Aforrar, aforrar e aforrar

Michael R. Krätke. Artigo tirado de SinPermiso (aquí) e traducido desde o castelán por nós. O autor é membro do Consello Editorial de SinPermiso, profesor de política económica e dereito fiscal na Universidade de Amsterdam, investigador asociado ao Instituto Internacional de Historia Social desa mesma cidade e castedrático de economía política e director do Instituto de Estudos Superiores da Universidade de Lancaster no Reino Unido.

O dilema ao redor da débeda é síntoma e consecuencia dunha crise máis profunda: ameaza á eurozona o fin do boom. Con todo, a porcentaxe de crecemento de 2011 foi máis ben respectábel.

Despois de semanas de dramáticas sacudidas nas bolsas, finalmente hai unha razón para que os alemáns teñan medo. A economía mundial vai mal, o peor da crise financeira está lonxe de pasar e perfílase xa a próxima recesión.

Desde que estalaron as turbulencias dilapidáronse nas bolsas mundiais máis de 2'5 billóns de dólares e deténdose así a fuga de accións. Diso aprovéitanse os supostos "portos seguros": o ouro, o dólar e o franco suízo e, máis moderadamente, o yen e a libra, mais tamén os bonos do estado estadounidenses e alemáns. Un síntoma infalíbel da crise: aínda que a solvencia crediticia dos bonos do tesouro estadounidense foi rebaixada [polas axencias de cualificación], os baixos intereses conducen a que a súa taxa de retorno se atope actualmente na posición máis baixa desde fai sesenta anos. Algo parecido ocorre cos bonos do tesouro alemáns: véndense, como reza a expresión, como rosquillas.

O crash bolsista mentres tanto adquire dimensións como as de setembro de 2008 "fai xa tres anos" cando tivo lugar a caída libre do banco estadounidense Lehman Brothers. O nerviosismo aumenta cos ominosos prognósticos económicos, que pasan a valer tamén para as nacións emerxentes como Brasil e India e tamén para China, que deixou escapar a súa oportunidade nesta crise. Con todo, todo isto obedece en última instancia aos obxectivos do goberno en Pequín de reducir o seu crecemento ao 7% até 2015 e moderar así a inflación. 

Recesión e depresión

O crecemento saíu particularmente afectado en Alemaña, que freou en seco, pasando do 1'8 ao 0'1 por cento no segundo trimestre. O goberno alemán está a preparar á opinión pública para os prognósticos de crecemento do ano próximo, que con toda seguridade afundiranse. As importacións superan desde hai meses ás exportacións. Para unha economía exportadora como a de Alemaña, trátase dun indicio inconfundíbel de que o boom comeza a investir a súa tendencia. Fai moito que todo apuntaba a unha crise económica. O comprador máis importante da máquina exportadora alemá na Unión Europea e na Eurozona fraquea: Gran Bretaña estáncase, e tamén o fai Franza. 

De terminar o 2011 cunha media dun incremento anual do 1% no espazo euro, falariamos dun resultado respectábel. Porén aínda así sería moi pouco como para conter o subemprego nesta rexión económica, sobre todo tendo en conta o exorbitante desemprego xuvenil en España, Portugal e Grecia.

Peor que á Eurozona vaille aos EUA. cun retroceso da produción de case un 3%. A industria en case todos os aspectos, dáse prioridade aos bens de investimento, a produción de bens de consumo cae. O desemprego masivo na EUA (oficialmente nun 9'1%) non se deixa reducir;  os salarios reais estancados e os fogares endebedados por encima das súas posibilidades exclúen unha rápida recuperación económica baseada no crédito.

O exemplo da Reserva Federal

Os analistas económicos proclaman a un tempo o mesmo mensaxe, que debe facer arder os ouvidos do goberno alemán: os paquetes de austeridade que por toda a parte apróbanse "en Grecia e Irlanda, e mesmo en España, Italia ou os EUA" afunden as economías nacionais e con iso aceleran a depresión mundial. Especialmente dramática é a caída en picado en Grecia (menos cinco por cento) e a seica menos drástica, mais por iso máis duradeira, do Reino Unido. Os campións en aforro conducen aos seus países de maneira inevitábel á recesión e á depresión. Mais os mesmos economistas escriben unha e outra vez: aforrar, aforrar e aforrar, aforrar máis, aforrar sen fin, é inevitábel.

Italia, a sétima economía exportadora do mundo, comeza a sentir a dogma do aforro nas súas carnes, especialmente agora. E iso aínda que as súas débedas son, predominantemente, internas, e que unha quebra dos grandes bancos romanos ou do estado italiano é menos probábel que unha quebra dos bancos franceses ou do estado francés. Debido a que o goberno de Berlusconi levou a cabo unha política de aforro tan oportunista e antolladiza como calquera outro país, Italia ten dificultades agora para refinanciar un préstamo de 7'7 mil millóns de euros. O Banco Central Europeo (BCE) deu finalmente un paso adiante e comprou desde comezos de agosto de maneira masiva bonos do estado italiano, provocando as iras do Bundesbank e o resto de membros da sinecura da política monetaria dogmática. Jürgen Stark, economista do consello de goberno do BCE, montou en cólera e dimitiu.

O pánico dos alemáns

De feito, o BCE cambiou nos últimos meses. Abdicou do modelo do Bundesbank alemán e seguido o exemplo do banco central estadounidense, a Reserva Federal. Unha decisión que uno non pode máis que celebrar, pois mostra quen quedou encerrado na dama de ferro das dogmas de política fiscal e monetaria e non se deu conta de que o dilema da débeda tanto en Europa como nos EUA é síntoma e consecuencia dunha profunda crise económica. A débeda do estado orixinouse a través dos rescates millonarios aos bancos e os paquetes económicos, en ningún caso a través dos orzamentos sociais do estado inflados alegremente.

O pánico dos alemáns á débeda e a inflación aumenta a medida que os países veciños (a pesar do seu papel como indispensables socios comerciais) ven empuxados a un aforro resolto e, con iso, a unha recesión aínda máis profunda. Empregando con malas artes o estado, o sector público e a economía mixta realmente existente (namentres severamente danada) para beneficiarse nun momento de crise, a utopía dunha economía de mercado pura sen un estado social que a regule faise cada día máis real. O inquietante utopismo da economía vulgar dominante, disposta a enviar a Grecia á insolvencia, non debería subestimarse na actual constelación da crise.