26/03/2012

A máquina de combate humana

Ángel Ferrero. Artigo tirado de SinPermiso (aquí).


Foi hai unhas semanas. O fume do tabaco calaba a roupa, as mesas, as cadeiras, as paredes do bar de Neukölln, o vello barrio proletario de Berlín, hoxe lugar de residencia de moitos dos inmigrantes turcos e libaneses da cidade, cada vez máis empuxados ao sur, ao norte e ao oeste da cidade a medida que a xentrificación vai gañándolles terreo. Hoxe retransmiten o combate de Wladimir Klitschko contra Jean-Marc Mormeck e mellor cerco que este non había. Sorpréndanse: en Alemaña o boxeo segue sendo un deporte popular. E poida que o nome de Klitschko teña algo que ver. Ou quizá non: historicamente o boxeo foi un deporte moi estimado polos traballadores antes de que a corrupción, a dopaxe e a falta de respecto polas normas rebaixáseno á categoría de espectáculo violento para o lumpenproletariado con televisión por cable, que é o que lle dá a súa mala fama actual. Non sempre foi así e mesmo na primeira metade do século XX movementos de vangarda como o dadaísmo e o futurismo interesáronse polo boxeo, atraídos pola plasticidad do cru enfrontamento físico -que deixa pouca marxe ás veleidades intelectuais- e o seu carácter indiscutibelmente popular. Arthur Cravan, Francis Picabia ou Serguéi Eisenstein interesáronse por este deporte e Bertolt Brecht planeou escribir en 1925 unha biografía do boxeador Paul Samson-Körner -que tamén foi retratado por Jakob Steinhardt-, que había de titularse A máquina de combate humana (Der menschlische Kampfmaschine) e que nunca chegou a terminar, ademais dun relato curto titulado O uppercut (Der Kinnhaken). Suhrkamp publicou en 1995 estas notas co título Der Kinnhaken und andere Box- und Sportgeschichten. Estas cousas aprendinas xustamente preparando unha tesina sobre Brecht que non interesou absolutamente a ninguén -"demasiado histórica", "demasiado política"- e que moi probabelmente entregarei á crítica roedora dos ratos. Se é que dentro de tres anos seguen as universidades españolas en pé.

Wladimir Klitschko é desde logo un tipo interesante. A súa historia recóllea un documental recente, titulado, sinxelamente, Klitschko (Sebastian Dehnhardt, 2011). Nacido en 1976 en Semipalatinsk, entón República soviética de Kazajistán, onde estaba destinado o seu pai -un militar das forzas aéreas do Exército Vermello que máis tarde colaboraría nas tarefas de limpeza de Chernóbil-, Wladimir Klitschko fala con fluidez catro idiomas (ucraíno, ruso, alemán e inglés), é un afeccionado declarado do xadrez e desde o 2001 posúe o título de doutor pola Universidade de Kíev. Moitos boxeadores pregúntanse de feito por que os irmáns Klitschko -pois o seu irmán, Vitali, tamén é boxeador- se enfundaron as luvas podendo dedicarse a calquera outra cousa. Tras a desintegración da Unión Soviética, cando moitos deportistas de elite e membros das forzas de seguridade pasáronse simplemente á mafia, os Klitschko emigraron a Alemaña. En Hamburgo enfrontáronse a todos os obstáculos que se interpoñen na vida de calquera inmigrante e reconduciron a súa carreira deportiva -desde entón Wladimir utiliza a transliteración alemá do seu nome-, unha das máis exitosas de toda a historia desta disciplina: na categoría dos pesos pesados, Wladimir Klitschko subiuse 60 veces ao cuadrilátero e gañado unhas 56, 49 veces por KO. Klitschko prometeu esta noite tombar a Mormeck e conseguir o quincuaxésimo nocaut da súa carreira. A pesar dos seus indiscutíbeis logros, o estilo do ucraíno -segundo din, un dos últimos representantes do boxeo clásico- non gusta aos estadounidenses, para os cales é demasiado "técnico" e "lento" (sloppy). Klitschko ten afouteza, non se deixa dominar por accesos de cólera nin se ensaña co seu adversario, a maior parte do tempo mantén a distancia co adversario cos brazos e o seu forte é un jab fóra do común. Nada espectacular, polo menos a ollos dos norteamericanos. Quizá sexa máis ben a envexa que xeran as súas conquistas románticas: as actrices Yvonne Catterfeld, Alena Gerber e Hayden Panettiere e a modelo checa Karolína Kurková.

Cincuenta mil acodes reuníronse hoxe no Düsseldorf Area para ver o combate. Todas as apostas van con Klitschko. Jean-Marc Mormeck, francés nado en Guadalupe, é máis baixo e menos pesado, aínda que tamén por iso máis áxil, o que podería complicarlle nun momento dado as cousas a Klitschko. Mormeck caracterízase por un estilo agresivo, que lle reportou éxitos no pasado: 36 vitorias (21 por KO) e só 4 derrotas. Mormeck, calzón negro, é o primeiro en entrar. Séguelle Wladimir Klitschko, albornoz e calzón vermello, soa "I can't stop" de The Red Hot Chili Peppers. Aquí termínanse as especulacións. Let's get ready to rumble. Soa a campá, primeiro asalto. Mormeck tenta achegarse todo o posíbel a Klitschko, golpearlle desde preto e desde abaixo, o lóxico para un boxeador do seu tamaño contra alguén como Klitschko, que o mantén baixo control, e aí está Klitschko, o emigrante ucraíno, pelexando contra Mormeck, o emigrante antillano, e aquí estou eu, o emigrante catalán, rodeado de emigrantes turcos e árabes e outros que non logro identificar, que imaxe, dándolle voltas ao vaso de cervexa, dándolle voltas a todos os asuntos que me preocupan. Segundo José Ignacio Wert, os que andamos por aquí nin sequera somos emigrantes, senón latinoamericanos que nos nacionalizamos españois grazas a (todo cadra!) a Lei de Memoria Histórica. Un amigo meu asegúrame que, se as cousas seguen así, se volvemos farannos fusilar por alta traizón. Unha grande perda, desde logo, parece que non somos. Catro fogonazos mal contados nos medios de comunicación hai uns meses e xa ninguén se acorda de que existimos. Como emigrante non interesas a case ninguén: no país de acollida ninguén se interesa aínda por ti, no país que abandonaches ninguén se interesa xa por ti. Somos homes e mulleres sen patria, nación española a efectos meramente administrativos, deambulando por Europa como "brazos de aluguer": hoxe Alemaña, mañá Austria ou Suíza, pasadomañá quen sabe. Como ter amigos así, como ter parella así, como fundar unha familia así, unha noticia pasaxeira, un titular simpático que remite a unha película tardofranquista e desdramatiza toda a experiencia. Xa non somos o seu problema, agora somos o problema doutros.

Alzo a vista. Segundo round. Non parece que a velada vaia a durar moito. A maioría de combates de Klitschko terminan antes do sexto asalto. Agora Klitscho toma a iniciativa, Mormeck resiste bastante ben. Berlín. Todos a vistes nos suplementos de cultura e tendencias. Pero seguramente non ao bosníaco que recolle cabichas en Alexanderplatz, nin os receptores do Hartz IV na porta do meu supermercado bebendo cervexa e vodka barato ás dez da mañá. Tampouco á muller turca co nariz roto dunha puñada do seu marido que se asoma con medo á xanela nin ás putas de Europa do Leste que se apostan nos portais de Hackescher Markt todos os fins de semana. As súas historias tampouco interesan aos medios de comunicación. Son os perdedores da historia, nós recentemente acabamos de pornos na cola. Na amoralidade do capitalismo as alternativas como emigrante practicamente redúcense ao cinismo ou a melancolía. Vesche obrigado a facer cousas que pesarán sobre a túa conciencia, quizá durante anos, non dicir toda a verdade, dicir media verdade, mentir, á túa familia, aos teus amigos, ao teu caseiro, ás autoridades, a quen sexa, porque, como emigrante, non tes moitos puntos de apoio. A túa familia, os teus amigos, están fóra. Os españois non constitúen ningunha comunidade de emigrantes. Os turcos, os rusos, os xudeus, os gregos, os chilenos e os ingleses teñen aquí os seus propios clubs, cafés, asociacións culturais, emisoras de radio. Editan os seus propios xornais. Os españois miran toda esta actividade asociativa por suposto con soberano desprezo: eles viven das súas glorias históricas pasadas e as súas glorias futbolísticas presentes e non necesitan máis. E compran El País e El Mundo. O baleiro éncheno habitualmente con alcol, drogas, xogo, prostitución, de maneira máis ou menos aberta ou máis ou menos escondida, o que sexa para manter a mente ocupada até o seguinte día de traballo que nos dea algo de diñeiro para ir tirando. Peor quen quere ler estas historias? Deprimen. Non interesan aos xornalistas que terían que escribilas, nin aos medios de comunicación que terían que publicalas nin aos lectores que terían que lelas. Mellor mostrar a mozos profesionais liberais de avultado currículo -que logo, cando coñeces, descobres que dese cinco idiomas que din falar catro fano, como di o meu pai, a alpargatazos, e o propio con faltas gramaticales e de ortografía-, deses que sempre quedan ben na fotografía, que nunca tiveron problemas lumbares nin xaquecas, bohemios dixitais, chámanos agora, que triunfaron alén e agora -lino no País- valoran "a meritocracia" social e desexan importala canto antes. E nin sequera se consideran inmigrantes. Klitschko non perdoa e dunha puñada fai que Mormeck cambaléese e caia. Mormeck levántase, a pelexa continúa. Terceiro asalto.

A cousa anímase. Todo o que Mormeck pode facer é aguantar coma se fose un saco de ladrillos os golpes de Klitschko, por arriba, no costillar, un, outro, outro máis, como emigrante, a maior parte da semana pasas dun sentimento a outro totalmente oposto. Hai días que soñas (mellor devandito: anelas) unha vida nova, romper con todo, unha segunda oportunidade. En calquera caso, alégrasche de non estar alí. Eu mesmo recordo a todos os que me complicaron a vida na universidade, profesores, bolseiros e até persoal administrativo (onde estarán agora?), xente sen ningún mérito, oportunistas na súa maioría, imaxino a súa situación actual e penso: Schadenfreude. Mellor ti que eu. É así, todos aquí pensan nalgún momento algo semellante, por mezquiño que sexa. Mormeck enfádase, reacciona nerviosamente. Hai días que preferirías quedarte na casa de puro desalento. Os tópicos sobre o sur de Europa, o racismo cotián no Bürgeramt, no Finanzamt, as miradas fulminantes no metro, pola rúa, a idea de non poder axudar á xente que deixaches atrás, que segue alí pelexando por saír adiante. Klitschko aprovéitase dos baleiros que vai deixando Mormeck. Mormeck fraquea. The end of the affair, como di o locutor de viva voz, está preto. Hai unhas semanas unha voluntaria dunha ONG, non lembro cal, que pedía diñeiro en Alexanderplatz sorprendeuse de que non me rascase o peto e contribuíse cunhas moedas porque, a pesar de vir dun país en crise, segundo ela a cousa non tiña que irnos do todo mal vendo o meu aspecto e, á fin e ao cabo, sempre hai alguén que está peor que ti. Quizá a troika teña que rebaixarnos ao nivel de pobreza de Liberia para que sexamos dignos de compaixón da esquerda liberal do mundo industrializado. Quizá até nos boten unhas moedas nun peto, que é como se quitan rapidamente de encima a mala conciencia de non facer nada o resto do ano, nin sequera informarse correctamente do que sucede ao seu ao redor. Con todo, Alemaña é unha sociedade tolerante aínda que non aberta, todo o contrario que España, que é unha sociedade aberta pero non tolerante. Non fomos unha xeración afortunada. Hai quen di que cando as cousas volvan ir ben (cando?), chamaránnos para que volvamos. Pero, por que deberiamos facelo? É difícil explicar a mestura de rabia, frustración e impotencia. Quen non vive na desesperación vive na falta de esperanzas. León Felipe escribiu, no exilio, aquilo, moi lembrado agora, de «Tuya es la hacienda / la casa / el caballo / y la pistola. / Mía es la voz antigua de la tierra / y me dejas desnudo y errante por el mundo. / Más yo te dejo mudo... ¡Mudo! / ¿Y cómo vas a recoger el trigo / y alimentar el fuego / si yo me llevo la canción?» Nós, levámonola/levámosnola? Tiñámola antes? Se a tiñamos, seica importaba a alguén? E impórtalle a alguén agora que nola levemos? Que imos facer con ela, se é que podemos facer algo? Escribir, dicía Adorno, é enviar mensaxes nunha botella, o océano chámase hoxe Internet. Quen sabe. «Sinto que as miñas forzas espirituais han alcanzado a súa plena madurez, que agora serei capaz de facelo...» Escribiuno Pushkin no desterro, antes de terminar Boris Godunov e Eugen Onegin. Por outra banda, Heiner Müller escribía obras de teatro sen público, á espera dun público que aínda non existe. Non chegará demasiado tarde? Porén é que a alguén lle interesa todo isto, a estas alturas? Todo é igual e todo é diferente. Todo é en calquera caso confuso, porque as cousas non me van mal, pero tampouco me van ben, e desde logo vanme mellor que a moitos dos que quedaron alá, e agora aquí estou eu, en Berlín, e aí están Klitschko e Mormeck, en Düsseldorf, Cataluña, Ucraína, Guadalupe, o mundo enteiro polo medio, o tres en Alemaña, eu aquí sentado, pensando en escribir cousas que seguramente ninguén lerá, en se vale a pena escribilas, en se alguén as le, e alá Klitschko, todo músculo e puro esforzo físico e nada máis, tentando tombar a Mormeck, e nesas rompe o seu defensa, jab, dous, tres golpes, todo moi rápido, Mormeck non pode máis, cae, é historia: 50 nocaut para o boxeador ucraíno. Ben por Klitschko. Apuro a cervexa, pago, póñome o abrigo, saio á rúa. Mañá será outro día. Caes, levántaste. A loita continúa.

Nenhum comentário: