Naomi Klein visitou a costa do Golfo de México cun equipo de filmación de Fault Lines, un programa documental presentado por Avi Lewis na Al-Jazeera English Television. Foi consultora para a película. Un extraordinario relato sobre os desmáns humanos que fan sangrar a Terra nosa.
Todos os participantes presentes na xuntanza da asemblea municipal foran instruídos repetidamente para que mostrasen urbanidade cara os señores de BP e o goberno federal. Eses distinguidos persoeiros dedicaran tempo nas súas axendas repletas para ir a un ximnasio de escola secundaria un martes pola noite en Plaquemines Parish, Luisiana, unha de numerosas comunidades costeiras onde o veleno marrón penetra os humidais, parte do que chegou a ser descrito como o maior desastre ecolóxico na historia de EUA.
"Falade cos demais como quixérades que vos falasen", rogou o presidente da xuntanza por última vez antes de dar a palabra para facer preguntas.
E durante un intre a multitude, composta sobre todo de familias de pescadores, mostrou un notábel autocontrol. Escoitaron con paciencia a Larry Thomas, un afábel axente de relacións públicas de BP, mentres lles dicía que se comprometía a "facelo mellor" no procesamento das súas demandas por perda de ingresos –logo pasou todos os detalles a un subcontratista moito menos amigábel. Escoitaron até o fin ao dandi da Axencia de Protección Ambiental (EPA, polas súas siglas en inglés) mentres lles dicía que, contrariamente ao que leron sobre a falta de ensaios e que o produto está prohibido en Gran Bretaña, o dispersante químico que se pulveriza en cantidades masivas sobre o petróleo é realmente seguro.
Mais a paciencia comezou a se acabar cando Ed Stanton, capitán dos gardacostas, subiu ao podio por terceira vez para tranquilizalos coa declaración de que "os gardacostas queren asegurarse de que BP o vai limpar".
"¡Póñao por escrito!" berrou alguén. A estas alturas o aire acondicionado deixara de funcionar e as neveiras de Budweiser comezaban a esgotarse. Un camaroneiro chamado Matt Ou'Brien achegouse ao micrófono. "Non temos que escoitar máis isto", declarou coas mans sobre as cadeiras. Non importa cantas promesas nos oferten porque, explicou, simplemente non confiamos en vostedes! E ao oílo, déronlle tal ovación que se pensou que os Oilers –o desafortunado nome do equipo de fútbol estadounidense da escola– apuntara un tanto.
O enfrontamento foi catártico, cando menos. Durante semanas os residentes sufriran unha ondada de palabras de alento e promesas extravaganteschegadas de Wáshington, Houston e Londres. Cada vez que acendían as súas televisións vían ao xefe de BP, Tony Hayward, dando a súa palabra solemne de que "o vou arranxar". Ou ao presidente Barack Obama expresando a súa absoluta confianza en que o seu Goberno "deixaría a costa do Golfo mellor que antes", que estaba "asegurandose" de que "volvería ser aínda máis forte do que era antes desta crise".
Todo soa moi ben. Pero para xente cuxo sustento se pon en contacto directo coa delicada química dos humidais, tamén soaba completamente ridículo, até doloroso. Unha vez que o petróleo cobre a base do pasto dos pantanos, como xa o fixo a só uns poucos quilómetros de aquí, ningunha máquina milagrosa ou mestura química pode eliminalo con seguridade. Pódese retirar petróleo da superficie de auga ao aire libre, e pódese remover dunha praia areosa, pero un humidal cuberto de petróleo só queda aí, secándo lentamente. As larvas de innumerábeis especies para as cales o humidal é un lugar de desova –camaróns, cangrexos, ostras e peixes– resultarán envelenadas.
Xa estaba a acontecer. Antes, durante ese día, viaxei por pantanos próximos nun bote de pouco calado. Os peixes saltaban en augas rodeadas por barreiras flotantes brancas, as franxas de algodón groso e malla que BP utiliza para absorber o petróleo. O círculo de material contaminado parecía estarse pechando ao redor dos peixes como un nó corredizo. Preto de aí, un merlo de ás vermellas estaba empolicado sobre un xunco contaminado por petróleo de dous metros de alto. A morte subía pola cana; o paxariño podería estar parado sobre un cartucho de dinamita aceso.
E logo están as plantas en si, ou sexa a cana Roseau, como chaman aos altos talos e follas. Se o petróleo penetra dabondo no pantano, non só matará as plantas sobre o chan senón tamén as raiceiras. Esas raiceira conforman o sostén do pantano nesa zona. Os pantanos, á súa vez, evitan que esas grandes extensións verdes, cheas de vida, se afundan nas augas do delta do Mississippi e o Golfo de México. De modo que sitios como Plaquemines Paris non só arriscan a perda da súa industria pesqueira, senón tamén de gran parte da barreira física que diminúe a intensidade de fortes tormentas como o furacán Katrina. O que podería significar perdelo todo.
Canto tardará até que un ecosistema tan arrasado sexa "restaurado e sanado" como prometeu o secretario do interior de Obama? De ningún xeito está claro que exista unha remota posibilidade de lograr unha cousa semellante, polo menos nun prazo que podamos concibir doadamente. As pesqueiras de Alaska aínda teñen que recuperarse plenamente da vertedura do Exxon Valdez en 1989 e algunhas especies de peixes nunca volveron. Científicos do Goberno calculan agora que unha cantidade de petróleo igual á do Valdez pode estar entrando nas augas costeiras do Golfo cada catro días. Unha prognosis aínda peor emerxe da vertedura da guerra do Golfo en 1991, cando se calcula que 11 millóns de barrís de petróleo foron arroxados ao Golfo Pérsico –a meirande vertedura de todos os tempos. Ese petróleo entrou aos humidais e quedou alí, cavando máis e máis profundo grazas aos buracos escavados polos cangrexos. Non é unha comparación perfecta, xa que se procedeu a tan pouca limpeza, pero segundo un estudo realizado 12 anos despois do desastre, case un 90% dos pantanos fangosos salgados e mangleiras afectados aínda estaban profundamente danadas.
Sabemos o seguinte: Lonxe de ser "sandada", é máis que probábel que a costa do Golfo será afectada. As súas ricas augas e concorridos ceos serán menos vivos que hogano. O espazo físico que numerosas comunidades ocupan no mapa tamén diminuirá, grazas á erosión. E a lendaria cultura da costa contraerase e murchará. Logo de todo, as familias pescadoras en toda a costa non só xuntan alimento. Manteñen unha intrincada rede que inclúe tradición familiar, cociña, música, arte e linguaxes en perigo –como as raíces das plantas que sosteñen a terra no pantano. Sen a pesqueira, esas culturas únicas perden o seu sistema de raiceiras, o terreo mesmo no que se atopan. (BP, pola súa banda, coñece perfectamente os límites da recuperación. O plan de reacción da compañía para verteduras rexionais no Golfo de México instrúe especificamente aos funcionarios para que non fagan "promesas de que a propiedade, a ecoloxía ou calquera outra cousa serán restauradas á normalidade". O que sen dúbida é o motivo polo cal os seus funcionarios prefiren permanentemente termos como "sandar".)
Se o Katrina desvelou a realidade do racismo nos EUA, o desastre de BP desvela algo moito máis agachado: o pouco control que temos, até os máis enxeñosos de nós, sobre as impresionantes forzas naturais intrincadamente interconectadas coas que interferimos con tanta indiferenza. BP non pode selar o burato que fixo na Terra. Obama non pode ordenar que as especies de peixes sobrevivan, ou que os pelícanos marróns non desaparezan –tanto ten que cu patee. Ningunha cantidade de diñeiro –nin os 20.000 millóns de dólares recentemente prometidos por BP, nin 100.000 millóns– poden substituír unha cultura que perdeu as súas raiceiras. E mentres os nosos políticos e dirixentes corporativos aínda non aceptan esas leccións de humildade, a xente cuxo aire, auga e sustento foron contaminados perde rapidamente as súas ilusións.
"Todo morre", dixo unha muller cando a asemblea municipal chegaba ao seu fin. "Como podedes dicirnos honestamente que o noso Golfo é resiliente e que se recuperará". Porque ningún de vós ten a menor idea do que lle vai pasar ao noso Golfo. Estades sentados aí arriba con caras de póker e actuades coma se soubésedes cando non sabedes".
