencia).»
As revoltas do 68 puxeron en alza o hedonismo. Este era concibido como un método para se rebelar contra os balorentos estamentos identificados cos poderes económicos. A revolución conservadora dos anos 70, malia envolverse formalmente en certo autoritarismo e formalidade, conseguiu en realidade o que parecía imposible: facer do hedonismo un ben económico. Desde entón o capitalismo é un sistema que penaliza os comportamentos conservadores e os valores tradicionais de aforro e contención. A mellor proba: o endebedamento masivo a través do cal funcionou a máquina estes últimos anos. Cómpre agora vivir o momento, consumir o momento, con nihilismo desenfadado. Aquí arrinca o fenómeno do consumismo de masas onde os comportamentos espallados pola televisión e outros medios de comunicación son absorvidos e mimetizados en toda a parte independentemente do lugar de cada quen no sistema produtivo. Esta ilusión de acceso ilimitado impide eficazmente a toma de consciencia das condicións reais de existencia. A democratización do consumo leva no seu seo unha escravitude: a que xera o alleamento da realidade.
«Os rapaces están tristes porque perderon a conciencia da súa inferioridade social, dado que os seus valores e modelos culturais foron destruídos.»
Frase tan elocuente que asusta. Miremos ao noso arredor. Falemos coa xente nova de hoxe. Cales son as súas/nosas condicións de existencia? Como viven realmente cando pecha o centro comercial ou cando apagan o televisor? En que pisos moran? Canto pagan/deben por eles? Que condicións laborais teñen? Gozarán algún día de máis estabilidade? Como? De que capacidade de resistencia e loita contra esas condicións dispoñen tendo en conta a súa condición de hipotecados de por vida? Sofren a síndrome de Peter Pan porque queren ou porque non lles deixan outra alternativa? Intimamente toda persoa nova aínda acredita que cando chegue a vello as súas condicións laborais e os seus dereitos sociais serán semellantes aos dos seus pais. Craso erro. As condicións de vida dos mozos e as expectativas para o futuro son, en realidade, ben tristes; o dramático é que eles aínda non o saben. Este espellismo, esta falta de consciencia da realidade na que un vive é a que denunciaba Pasolini cando dicía: «o que se experimenta existencialmente sempre está moi por diante do que se experimenta conscientemente». É probable que como efecto da crise (unha crise que precisamente naceu nos anos 70 desde os que escribe Pasolini) moitas persoas tomen terra á forza . Será entón cando a consciencia asumirá o que a experiencia xa intuía. Será entón cando moitos destes abúlicos mozos «ni, ni» comezarán a loitar. De non facelo hanse sumir noutra deixadez —a da exclusión social— moito pior que a deixadez opulenta que ata o de agora coñecían.
«Non cabe dúbida de que a televisión é máis autoritaria e represiva que ningún outro medio de información do mundo. Ao seu lado, o periódico fascista e os letreiros mussoliniáns pintados nas casas moven á risa, como, (con dor) o arado fronte ao tractor.»
Como dicía Manuel Castells, os medios de comunicación non son o cuarto poder, son os creadores do poder. Pasolini, coa súa fobia á televisión enxergou con agudeza o decisivo papel que os medios de comunicación, especialmente aqueles baseados na imaxe, haberían xogar no novo paradigma de home demandado polo capitalismo do consumo de masas. A aparición de internet, vista por moitos como unha oportunidade para a produción de contradiscurso é, por mor da súa ubicuídade, outra ferramenta ideal para os valores do mercado chegar mesmo a aqueles poucos recunchos do planeta nos que aínda non están presentes. O mundo pantalla da nosa era da información, cada vez máis parecido a aquel mundo artificial e inhóspito da película Blade Runner no que o manexo da información mediante a tecnoloxía permitía mesmo a creación de vida e a configuración da personalidade, dispón, cada vez máis (recentemente un científico americano creou a primeira célula sintética), de ferramentas optimizadas para substituír por replicantes conformistas (persoas sen aura) aos vellos seres humanos.
«Os dialectos (os idiomas maternos!) quedan afastados no tempo e no espazo. Os fillos vense obrigados a non falalos, porque viven en Turín, Milán ou Alemaña. Alí onde aínda se falan, perderon por completo a súa capacidade inventiva. Ningún rapaz das barriadas romanas sería quen, por exemplo, de entender a xíria das miñas novelas de hai dez ou quince anos; e, ironías do destino!, tería que consultar o glosario final, coma un bo burgués do Norte.»
Que dicir deste parágrafo, nós, que a cada xeración perdiamos mundos en forma de palabras. Coma un episodio máis do cambio cultural que implicou a transición do campo ao capitalismo fordista e deste ao capitalismo financeiro que agora campa ás súas anchas, o cambio idiomático forzoso e acelerado era un elemento necesario para o formateo do novo home-masa. Neste sentido, e por citar os famosos plans trilingüistas de Feijoo-Lorenzo, a fin última desta substitución lingüística non poderá ser outra que a adopción definitiva, en todo o mundo, do que en Blade Runner se coñecía como «Interlingua» e que no noso caso consistirá na versión empobrecida do idioma británico encarnado por ese inglés plano —inútil para calquera articulación dun pensamento complexo— farfullado internacionalmente. Calquera estratexia de resistencia a estes plans «xenocidas» (así os calificaba tamén Pasolini) que non pase pola reaprendizaxe das linguas locais (e non me refiro só aos idiomas senón tamén aos dialectos e xergas así como ás vellas formas de linguaxe corporal) condénanos á «afasia». Isto é: á invisibilidade do traballador que xa só sabe falar coma un burgués.
«Ningún centralismo fascista logrou o que o centralismo da civilización de consumo. O fascismo propuña un modelo, reaccionario e monumental, que despois quedaba en letra morta. As culturas particulares (campesiñas, subproletarias, obreiras) seguían obedecendo, imperturbables, aos seus modelos antigos. A represión limitábase a obter a súa adhesión de palabra. Hoxe, polo contrario, a adhesión aos modelos propostos polo centro é total e incondicional. Renégase dos modelos culturais reais. A abxuración é un feito.»
Todo é susceptible de empeorar. Tamén o panorama que ofrecía Pasolini. Co estourido da crise e a resposta antisocial que están adoptando todos os gobernos sen soberanía de Europa o horizonte ponse negro. As consecuencias no comportamento político que pode provocar un novo tempo de escaseza material nunha poboación educada na «civilización do consumo» e nos seus valores egoístas e individualistas son imprevisibles. A síntese dese centralismo consumista denunciado por Pasolini co centralismo fascista clásico que vemos avanzar, ben que con traxes e maneiras novas, en cada elección (a última en Holanda) e en cada decisión (a racista lei antiinmigrante de Arizona), pode dar lugar a fenómenos sociais e políticos dunha brutalidade inédita.
A seguir comparto algúns extractos e as reflexións suscitadas:
«A principios dos anos sesenta, debido á contaminación do aire, e sobre todo, no campo, debido á contaminación da auga (os ríos azuis e as levadas transparentes), comezaron a desaparecer os vagalumes. (Agora son unha lembranza, bastante desoladora, do pasado: e un home vello que teña ese recordo non pode recoñecerse a si mesmo de mozo nos novos de agora, e polo tanto non pode ter as fermosas saudades de outrora).»
Con este ton poético e coa melancólica e fermosa imaxe do momento da «desaparición dos vagalumes», metáfora empregada para definir o intre da historia no que as grandes masas do campo se instalan nos barrios, construídos ás présas, da cidade para se integraren nas fábricas fordistas, Pasolini está a pór de relevo unha época que foi crucial para comprender a súa Italia natal. Mais non só. Tamén no noso país o fatídico momento da desaparación dos vagalumes marca un punto de inflexión histórico determinante. O caso galego e italiano non coinciden no tempo pois o fenómeno da migración campo-cidade é en Italia un pouco anterior. Ademais, se aquí a morte do ditador marca o nacemento dun Estado do Benestar —ben que eivado— necesario para lexitimar socialmente a transición política, a Italia de principios dos setenta , da que se ocupará Pasolini nos seus artigos, permítelle xa percebir, con moita nitidez, os cada vez máis negativos efectos provocados pola nova forma de capitalismo globalizado.
Se ao botar a vista atrás á miña propia experiencia vital detecto con facilidade as primeiras consecuencias desta mutación social, paréceme que é agora cando os fenómenos descritos por Pasolini son verdadeiramente significativos na nosa sociedade. Analizando a miña propia infancia, unha infancia na que compartín casa con pais, avós e bisavós, semella claro que asistin á decadencia antropolóxica —o imparable devalo da mentalidade anterior á desaparición dos vagalumes— que tanto preocupaba ao cineasta. Esta forma de entender o mundo —a propia do universo labrego previo á industrialización— desaparecía paseniño a cada xeración. Será a miña a primeira en non nacer na aldea —senón no barrio da cidade— e en acodir a ela só esporadicamente. Pero serán as xeracións posteriores á miña as primeiras en coñecer única e exclusivamente o mundo posterior á desaparición dos vagalumes. Elas experimentarán o raro privilexio de teren perdido calquera tipo de contacto co mundo preindustrial. Coa súa percepción do tempo, das relacións persoais e dos valores.
«Vin cos meus sentidos como o comportamento imposto polo poder do consumo refacía e deformaba a conciencia do pobo italiano, ata unha degradación irreversible».
Na casa da aldea quedaban, entre outros, dous recordos da vida campesiña —unha galleira e un manle— feitos de madeira e coiro polas mesmas persoas que os haberían empregar no monte e na eira. Son o vestixio dunha época aterior á omnipresenza da mercadoría. Onde a fabricación do superfluo non existía. Na mesma casa da aldea había uns coxíns co debuxo dun koala, un cadro cunha escena alpina e fotografías de peixes de cores caribeños: son os amuletos que os descendentes dos fabricantes de manles traerían da emigración. Concrecións da superprodución capitalista que, naquel contexto, aínda posuían a maxia (a aura diría Benjamin) do insubstituíble. Da casa da cidade, ateigada xa de obxectos prescindibles, non gardo recordos físicos (para que gardar o que non ten aura), gardo discursos preciosos: palabras como sindicato, explotación, folga, amarelo, esquirol. Tres xeracións. Tres mundos. Uns que xa non existen, outros que agonizan.
«A homologación cultural conseguinte concerne a todos, pobo e burguesía, obreiros e subproletarios. A situación social cambiou no sentido de que se unificou extraordinariamente. A matriz que enxendra a todos os italianos é hoxe a mesma. En Italia xa non hai unha diferenza apreciable —alén da opción política como esquema morto que se rechea xesticulando— entre un cidadán calquera fascista e un cidadán calquera antifascista. Ambos son cultural, psicolóxica e, o que é máis impresionante, fisicamente intercambiables. No comportamento diario, mímico, somático, non hai nada que distinga —repito, alén dunhas eleccións ou un acto político— a un fascista dun antifascista.»
Velaquí a morte das culturas populares, o derradeiro acubillo que lles quedaba aos de abaixo para se resistiren aos de arriba. É neste momento de indiscernibilidade que aparece a abstracción da «clase media». Quen é a clase media? Economicamente niguén, culturalmente todos. Da orixe profundamente ideolóxica do termo clase media escribía hai pouco, coa precisión que o caracteriza, Vicenç Navarro. Que hoxe os partidos todos —tamén os da esquerda— dirixan a súa mensaxe a ese centro ideolóxico inexistente demostra ata que punto o proceso de aculturación do capitalismo hedonista triunfou mesmo entre aqueles a priori máis conscienciados e atentos. Se o nacemento do home-masa supuxo unha vitoria do capital o nacemento do partido-masa constitúe o seu broche final. E se a fin da alternativa soviética axudou a que esta infiltración dos valores do capitalismo na propia consciencia das persoas fose aínda máis rápida e tan eficaz que hoxe impida imaxinar mesmo calquera tipo de vida fóra da ditadura do mercado, o fracaso da estratexia reformista socialdemócrata demostrou que, lonxe de dar domesticado á fera, foi a fera quen domesticou á socialdemocracia. A Terceira vía é, neste sentido, un produto máis da colonización cultural capitalista denunciada por Pasolini. Que hoxe a socialdemocracia sexa un proxecto finiquitado, algo que xa recoñecen os propios medios socialdemócratas (véxase o editorial de El País de onte titulado Malos tiempos para la socialdemocracia) non debe estrañar a ninguén. Os partidos non son máis que agrupacións de persoas. Cando as persoas entenden o discurso do capital coma propio, cando a xente se identifica emocionalmente cos valores do capital, está na súa lóxica que as organizacións creadas por esas persoas reproduzan o patrón. E outro tanto cabería dicir da maior parte dos sindicatos, organizacións estas que, como di Pasolini, responden a «esquemas mortos que se rechean xesticulando». Acaso é posible entender como algo diferente a mera xesticulación baleira a convocatoria para o 29 de setembro (por que deixar ao goberno tanto tempo de reacción?) da folga xeral contra unha reforma laboral que se vía vir e contra a que non se actuou?
«A restauración ou reacción real que comezou en 1971-1972 (tras o intervalo de 1968) en realidade é unha revolución. Por iso non restaura nada nin é unha volta a nada; ao contrario, tende literalmente a borrar o pasado, cos seus pais, relixións, ideoloxías e as súas formas de vida (hoxe reducidas a mera supervivencia).»
As revoltas do 68 puxeron en alza o hedonismo. Este era concibido como un método para se rebelar contra os balorentos estamentos identificados cos poderes económicos. A revolución conservadora dos anos 70, malia envolverse formalmente en certo autoritarismo e formalidade, conseguiu en realidade o que parecía imposible: facer do hedonismo un ben económico. Desde entón o capitalismo é un sistema que penaliza os comportamentos conservadores e os valores tradicionais de aforro e contención. A mellor proba: o endebedamento masivo a través do cal funcionou a máquina estes últimos anos. Cómpre agora vivir o momento, consumir o momento, con nihilismo desenfadado. Aquí arrinca o fenómeno do consumismo de masas onde os comportamentos espallados pola televisión e outros medios de comunicación son absorvidos e mimetizados en toda a parte independentemente do lugar de cada quen no sistema produtivo. Esta ilusión de acceso ilimitado impide eficazmente a toma de consciencia das condicións reais de existencia. A democratización do consumo leva no seu seo unha escravitude: a que xera o alleamento da realidade.
«Os rapaces están tristes porque perderon a conciencia da súa inferioridade social, dado que os seus valores e modelos culturais foron destruídos.»
Frase tan elocuente que asusta. Miremos ao noso arredor. Falemos coa xente nova de hoxe. Cales son as súas/nosas condicións de existencia? Como viven realmente cando pecha o centro comercial ou cando apagan o televisor? En que pisos moran? Canto pagan/deben por eles? Que condicións laborais teñen? Gozarán algún día de máis estabilidade? Como? De que capacidade de resistencia e loita contra esas condicións dispoñen tendo en conta a súa condición de hipotecados de por vida? Sofren a síndrome de Peter Pan porque queren ou porque non lles deixan outra alternativa? Intimamente toda persoa nova aínda acredita que cando chegue a vello as súas condicións laborais e os seus dereitos sociais serán semellantes aos dos seus pais. Craso erro. As condicións de vida dos mozos e as expectativas para o futuro son, en realidade, ben tristes; o dramático é que eles aínda non o saben. Este espellismo, esta falta de consciencia da realidade na que un vive é a que denunciaba Pasolini cando dicía: «o que se experimenta existencialmente sempre está moi por diante do que se experimenta conscientemente». É probable que como efecto da crise (unha crise que precisamente naceu nos anos 70 desde os que escribe Pasolini) moitas persoas tomen terra á forza . Será entón cando a consciencia asumirá o que a experiencia xa intuía. Será entón cando moitos destes abúlicos mozos «ni, ni» comezarán a loitar. De non facelo hanse sumir noutra deixadez —a da exclusión social— moito pior que a deixadez opulenta que ata o de agora coñecían.
«Non cabe dúbida de que a televisión é máis autoritaria e represiva que ningún outro medio de información do mundo. Ao seu lado, o periódico fascista e os letreiros mussoliniáns pintados nas casas moven á risa, como, (con dor) o arado fronte ao tractor.»
Como dicía Manuel Castells, os medios de comunicación non son o cuarto poder, son os creadores do poder. Pasolini, coa súa fobia á televisión enxergou con agudeza o decisivo papel que os medios de comunicación, especialmente aqueles baseados na imaxe, haberían xogar no novo paradigma de home demandado polo capitalismo do consumo de masas. A aparición de internet, vista por moitos como unha oportunidade para a produción de contradiscurso é, por mor da súa ubicuídade, outra ferramenta ideal para os valores do mercado chegar mesmo a aqueles poucos recunchos do planeta nos que aínda non están presentes. O mundo pantalla da nosa era da información, cada vez máis parecido a aquel mundo artificial e inhóspito da película Blade Runner no que o manexo da información mediante a tecnoloxía permitía mesmo a creación de vida e a configuración da personalidade, dispón, cada vez máis (recentemente un científico americano creou a primeira célula sintética), de ferramentas optimizadas para substituír por replicantes conformistas (persoas sen aura) aos vellos seres humanos.
«Os dialectos (os idiomas maternos!) quedan afastados no tempo e no espazo. Os fillos vense obrigados a non falalos, porque viven en Turín, Milán ou Alemaña. Alí onde aínda se falan, perderon por completo a súa capacidade inventiva. Ningún rapaz das barriadas romanas sería quen, por exemplo, de entender a xíria das miñas novelas de hai dez ou quince anos; e, ironías do destino!, tería que consultar o glosario final, coma un bo burgués do Norte.»
Que dicir deste parágrafo, nós, que a cada xeración perdiamos mundos en forma de palabras. Coma un episodio máis do cambio cultural que implicou a transición do campo ao capitalismo fordista e deste ao capitalismo financeiro que agora campa ás súas anchas, o cambio idiomático forzoso e acelerado era un elemento necesario para o formateo do novo home-masa. Neste sentido, e por citar os famosos plans trilingüistas de Feijoo-Lorenzo, a fin última desta substitución lingüística non poderá ser outra que a adopción definitiva, en todo o mundo, do que en Blade Runner se coñecía como «Interlingua» e que no noso caso consistirá na versión empobrecida do idioma británico encarnado por ese inglés plano —inútil para calquera articulación dun pensamento complexo— farfullado internacionalmente. Calquera estratexia de resistencia a estes plans «xenocidas» (así os calificaba tamén Pasolini) que non pase pola reaprendizaxe das linguas locais (e non me refiro só aos idiomas senón tamén aos dialectos e xergas así como ás vellas formas de linguaxe corporal) condénanos á «afasia». Isto é: á invisibilidade do traballador que xa só sabe falar coma un burgués.
«Ningún centralismo fascista logrou o que o centralismo da civilización de consumo. O fascismo propuña un modelo, reaccionario e monumental, que despois quedaba en letra morta. As culturas particulares (campesiñas, subproletarias, obreiras) seguían obedecendo, imperturbables, aos seus modelos antigos. A represión limitábase a obter a súa adhesión de palabra. Hoxe, polo contrario, a adhesión aos modelos propostos polo centro é total e incondicional. Renégase dos modelos culturais reais. A abxuración é un feito.»
Todo é susceptible de empeorar. Tamén o panorama que ofrecía Pasolini. Co estourido da crise e a resposta antisocial que están adoptando todos os gobernos sen soberanía de Europa o horizonte ponse negro. As consecuencias no comportamento político que pode provocar un novo tempo de escaseza material nunha poboación educada na «civilización do consumo» e nos seus valores egoístas e individualistas son imprevisibles. A síntese dese centralismo consumista denunciado por Pasolini co centralismo fascista clásico que vemos avanzar, ben que con traxes e maneiras novas, en cada elección (a última en Holanda) e en cada decisión (a racista lei antiinmigrante de Arizona), pode dar lugar a fenómenos sociais e políticos dunha brutalidade inédita.
Nenhum comentário:
Postar um comentário