17/07/2012

España entra na espiral da morte

Antoni Doménech, Daniel Raventós e G. Buster. Artigo tirado de SinPermiso (aqui) e traducido por Revolta Irmandiña.




O pasado venres, 13 de xullo, o Consello de Ministros aprobou o radical paquete de medidas de austeridade fiscal procíclica anunciadas por Rajoy en sede parlamentaria dous días antes. "Non dispomos de máis lei nin de máis criterio que o que a necesidade nos impón. Facemos o que non nos queda máis remedio que facer, tanto se nos gusta coma se non nos gusta. Son o primeiro en estar a facer o que non lle gusta": palabras literais  dun presidente máis nervioso, máis inseguro e con peor dicción que de costume. É a segunda vez en dous anos que unha escena así se produce nas Cortes: o 11 de xullo de 2012 de Rajoy é o 10 de maio de 2010 de Zapatero.

Zapatero deuse un autogolpe de Estado para evitar, supostamente, o golpe da intervención da Troika. Co resultado de todos coñecido: todo foi a peor, como non podía ser doutro xeito  cunhas políticas procíclicas de consolidación fiscal e recortes de dereitos sociais e ingresos populares nun país, entón, cun desemprego superior ao 20%, o 45% dos mozos en paro e a demanda efectiva en rápido proceso de contracción. Agora anúnciase un recorte anual para o próximos tres anos de máis do 2% do PIB, nun país con máis do 25% da súa poboación activa desempregada, máis do 50% dos mozos en paro -ducias e ducias de milleiros convertidos xa en emigrantes- e unha demanda efectiva en caída libre

De ideas milagreras, retóricas electorais e axendas ocultas

Rajoy subiu ao poder coa idea milagrera -avalada por toda unha corte de tertulianos, todólogos mediáticos e pseudoeconomistas disque profesionais- de que bastaba pouco máis que un goberno conservador de xentes de viso na Moncloa para recuperar a "confianza" dos mercados financeiros internacionais e a benevolencia dos burócratas de Bruxelas e de Francfort. Esa era a idea "técnica" básica.

Había, ademais, unha retórica de campaña electoral rectificadora do xiro antisocial de Zapatero: non se tocaría aos pensionistas, non se tocaría aos funcionarios públicos, non se recortarían dereitos nin en educación, nin en sanidade (quen di copago?), nin na cobertura do paro;  habería austeridade e consolidación fiscal, por suposto, pero trataríase dunha "austeridade expansiva" (sic), facilitadora do crecemento económico (non se subiría o IVE, claro que non!). Contra o entreguismo de Zapatero, defenderíase a soberanía nacional; España sabería facerse respectar na UE e ante a Troika: o Reino, en fin, non sería intervido, nin informal nin, menos, formalmente. Por fin alguén faría valer a "marca España".

E había, por suposto, unha axenda oculta. Coa escusa da necesidade de benquistarse aos mercados financeiros e recuperar a "confianza" perdida pola calamitosa xestión do PSOE, acometer un conxunto de contrarreformas -incoadas xa polo goberno Zapatero e longamente anheladas pola dereita social española- que alterasen radical e irreversibelmente a relación de forzas. Que reconfiguraran a constitución social do país, particularmente a regulación do mercado de traballo. Que reordenasen pro domo sua, a favor do poder político-económico do PP, a fatalmente danada estrutura bancaria (o que pasaba crucialmente por converter a Bankia nun coloso financeiro privado promiscuamente vinculado ao partido). Que terminasen de pór en almoneda e desmantelar o sector público, puxesen proa á conversión da vida económica do noso país nun rimero interminábel de peaxes privatizadas, cobrábeis por rentistas improductivos de toda laia, nacionais e estranxeiros, e entrasen por uvas na máis ou menos disimulada tarefa de recentralizar administrativamente e xibarizar o "Estado de Medioestar" español, como atinadamente chamouno nalgunha ocasión Gaspar Llamazares.

A axenda oculta, nunha palabra, consistía en aproveitar a crise para consolidar até as últimas consecuencias o tipo de capitalismo oligopólico de amiguetes politicamente promiscuos construído polo PSOE e o PP nas últimas décadas e recolocar ao núcleo político dirixente conservador na nova situación. Se se quere, e por servirnos do neoloxismo moi á mantenta inventado polo académico da lingua Emilio Lledó, pasar da economía política do capitalismo oligopólico de amiguetes, ao casino de negocios público-privados dos "amigantes" (que rima con mangantes).

Do fracaso, tamén, da axenda oculta

En tan só 6 meses de goberno, a realidade da crise levouse xa por diante a idea "técnica" básica do programa electoral do PP, a da "confianza": a prima de risco non deixou de subir, a renda variábel non deixou de baixar, o interese dos bonos españois disparouse até pasar todos os niveis de alarma (7%), e o que é máis grave e perentorio, comezou a acelerarse unha fuga masiva de capitais e depósitos bancarios, cuxo ritmo anual se estima agora mesmo nun 50% do noso PIB! Un pánico bancario desatado, peligrosísimo para España e para o conxunto da UE, ao que non son alleas as sucesivas torpezas do goberno Rajoy no manexo da crise de solvencia da banca española. E a todo iso, a unión bancaria e a garantía europea de depósitos -única medida eficaz para conter a hemorraxia-, seguen agora tan lonxe, se non máis, que antes da famosa cimeira do pasado 28/29 de xuño. Pasaron só dúas semanas, e parecen meses. Tempo suficiente, en calquera caso, para que varios sedicentes "europeístas" demostrasen unha vez máis a súa incapacidade para comprender a natureza da crise política europea e se cubrisen co máis bobalicón dos ridículos. 

Como previsto por todo o mundo, de desmentir a retórica electoral encargouse o propio goberno non ben entrou en exercicio. Pero o verdadeiramente interesante é a sorte que correu en só 6 meses o desenvolvemento da axenda oculta do PP. Porque a posta por obra do "programa oculto" fundábase tamén na necia idea da restauración da "confianza" (e na pésima diagnose -compartido co núcleo dirixente do PSOE- da natureza da presente crise europea que subxace a esa idea). A realización do programa oculto de Mariano Rajoy pasaba decisivamente por evitar a intervención de España pola Troika; intervido o Reino, todo cambia. Non importa o groseiro balbordo forofesco dos deputados do PP a cada anuncio de recorte declarado polo xefe, nin sequera o obsceno "que se fodan" aos parados dunha descerebrada que quenta escano nas Cortes. Farto máis significativo antóllase o rostro desalterado do Presidente do goberno. Porque, aínda que se entende, do que verdadeiramente se despedía era da súa axenda oculta.

E despedirse da axenda oculta non era só despedirse do verdadeiro programa partidista con que accedeu ao goberno. É moito máis. É despedirse de toda unha época política e económica que ese programa trataba de salvar, e ao seu modo, perpetuar, rectificándoa pola vía de escorar irrreversibelmente, até onde se puidese, o seu centro de gravitación cara á dereita. É moi significativo que o Consello de Ministros do pasado venres comezase non en Moncloa, senón na Zarzuela, co monarca en persoa presidindo a sesión do recoñecemento oficial de todos os fracasos. Como agarrándose a un cravo ardendo, precisamente ao amparo dun Rei de todo punto desacreditado ante a opinión pública e convertido nos últimos meses na cara visíbel do fracaso nacional e do fin de época. No símbolo mesmo da agónica fatiga política, social e moral do réxime da Segunda Restauración borbónica que foi a Transición democrática.

Res ipsa loquitur: ministros que filtran segredos da súa carteira (o escándalo da ministra Báñez e o ERE do PSOE); unha rede xigantesca de espionaxe a empresas e cidadáns e compra e venda de datos privados protexidos pola lei coa conivencia das institucións privadas e públicas -incluídos os servizos secretos- encargadas de protexelos; socialización da corrupción do público ao privado coas preferentes, como se viu coa apertura da causa contra os xerentes de Bankia, a CAM e CaixaNovaGalicia; o bloqueo dun poder xudicial incapaz de autogobernarse, carente da lexitimidade democrática que só poden outorgarlle os cidadáns, e non o escalafón da xudicatura e os acordos baixo man entre o PP e o PSOE; uns incendios pavorosos que non se poden extinguir polos recortes do gasto público; amnistía aos depredadores urbanísticos da propiedade común das costas; amnistía aos defraudadores fiscais... Que máis?

A espiral da morte

Coas medidas de recortes e austeridade fiscal que impuxo a Troika ao goberno, España entra na espiral da morte. É dicir, aventúrase pola senda que levou ao suicidio económico, social e político ás nacións até agora intervidas (Grecia, Portugal, Irlanda). A dinámica é farto coñecida: as drásticas medidas procíclicas de austeridade fiscal encamiñadas a reducir a débeda e o déficit públicos xeran destrución de empresas e de emprego, esborralle dos salarios, caída da demanda agregada, descenso dos ingresos fiscais do Estado e, para pechar o círculo vicioso, ulterior crecemento do endebedamento público, acrecida desconfianza dos acredores internacionais e novas e máis desapoderadas esixencias de austeridade e consolidación fiscais e consecuente degradación do Estado social, do ensino, da sanidade, da cobertura do desemprego.

Nesa perspectiva, perdida a soberanía monetaria e sen autoridade fiscal común na UE, o círculo vicioso só podería romper cunha enérxica mellora da exportación. Os últimos datos respecto diso non son nada bos. E non cabía esperar outra cousa. Primeiro, porque a diferenza de Portugal, por exemplo, onde o sector exportador representa preto do 50% da súa economía, a exportación española significa apenas un terzo, é dicir que polo menos dous terzos da demanda dos produtos das empresas españolas veñen dun mercado interior deprimido polo paro crecente, polo tremendo estado de endebedamento das familias e das empresas españolas, polos recortes salariais públicos e privados, polo terríbel aumento do IVE, polas novas taxas universitarias, polo copago sanitario, por presentes e vindeiras peaxes de usuario no acceso aos bens públicos ou comúns; nunha palabra, polas extremistas políticas de austeridade fiscal. E segundo: porque as políticas de austeridade incompetentemente impostas a escala europea deprimiron a demanda continental, e o groso das nosas exportacións -como as dos alemáns, dito sexa de pasada- van parar a unha eurozona devastada por esas suicidas políticas procíclicas de consolidación fiscal.

É evidente que o núcleo dirixente do PP é a estas alturas perfectamente consciente de todo iso. O fracaso estrepitoso de Montoro é o fracaso da axenda oculta dunha dereita política española que era aínda orgánica en intereses oligárquicos máis ou menos nacionalmente arraigados, e que tiña intereses electorais propios. É aventurado -e seica necio- dicir que estamos a asistir ao triunfo do "independente" e "cosmopolita" De Guindos, ese fracasado xestor europeo dos intereses do crebado banco norteamericano Lehman Brothers.

Porén do que non cabe a menor dúbida é de que decidir -ou achandarse a- meter a España na espiral da morte trae consecuencias devastadoras para a identidade de quen o propón (o PP). Para a identidade de quen o aplaude, xactándose mesmo de propolo antes (Duran i Lleida). Para a identidade de quen o tolera "responsabelmente" e aínda acompáñao como "inevitábel" e "necesario" con dous que tres excepcións e matices e tres que catro lagrimitas impostadas (Rubalcaba). E desde logo para a identidade política de quen, aplaudíndoo no fondo, só pretenden aproveitarse do río revolto para promover aquí ou alá a súa propia axenda superficialmente populista (o desmantelamento do Estado das Autonomías, á Rosa Díez; a pantasma do pacto fiscal catalán sen contido social para xustificar, á Mas, o seu cruel ofensiva en toda regra contra os dereitos das clases populares).

Como as elites políticas coloniais tradicionais

As medidas de choque decididas -"sen liberdade"- por Rajoy a semana pasada van contra os intereses mediatos e inmediatos da inmensa maioría da poboación española, incluídas esas clases medias madrileñas abrumadoramente votantes do PP que perderían todos os seus aforros coa estafa de Bankia e Caixa Madrid. A espiral da morte ao estilo grego non só ten consecuencias económicas e sociais devastadoras; ten tamén consecuencias para as propias elites políticas que se achandan de maior ou menor grao ao suicidio da nación. Porque perden a súa identidade política como representantes fiduciarios máis ou menos lexítimos de distintos intereses sociais máis ou menos atopados, para converterse paulatinamente en castes políticas de tipo colonial, sen arraigamento social na poboación. Franz Fanon  describiu hai xa moitos anos a ese tipo de elites coloniais n' Os condenados da Terra, unha obra mestra da literatura anticolonialista dos anos 60.

Este era o tenor literal da súa descrición: as elites coloniais, calquera que sexa o matiz da súa cor política:

- negan aos pobos a seguridade nos postos de traballo;

- reducen os ingresos do groso da poboación ao nivel de subsistencia;

- levan aos pobres á desesperación;

- buscan con teimosía desmantelar os movementos e as organizacións sociais, sinaladamente os sindicatos obreiros;

- empéñanse en degradar o sistema educativo, de modo que só as elites poidan ter acceso á educación superior;

- fan leis á medida das empresas transnacionais saqueadoras;

- criminalizan o disenso, a crítica e á oposición política non acomodaticia.

O corolario desa clásica descrición do facer das elites coloniais era o comportamento que buscaban inducir na poboación: o medo e a sensación de inestabilidade xerados por esas políticas garantían a pasividade da poboación, forzada a derivar cara á propia supervivencia persoal todas as enerxías dispoñíbeis.

O mellor do bo discurso parlamentario de Cayo Lara -convertido de facto no xefe de toda a oposición nas Cortes, incluídos, verosímilmente, os parlamentarios socialistas abatidos polas frívolas paiasadas de Rubalcaba- é que entendeu perfectamente este punto. Non só traizoou Rajoy ao seu propio electorado ao violar groseramente as promesas do seu programa, non só, isto é, fracasou como político democrático, senón que fracasou tamén na promoción da súa axenda oculta -soberana-, é dicir, fracasou como político tecnocrático. Duplo fracaso. Imponse a consulta popular.

Até un xornalista tan cargantemente circuelocuente como Pedro J. Ramírez viuse na necesidade de recoñecer sen reservas o obvio, aínda que sexa para saír cínicamente ao paso:

"Noutras circunstancias o recoñecemento desta súbita perda de autonomía democrática debería levar aparellada a dimisión do goberno de quenda, a disolución do Parlamento e a convocatoria de novas eleccións. Pero ninguén está a pedir que Rajoy faga iso porque o seu rotundo triunfo electoral foi moi recente e, como indican todas as sondaxes, non se percibe ningunha alternativa fiábel. Máis ben existe o consenso de que ao líder do PP tócalle cargar coa cruz do que será unha crecente impopularidade, xestionar coa maior solvencia posíbel a execución do diktat de Bruxelas e tratar de que a desagradábel travesía do deserto conclúa canto antes." ["Protectorado de 'soberanía suspendida'", El Mundo, 15 xullo 2012.]

Quen comprenda minimamente a natureza da crise política europea, ou quen polo menos saiba algo de macroeconomía elemental, ou quen, se máis non, molestouse en informarse un pouco da experiencia de Grecia, Irlanda e Portugal desde a súa intervención, sabe xa que o que vén non é "unha desagradábel travesía do deserto" destinada a "concluír canto antes". Senón a entrada nunha verdadeira espiral da morte.

Que a poboación sexa, ou non, presa do pánico, que se entregue, ou non, a unha inerme pasividade política cruzado o portalón desa espiral, dependerá da decisión con que o conxunto da esquerda social e política deste país -sindicatos obreiros, 15 M, colectivos de parados e traballadores precarizados, representantes institucionais (locais, autonómicos e estatais) das esquerdas federalistas e soberanistas, asociacións cidadás, colectivos culturais, investigadores e académicos comprometidos, grupos de apoio aos desafiuzados, afectados as estafas bancarias, pequenos comerciantes arruinados polo IVE, autónomos acurralados pola inopinada subida do seu IRPF, etc.- saiban axuntar vontades e expor como unha necesidade perentoria a convocatoria dun referendo democrático que, manifesta e clamorosamente fracasadas as elites reitoras dominantes, permita aos pobos de España elixir libremente o seu destino nun dos momentos máis dramáticos da nosa historia, que, como ben dixo hai moitos anos o poeta, é a máis triste de todas as historias.  

Nenhum comentário: