Vicenç Navarro. Artigo tirado de Público (aquí) e traducido por À revolta entre a mocidade.
A mensaxe que se está transmitindo con grande intensidade nos medios de maior difusión en Catalunya e outras partes do Reino de España é que os recortes das pensións son inevitábeis, mensaxe que lembra moito ao que se estivo transmitindo estes anos sobre a inevitabilidade dos recortes. Na cultura económica dominante, os recortes de gasto público, incluíndo o gasto público social (sexa este en forma de transferencias ou de servizos públicos do Estado do Benestar), son inevitábeis e necesarios para saír da crise e para "salvar" o Estado do Benestar. O abanico desta sabedoría convencional abarca desde os economistas ultraliberais (que todos sabemos quen son pola súa grande prominencia nos medios televisivos) aos socioliberais ou socialdemócratas afíns á Terceira Vía, moi influentes no socialismo español e catalán. Mesmo Josep Oliver, Catedrático de Economía da Universidade de Barcelona, economista ao cal teño grande respecto e estima e que foi influente no deseño das políticas económicas do Tripartito, estivo escribindo artigos de apoio ás políticas de austeridade (negando mesmo que existisen, referíndose ao crecemento da débeda pública como mostra da súa inexistencia) e de apoio aos recortes das pensións nun artigo titulado significativamente "Los inevitables recortes en pensiónes" en El Periódico. 08.06.13, o rotativo que publica o mesmo día e no mesmo número un editorial, "La revisión de las pensiones del futuro", de apoio á redución das pensións. Este rotativo non publicou artigos que cuestionen as teses catastrofistas que están detrás da suposta necesidade de recortar as pensións.
Vexamos primeiro os datos que se achegan para soster a tese de que as pensións teñen que recortarse inevitabelmente, tomando os que utiliza o Profesor Josep Oliver no seu artigo. Dunha maneira representativa daqueles (a maioría) que consideran que a raíz da suposta insostenibilidade é a transición demográfica, Josep Oliver (a partir de agora J.Ou.) indica que o punto débil da sustentabilidade é que o número de persoas en idade de traballar (16 a 64 anos) baixará dos 30.7 millóns actuais a 20.8 millóns a mediados de século, é dicir en 2052, mentres que a poboación anciá (máis de 65 anos) aumentaría de 8 a 15 millóns no mesmo período. E iso dentro dun contexto de diminución total da poboación que caerá de 46 a 41,5 millóns, co cal, a porcentaxe de xente anciá (de máis de 65 anos) pasará a representar do 17,4% no ano 2012 a un 36,6% no 2052, situando a España entre os países máis envellecidos do mundo, senón o máis envellecido. Creo resumir ben as teses de J.Ou. e dos catastrofistas baseadas na transición demográfica, que todos eles conclúen que fan inevitábeis as reducións das pensións, subliñando que os gobernos -incluído o español e o catalán- poidan facer moi pouco, polo menos a curto prazo, para evitalas. Chégase así a un determinismo demográfico que anula a vontade política.
Estas teses, con todo, son altamente cuestionábeis. Todas elas caracterízanse por tentar resolver os problemas a base de recortes e non a base de aumentar os ingresos (para ver alternativas aos recortes de gasto público, ver o libro Hai alternativas. Propuestas para crear empleo y bienestar social en España de Vicenç Navarro, Juan López e Alberto Garzón). Pero vaiamos por pasos. En primeiro lugar, é altamente cuestionábel que dentro de corenta anos a partir de agora o Estado español vaia a ser máis pequena e ter unha poboación menor. Se fose así, dubido que fóra por causas demográficas. Se miramos a marca histórica demográfica dos pobos e nacións de España, e moi en particular os últimos trinta anos, podemos ver que, excepto en casos de recesión profunda, a poboación creceu. É máis, o diferencial entre o nivel de vida de España e o dos seus veciños do sur continuará crecendo, co cal é máis que probábel que a inmigración non se interrompa. As porcentaxes que J.Ou. utiliza, sumamente alarmistas, son máis que cuestionábeis. Se asumimos que as taxas de crecemento demográfico serán as mesmas ou semellantes ás dos períodos expansivos da economía (que son os períodos máis longos, a non ser que asumamos que estaremos sempre, ou case sempre, en recesión), entón estas porcentaxes utilizadas por J.Ou. son excesivamente alarmistas. É máis, España está entre as zonas menos desenvolvidas da Eurozona e da UE e, por tanto, é de esperar que (como ocorre en países menos desenvolvidos) o seu crecemento económico será maior que a media da Eurozona. Esta foi a experiencia de España no últimos cincuenta anos. E a maior crecemento económico pode asumirse que haberá maiores ingresos ao Estado. Creo que sería un erro asumir que España será máis pobre no 2052 que hoxe.