Esta crise do Golfo ten que ver con moitas cousas –corrupción,desregulamentación, a adicción aos combustíbeis fósiles. Pero baixo todo isto, ten que ver co seguinte: a pretensión terribelmente perigosa da nosa cultura de posuír un entendemento e control tan completo da natureza que podemos manipulala e remodelala radicalmente cun mínimo risco para os sistemas naturais que nos substentan. Pero como revelou o desastre de BP, a natureza é sempre máis impredicíbel do que poden imaxinar os modelos matemáticos e xeolóxicos máis sofisticados. Durante a súa testemuña do xoves perante o Congreso, Hayward dixo: "As mellores mentes e a máis profunda competencia profesional estanse aplicando" na crise, e que, "coa posíbel excepción do programa espacial nos anos sesenta, é difícil imaxinar a reunión nun só sitio en tempos de paz dun equipo máis amplo, máis competente no técnico". E a pesar de estar ante o que a xeóloga Jill Schneidermann describiu como un "pozo de Pandora", son como os homes fronte a ese ximnasio: actúan coma se soubesen, pero non saben.
Declaración da misión de BP
No arco da historia humana, a noción de que a natureza sexa unha máquina que podemos modificar segundo a nosa vontade é un engreimento relativamente recente. No seu innovador libro de 1980 The Death of Nature, a historiadora ecolóxica Carolyn Merchant lembrou aos lectores que até os anos 1600, a Terra estaba viva, tomando a forma dunha nai. Os europeos "como a xente indíxena en todo o mundo" crían que o planeta era un organismo vivo, cheo de poderes vivificadores pero tamén de humores iracundos. Por iso había fortes tabús contra accións que deformaran ou profanasen "a nai", incluída a minaría.
A metáfora cambiou ao ser desentrañados algúns –pero de ningún xeito todos– dos misterios da natureza durante a revolución científica dos anos 1600. Ao ser agora presentada a natureza como unha máquina, privada de misterio ou divindade, os seus compoñentes podían ser represados, extraídos e refeitos impunemente. A natureza aínda aparecía como unha muller, pero unha que era facilmente dominada e sometida.
Sir Francis Bacon encapsulou mellor o novo espírito cando escribiu en 1623 en De dignitate et augmentis scientiarum que a natureza debe ser "restrinxida, moldeada, e feita coma se fose nova pola arte e a man do home".
Esas palabras tamén poderían ser a declaración da misión corporativa de BP. Ocupando audazmente o que a compañía chamou "a fronteira enerxética", tivo escarceos na síntese de microbios produtores de metano e anunciou que "unha nova área de investigación" sería a xeoenxeñería. E evidentemente alardeou de que, no seu xacemento Tiber no Golfo de México, agora tiña "o pozo máis profundo xamais perforado pola industria do petróleo e do gas" –tan profundo baixo o leito mariño como voan os jets por enriba.
A imaxinación e preparación para o que acontecería se eses experimentos na alteración dos elementos fundamentais da vida e da xeoloxía ían mal ocupou moi pouco espazo na imaxinación corporativa. Como todos descubrimos, despois de que a plataforma Deepwater Horizon estoupou o 20 de abril, a compañía non tiña sistemas instalados para reaccionar efectivamente ante esa situación. Explicando por que non tiña á espera na costa nin sequera o finalmente fracasado domo de contención, un portavoz de BP, Steve Rinehart, dixo: "Non penso que alguén tivera prevista a circunstancia á que nos enfrontamos agora". Aparentemente, "parecía inconcibíbel" que a válvula de seguridade chegase a fallar, polo tanto, para que prepararse?
Este rexeitamento a considerar o fracaso evidentemente viña directamente de enriba. Hai un ano, Hayward dixo a un grupo de estudantes de posgrao na Universidade Stanford que ten unha placa sobre o seu escritorio que di: "Se soubeses que non podes fracasar, que vas probar?" Lonxe de ser unha benigna consigna inspiradora, era realmente unha descrición exacta de como BP e os seus competidores se conduciron no mundo real. En recentes audiencias no Congreso, o congresista Ed Markey de Massachusetts interrogou a representantes das principais compañías de petróleo e gas sobre os xeitos reveladores en que destinaran recursos. Durante tres anos, gastaran "39.000 millóns de dólares para explorar por novos campos de petróleo e gas. Con todo, o investimento medio en investigación e desenvolvemento para seguridade, prevención de accidentes e reacción ante verteduras foron 20 miserábeis millóns de dólares ao ano."
Esas prioridades son moi útiles para explicar por que o plan inicial de exploración que BP presentou ao goberno federal para o malogrado pozo Deepwater Horizon lese como unha traxedia grega sobre a arrogancia humana. A frase "pouco risco" aparece cinco veces. Até se houbese unha vertedura, predice confiadamente BP, grazas ao "equipo e tecnoloxía probados", os efectos serían mínimos. Presentando á natureza como un socio menor –ou se cadra subcontratista– predicíbel e agradábel, o informe explica xovialmente que se ocorrese unha vertedura, "as correntes e a degradación microbiana eliminarían o petróleo da columna de auga ou diluirían os compoñentes a niveis de ambiente". Os efectos sobre os peixes, namentres, "probablemente serían subletais" pola "capacidade de peixes e mariscos de evitar unha vertedura [e] de metabolizar hidrocarburos". (Na versión de BP, máis que como unha ameaza calamitosa, unha vertedura aparece como un comedor buffet-libre para a vida acuática.)
O mellor de todo, se acontecese unha vertedura importante, existe, ao parecer, "pouco risco de contacto ou impacto na costa" pola reacción rápida proxectada da compañía (!) e "por mor da distancia [desde a plataforma] á ribeira" –uns 77 km. É a afirmación máis sorprendente de todas. Nun golfo que a miúdo ten ventos de máis de 70 km por hora, por non falar de furacáns, BP tiña tan pouco respecto para a capacidade de fluxo e refluxo, de subir e baixar do océano, que non pensou que o petróleo podía facer unha despreciábel viaxe de 77 km. (A semana pasada, un fragmento de Deepwater Horizon apareceu nunha praia en Florida –a 306 km de distancia.)
Con todo, este deixamento non sería posíbel, se BP non presentase as súas predicións a unha clase política ansiosa de crer que a natureza fora verdadeiramente domada. Algúns, como a republicana Lisa Murkowski, estaban máis ansiosos coutros. A senadora de Alaska estaba tan impresionada pola imaxinería sísmica cuadridimensional que proclamou que a perforación en augas profundas alcanzara o máximo de artificialidade controlada. "É mellor que Disneyland en termos de como se poden tomar tecnoloxías e ir en busca dun recurso de hai mil anos e facelo dun xeito ecoloxicamente san", dixo ao comité de enerxía do Senado hai só sete meses.
Perforar sen pensar foi, por certo, a política de partido dos republicanos desde maio de 2008. Cos prezos da gasolina que se elevaban a alturas sen precedentes, o líder conservador Newt Gringrich descubriu o slogan "Perforade aquí, perforade agora, pagade menos" –con énfase en agora. A campaña extremadamente popular foi un berro contra a cautela, contra o estudo, contra a acción mesurada. No relato de Gingrich, a perforación onde houbese petróleo e gas dentro do país –no esquisto de Rocky Mountain, no Refuxio Nacional de Vida Salvaxe do Ártico (ANWR), e na profundidade mar dentro– era un camiño seguro para reducir o prezo nas gasolineiras, crear postos de traballo e dar estopa aos árabes, todo ao mesmo tempo. Ante esta tripla vitoria, o coidado polo medio ambiente era cousa de mariquitas; como dixo o senador
Mitch McConnell: "en Alabama e Mississippi e Luisiana e Texas, pensan que as plataformas petroleiras son fermosas". Para cando tivo lugar a convención nacional republicana "Perfora, nena, perfora!" de tristesona , a base do partido sentía tal frenesí por combustíbeis fósiles feitos en EUA, que perforaría baixo o piso da convención se alguén levase un taladre suficientemente grande.
Obama rematou por ceder, como fai invariabelmente. Escollendo unha data cosmicamente inoportuna, só tres semanas antes de que estoupase a Deepwater Horizon, o presidente anunciou que abriría partes previamente protexidas do país ás perforacións mar dentro. A práctica non era tan arriscada como pensara, explicou. "Xeralmente as plataformas petroleiras non causan vertedura. Están tecnicamente moi avanzadas". Iso non lleabondou , con todo, a Sarah Palin, quen se burlou dos plans do Goberno de Obama de realizar máis estudos antes de perforar en certas áreas. "Meu deus!, amigos, esas áreas estudáronse até a morte", dixo á conferencia de liderado republicana do sur en Nova Orleans, só 11 días antes da explosión. "Perforemos, nena, perforemos, non tardemos, nena, perforemos!" E houbo moito xúbilo.
Na súa testemuña perante o Congreso, Hayward dixo: "Nós e toda a industria aprenderemos deste terríbel acontecemento". E poderíase chegar a imaxinar que unha catástrofe desta magnitude certamente inspiraría un novo sentido de humildade aos partidarios de "Perforade agora". Con todo, non hai sinais de que sexa o caso. A reacción ante o desastre –nos ámbitos corporativos e gobernamentais– estivo infestada do tipo preciso de arrogancia e de predicións exageradamente risoñas que crearon o desastre para comezar.
O océano é grande, pode resistilo, oímos dicir a Hayward ao comezo. Mentres o portavoz John Curry insistía en que microbios famentos consumirían todo o petróleo que estaba no sistema acuático, porque "a natureza ten un xeito de resolver a situación". Pero a natureza non lles fixo o xogo. O chafariz desde a profundidade do mar estragou todas as chisteiras, domos de contención, e as inxeccións de lixo de BP. Os ventos e as correntes do océano ridiculizaron as barreiras lixeiras flotantes que BP despregou para absorber o petróleo. "Dixémoslles", dixo Byron Encalade, presidente da Asociación de Ostras de Luisiana, "o petróleo vai pasar sobre as barreiras flotantes ou por baixo". Por certo fíxoo. O biólogo mariño Rick Steiner, quen estivo seguindo de cerca os traballos de limpeza, calcula que "o 70 ou 80% das barreiras non fan absolutamente nada".
E logo existen os controvertidos dispersantes químicos: máis de 37 millóns de litros bombeados coa actitude de marca da compañía: "que pode ir mal?" Como sinalaron correctamente os furiosos residentes na asemblea municipal de Plaquemines Parish, realizáronse poucos ensaios e existe pouca investigación sobre o que esa cantidade sen precedentes de petróleo dispersado fará á vida mariña. Tampouco hai un xeito de limpar a mestura tóxica de petróleo e produtos químicos debaixo da superficie. Si, microbios que se multiplican rapidamente devoran petróleo submarino –pero ao facelo tamén absorben o osíxeno da auga, creando unha ameaza completamente nova para a vida mariña. BP ata se atreveu a imaxinar que podería impedir que as imaxes pouco atractivas de praias e aves cubertas de petróleo escapasen da zona do desastre. Cando me atopaba sobre a auga cun equipo de televisión, por exemplo, achegóullenos outra embarcación cuxo capitán preguntou: "Traballades todos para BP?" Cando dixemos que non, a resposta –a mar aberto– foi: "Entón non podedes estar aquí". Pero por certo esas tácticas torpes, como todas as demais, fracasaron. Simplemente hai demasiado petróleo en demasiados lugares. "Non se lle pode dicir ao aire de Deus onde circular e irse, e non se pode dicir ao auga onde fluír e irse", díxome Debra Ramírez. Era unha lección que aprendera ao vivir en Mossville, Luisiana, rodeada por 14 plantas petroquímicas que arroxaban emisións, e ao ver como asdoenzas se propagaban de veciño a veciño.
A limitación humana foi unha constante da catástrofe. Logo de dous meses, aínda non temos idea de canto petróleo está fluíndo, nin de cando se vai deter. A compañía afirma que completará pozos de alivio a finais de agosto –algo repetido por Obama no seu discurso do Despacho Oval– o que moitos científicos ven como un bluf. O procedemento é arriscado e podería fallar, e existe unha posibilidade real de que o petróleo siga derramandose durante anos.
O fluxo de espectáculos de denegación tampouco dá sinais de diminuír. Políticos de Luisiana opóñense indignados á conxelación temporal de perforación en augas profundas, acusando a Obama de destruír a única industria importante que subsiste agora cando a pesqueira e o turismo están en crise. Palin discorreu en Facebook que "ningún esforzo humano carece algunha vez de risco", mentres o congresista republicano de Texas, John Culberson, describiu o desastre como unha "anomalía estatística". Con todo, a reacción de lonxe máis sociopática, vén do veterano comentarista de Wáshington Llewellyn King: en lugar de apartarnos de grandes riscos de enxeñería, deberiamos deternos "e marabillarnos de que poidamos construír máquinas tan notábeis que poden destapar o submundo".
Deter a sangría
Afortunadamente, moitos están extraendo unha lección moi diferente do desastre, e non quedan marabillados ante o poder da humanidade de redeseñar a natureza, senón ante a nosa impotencia de facer fronte ás feroces forzas naturais que desatamos. Tamén hai outra cousa. É o sentimento de que o burato no fondo do océano é máis que un accidente de enxeñería ou unha máquina rota. É unha violenta ferida nun organismo vivo; que é parte de nós. E grazas ao material en directo das cámaras de BP, todos podemos contemplar como as entrañas da Terra manan por milleiros en tempo real, 24 horas ao día.
John Wathen, conservador da Waterkeeper Alliance, foi un dos poucos observadores independentes que voaron sobre a vertedura nos primeiros días do desastre. Logo de filmar as grosas manchas de petróleo ás que os gardacostas refírense cortésmente como "brillo de arco da Vella", sinalou o que moitos sentiran: "O Golfo parece estar sangrando". Esas imaxes xorden unha e outra vez en conversacións e entrevistas. Monique Harden, avogada de dereitos ambientais en Nova York, négase a cualificar o desastre como "vertedura de petróleo" e no seu lugar di, "temos unha hemorraxia". Outros falan da necesidade de "deter a sangría". E eu sentinme persoalmente impresionada, voando sobre o treito de océano onde se afundiu Deepwater Horizon cos gardacostas de EUA, porque as formas arremuiñadas que o océano facía nas ondas do océano parecíansenotabelmente a pinturas rupestres: un pulmón plumoso respirando con dificultade, ollos mirando cara arriba, un paxaro prehistórico. Mensaxes desde o profundo.
E isto é seguramente o xiro máis estraño da saga da costa do Golfo: parece que nos estivese espertando ante a realidade de que a Terra nunca foi unha máquina. Logo de 400 anos de tela dado por morta, e no medio de tanta morte, a Terra cobra vida.
A experiencia de seguir o progreso do petróleo polo ecosistema é unha especie de curso intensivo en ecoloxía profunda. Cada día aprendemos máis sobre como o que parece ser un terríbel problema nunha parte illada do mundo en realidade irradia cara a fóra de xeito que a maioría de nós xamais imaxinámos. Un día oímos que o petróleo podería chegar a Cuba –logo a Europa. Despois oímos que os pescadores de máis arriba do Atlántico na Illa Prince Edward, Canadá, están preocupados porque os atúns de Aleta Azul que pescan fronte as súas costas nacen a milleiros de quilómetros nesas augas do Golfo contaminadas por petróleo. E tamén pescudamos que, en canto a aves, os humidais da costa do Golfo son o equivalente dun activo centro de conexións aéreas –todas parecen deterse: 100 especies de paxaros cantores e un 75% de todas as aves acuáticas migratorias de EUA.
Unha cousa é que un imcomprensíbel teórico do caos diga que unha bolboreta que bate as súas ás en Brasil pode provocar un tornado en Texas. Outra é ver como a teoría do caos se concreta ante os teus ollos. Carolyn Merchant describe a lección como segue: "O problema, como BP descubriu traxicamente e demasiado tarde, é que a natureza é unha forza activa que non se pode confinar". Os resultados predicíbeis son pouco usuais dentro dos sistemas ecolóxicos, mentres os eventos impredicíbeis, caóticos [son] usuais". E no caso de que aínda non o comprendamos, hai uns poucos días, un lóstrego caeu sobre un barco de BP como un signo de exclamación, obrigándoo a suspender os seus esforzos de contención. E nin sequera hai que mencionar o que un furacán faría coa sopa tóxica de BP.
Existe, hai que subliñar, algo singularmente retorto neste camiño particular cara á ilustración. Din que os estadounidenses aprenden onde están os países estranxeiros bombardeándoos. Agora parece que todos estamos aprendendo sobre os sistemas de circulación da natureza, envelenándoos.
A fins dos anos 90, un grupo indíxena illado en Colombia acaparou os titulares do mundo cun conflito case "avataresco". Do seu remoto fogar nos bosques nubrados, os Ou'wa fixeron saber que se Occidental Petroleum realizaba plans para perforar en busca de petróleo no seu territorio, cometerían un suicidio ritual masivo saltando a un precipicio. Os seus anciáns explicaron que o petróleo forma parte da ruiria, –o sangue da Nai Terra. Cren que toda a vida, incluíndo a súa, flúe desde a ruiria, de xeito que extraer o petróleo levaría á súa destrución. (Oxy terminou por retirarse da rexión, dicindo que non había tanto petróleo como pensara.)
Virtualmente todas as culturas indíxenas teñen mitos sobre deuses e espíritos que viven no mundo natural –en rochas, montañas, glaciares, bosques– como na cultura europea antes da revolución científica. Katja Neves, antropóloga na Universidade Concordia, sinala que este feito serve un propósito práctico. Chamar "sacra" á Terra é outro xeito de expresar humildade ante forzas que non comprendemos na súa integridade. Cando algo é sacro esixe que procedamos con cautela. Até con temor reverencial.
Se finalmente aprendemos esta lección, as implicacións poden ser profundas. O apoio público para máis perforacións mar dentro diminúe precipitadamente; baixou un 22% desde o pico do frenesí de "Perforade agora". Con todo, o tema non desapareceu. É só cousa de tempo antes de que o Goberno de Obama anuncie que, grazas a unha enxeñosa nova tecnoloxía e estritas novas regulamentacións, agora é perfectamente seguro perforar no fondo do océano, até no Ártico, onde unha limpeza baixo o xeo sería infinitamente máis complexa que a que ten lugar no Golfo. Perose cadra desta vez non nos quedemos tranquilos con tanta facilidade, para xogar con tanta rapidez cos poucos refuxios protexidos.
O mesmo vale para a xeoenxeñería. A medida que continúan as negociacións do cambio climático, debemos estar preparados a oír máis do Dr. Steven Koonin, o subsecretario de enerxía para ciencia de Obama. É un dos principais propugnadores da idea de que o cambio climático pode combaterse con trucos técnicos como liberar partículas de sulfato e de aluminio cara á atmosfera –e por certo todo é perfectamente seguro, como Disneylandia! Tamén acontece que é o ex xefe científico de BP, o home que hai só 15 meses aínda supervisaba a tecnoloxía tras a ofensiva supostamente segura de BP cara á perforación en augas profundas. Talvez optemos esta vez por non permitir o experimento do bo doutor coa física e a química da Terra, e prefiramos reducir o noso consumo e cambiar a enerxías renovábeis que teñen a virtude de que, cando fallan, fallan en pequenas dimensións. Como describiu o comediante estadounidense Bill Maher: "Sabedes o que pasa cando os muíños de vento caen ao mar? Unha chapuzada".
O eventual resultado máis positivo posíbel deste desastre non sería só unha aceleración das fontes renovábeis de enerxía como o vento, senón un apoio total ao principio preventivo na ciencia. Como espello oposto ao credo de "se sabedes non podedes fallar" de Hayward, o principio preventivo sostén que "cando unha actividade involucra ameazas de dano ao medio ambiente ou á saúde humana" vaiamos con coidado, coma se o fallo fora posíbel, até probábel. Se cadra até podamos obter unha nova placa para o escritorio de Hayward para que a contemple mentres asina cheques de compensación. "Actuades coma se soubésedes, pero non sabedes".
Nenhum comentário:
Postar um comentário