O cal me leva a outros dous factores que cuestionan as teses catastrofistas, sendo o primeiro deles o número e a porcentaxe da poboación ocupada cotizante á Seguridade Social. O Estado español ten un filón que apenas explotou: o enorme potencial da muller no mercado de traballo. Só o 51% das mulleres están a traballar no mercado de traballo. Se en lugar do 51% fose o 72% como nos países escandinavos, habería máis de tres millóns máis de traballadoras. E o segundo factor é a produtividade, posto que a maior produtividade, maiores salarios e maior cotización social. É máis, necesítase unha maior progresividade no financiamento da Seguridade Social, pois paradoxalmente, no sistema actual, a maiores ingresos, menor é a cotización social (a partir dun nivel totalmente arbitrario). A corrección de tal regresividade aumentaría considerabelmente os ingresos á Seguridade Social.
Outro factor de grande importancia é o aumento da produtividade. A importancia deste factor queda clara cando calculamos que o PIB aumentaría 2,25 veces nuns cincuenta anos se a produtividade aumentase un 1,5% por ano (unha cifra razoábel), co cal, aínda cando a porcentaxe do PIB gastado en pensións pasase do 8% do PIB ao 15% neste cincuenta anos, aínda a cantidade tanto para os pensionistas como para os non pensionistas sería maior en 2060 que, por exemplo, en 2007, cando se iniciou a crise. Así, se no ano 2007, de cada cen euros os pensionistas recibían 8 euros e os non pensionistas recibían 92, no ano 2060 aqueles cen euros aumentarían a 225 euros (constantes, coa mesma capacidade adquisitiva) co cal os pensionistas recibirán mais de 8 euros, é dicir, 33 euros (o 15% de 225) e os non pensionistas recibirán 192 euros. Considerar o cociente traballadores versus anciáns constante, sen ter en conta o cambio da produtividade, é un erro enorme. Fai corenta anos había un 18% da poboación en España traballando no campo, alimentando á poboación. Hoxe só o 2% faio e produce máis do que producía entón o 18%. Poñan "pensións" en lugar de "alimento" e poden ver que se hoxe necesítanse 2,5 traballadores por pensionista, é razoábel esperar que dentro de corenta anos faga falta só un, ou mesmo menos. Imaxínese o ridículo que faría un economista que ao ver que os traballadores agrícolas diminuían alertase que España se morrería de fame por falta de traballadores no campo. Pois substitúan a palabra "alimento" por "pensións" e verán o ridículo das teses catastrofistas.
O punto chave é, pois, a produtividade e como se distribúe a renda xerada por este aumento da produtividade. Nos últimos anos (desde que se estableceu o euro) vimos que as rendas derivadas do traballo descenderon (en parte resultado das políticas ultraliberais que guiaron o estabelecemento do euro) mentres que as derivadas do capital aumentaron, en proporción á renda total. Por primeira vez desde que hai democracia, as rendas do capital son iguais ás rendas do traballo. Non é, pois, de estrañar, que aqueles programas como as pensións públicas financiadas polas rendas do traballo fosen negativamente afectadas por esta redistribución das rendas a favor do capital á conta do traballo. E aí está o problema. E non ten nada que ver coa transición demográfica. Como explicamos Juan Torres e eu no libro Lo que debes saber para que no te roben la pensión, se supomos que as rendas dun país son catro euros, dous que van ao capital e dous ao traballo, e se deste dous un vai ás pensións, é lóxico que se en lugar de dous son tres os que van ao capital, só un queda para o mundo do traballo, co cal en lugar dun euro ás pensións, vai só medio euro. Isto é o que está a pasar. Se se queren salvar as pensións, hai que redistribuír as rendas que se derivan do aumento de produtividade a favor das rendas do traballo, tema que xamais aparece nas reflexións dos catastrofistas, onde xamais se fala da necesidade da redistribución das rendas e riquezas en España (un dos Estados menos redistributivos e con gasto en pensións e en protección social máis baixos da UE-15). Así de claro.
Nenhum comentário:
Postar um comentário