Esta semana conhecemos o rascunho do Real Decreto que regulará as oposiçons para docentes de secundária e nom podemos senom laiarmo-nos da regresom nos direitos dos docentes e nas graves conseqüências que traerá para os que desejamos exercer algum dia como docentes, ou in-docentes pacientes dos indecentes que conseguírom indignar ao conjunto do alunado do máster de secundária deste curso na USC.
Podemos, numha primeira leitura, resumir os aspectos mais lesivos do futuro RD:
1.- Já nom perguntam um tema enteiro, agora som 10-15 perguntas curtas, polo que há que saber a matéria muito mais a fundo, ponto por ponto como o catecismo do padre Astete.
2.- Nom se di às claras, mas voltam os comentários lingüístico, literário e filológico que nom som doados de fazer nem de avaliar de forma equánime e justa. Quer dizer, subjectiviza-se mais que nunca o processo de selecçom do professorado.
3.- Volvemos ter "encerrona" dumha hora para preparar umha unidade didáctiva dum dos temas e depois a sua defesa oral, polo que há que preparar as 70 e pico possíveis mostras de trabalho em aula. O alunado de línguas estrangeiras terá que apresentar a sua programaçom na língua em questom.
4.- Desaparece totalmente a baremaçom de méritos que havia e agora apenas pontuam: expediente, outras línguas (a partir do nível B2), másters e doutorados e, sobretodo, os anos de experiência na docência.
5.- Se depois de todo isto ainda se supera esta criva nom se obtem praça directamente. Agora passa-se a fazer práticas durante 1 ano num instituto e ao cabo do ano há que:
-entregar e defender oralmente umha memória didáctica do trabalho realizado durante o curso.
-defender oralmente um suposto prático diante doutro tribunal.
-defender oralmente um suposto prático diante doutro tribunal.
6.- De nom superarmos a fase anterior dam-che umha outra oportunidade (que riquinhos e boinhos; para trabalhar dous anos by the face!!!) e se tampouco a superas (excelente crivo no futuro para docentes ideologicamente "problemáticos") começas de 0. E aqui cheira muito a autoestradas de enchufismo.
A CIG-ensino prepara palestras informativas já. Porén reparemos em qual é a filosofia subjacente a esta nova medida de menoscabo dos direitos do professorado e de privatizaçom encuberta da educaçom por toda a parte. Citando algum trecho dum outro escrito meu (1):
Andy Hargreaves (2) analiza os distintos efectos das distintas culturas do profesorado indicando a existencia de catro ben diferenciadas, mais non exentas de interconexións: a individualista, a balcanizada, a da colexialidade forzada pola administración e de orde burocrática e a cultura propiamente colexiada que é, a todos os efectos, a mellor para un ensino público, democrático e de calidade. Está en vías de aparición unha quinta cultura dada pola irrupción da novas formas de xestión da empresa privada aplicada á escola, o novo xerencialismo (new public management - NPM-) do que já temos falado em mais ocasions neste blogue (procurar artigos no tag new public management na parte direita do blogue).
Esta quinta cultura xa ten sido analizada, entre outros, por Alfonso García Tobío e Juan Carlos Pardo Pérez e denominarémola cultura da subalternidade, xa que os docentes pasan a ser considerados como operarios que traballan para unha empresas que produce títulos educativos para satisfacer uns clientes que pagan por eses servizos: os pais. O papel do alumnado é aínda máis crítico ao seren simples objectos interpasivos á espera de poderen obter a certificación que lle permita entrar na división internacional do traballo do sistema-mundo capitalista, mais non cidadáns en minoría de idade que avanzan na súa emancipación social e intelectual ao longo dun proceso educativo.
Nesta dirección cabe interpretar documentos do Banco Mundial ou o elaborado por Ana Patricia Botín. Para esta última, os rectores das universidade, en nome da aséptica gobernanza (como é a aséptica a democracia submetida aos mercados ou a liberdade entendida como liberdade de consumo e non a liberdade da tración republicana) deben ser nomeados a dedo polo Consello Social para ter plenos poderes, sendo os consellos sociais representantivos do poder financeiro e das transnacionais e non do groso da poboación. A equipa directiva óllase agora como un comité central de administradores e a Lei de Educación de Catalunya vai xa nesta dirección e fora aprobada polo govern de PSC, ICV e ERC: poderes plenos para o director (contratación e despido de docentes incluídas), verticalidade fronte a horizontalidade que require calquera cultura colexiada, etc. Precisamente o novo govern de CIU xa antes de chegar ao goberno prometera que Catalunya ía ser a “punta de lanza” da nova “gobernanza” das universidade.
A Lei de Educación de Catalunya é un exemplo manifesto de como a doutrina ultraliberal se enquistou no sentido común da clase política, supeditada aos intereses económicos a través da financiación das campañas, da axenda marcada pola mídia e, en última instancia, polas portas xiratorias. O exemplo catalán é un primeiro avanzo dunha converxencia, desastrosa para a o sistema velfarista da posguerra, cos EUA, líderes na liberación global, ao igual que acontecera na belle èpoque eduardiana da primeira globalización capitalista, (cando Inglaterra era o centro do sistema-mundo e cando estava ás portas de perder a súa hexemonía na Grande Guerra).
En Italia a Lei Grimini tamén loitaba por outorgar “todo o poder para os reitores” ao tempo que Franza e Reino Unido aprobaban disposicións semellantes. Que implica para a práctica docente a nova xestión pública aplicada na educación? Implica un novo tipo de xestión profesional? A nosa tese é que, efectivamente, isto é así, e que xera precaridade, inseguranza, controlo do coñecemento, fin da liberdade de cátedra, etc. As recomendacións do Banco Mundial e o emprego de Boloña como alavanca do novo xerencialismo non fan máis que confirmar as nosas sospeitas.
Nos EUA, por exemplo, a educación superior estadounidense non está a funcionar ben para os estudantes nin para os profesores. As universidades, en anos recentes, estiveron substituíndo aos profesores normais de tempo completo con opcións máis baratas: profesores a tempo parcial, estudantes de posgrao e profesores de tempo completo que non cualifican para a titularidade[1].
E mais avante, numha outra alinha engade-se o ponto em que podemos enquadrar este novo Real Decreto:Na universidade até agora as negociacións eran colectivas, mais co novo modelo de currículo e incentivos aos docentes cada un ten que asegurarse a súa suba salarial e aplícase así o manual que na década de 70 do século XX se usara para descer a presión horizontal que a clase traballadora exercía sobre os lucros das empresas: a negociación colectiva (a sindicación) e o divide e vencerás para fomentar a “competitividade”, ou sexa facer baixar os ordenados. Trátase do pago por rendemento: o antigo traballo a destallo da cadea industrial de produción, a autoexplotación, a fragmentación dos traballadores, individualización e competencia... todo o contrario ás necesidades dunha cultura da colaboración e duns currículos integrados que só poden darse nunha cultura colexiada e en institucións autónomas non subordinadas.
Segundo Jonh Elliot (3) no mundo postindustrial o estado abandona o seu papel de proveedor directo de servizos públicos como a educación nun “repregue” onde se produce unha desestabilización dos sistemas burocráticos de goberno de “mando e supervisión” no marco de dúas posíbeis vías: a desregulación por medio da privatización e a regulación indirecta mediante o estado avaliador.Canto á desregularización privatizadora, é a máxima expresión da mitoloxía do libre mercado que pula pola privatización de servizos básicos como a sanidade e a educación e aínda de bens universais como a auga. Deíxase en mans de organismos privados a xestións con fins lucrativos de escolas, universidades, hospitais e cárceres.A primeira e inmediata consecuencia deste modelo, no que atinxe ao profesorado, é que son as institucións privadas as que contratan e forman o profesorado da secundaria e a educación superior. O papel do estado redúcese e do estado providencia pásase ao estado penitencia, un estado de beneficiencia que tan só garante unha rede de seguranza con servizos mínimos para os que non teñan os recursos necesarios para acceder ao circuíto privado e, daquela, servizos de calidade moi inferior. Nin que dicir ten que, este modelo, oponse ao concepto da educación como ben público necesario para o desenvolvemento e a perdurabilidade dunha orde social xusta, equitativa e democrática. Moi polo contrario alenta mecanismos de mercado que determinan o que é un “bo docente” e que coñecementos e aptitudes debe ter para chegar a selo, para alén de definir quen pode subministrar o “adestramento” suficiente para formar novos docentes.A segunda consecuencia, para o conxunto da sociedade, é que a cidadania concíbese como consumidora ou accionista e non como suxeito axente da creación e mantemento dunha orde social que contribúa para o benestar colectivo, que require, como é ben sabido, a rendición de contas no ámbito público inspirándose nos conceptos de benestar colectivo e ben público trascendendo os valores do mercado.De por parte, tal e como Elliot sinala, é probábel que en nome da competitividade e a rendabilidade os propósitos e valores que configuran o desenvolvemento da formación de persoal docente nas insittucións de servizo público experimenten unha transformación radical. Tenderase ao “mestre profesional” e, por tanto, non se pulará por un “axente reflexico” que participa, desde unha cultura colaborativa, para unha investigación conxunta de procura e / ou aplicación cos seus pares a fin de mellorar a calidade da experiencia cognostitiva das crianzas; nin tampouco se apostará por un suxeito axente do desenvolvemento dunha pedadagoxía da inclusión que sexa socialmente reconstrutiva, antiracista, aposta á asimilación e orientada para a xustiza social[2].Xa que logo, é de supor que os programas condicionados polos mecanismos ultraliberais reduzan o papel do mestre a un axente operador e manipulador de tecnoloxía produtiva, o que produce que a formación e o desenvolvemento docente se conciban como unha capacitación reducida a termos de competencia para o deseño da instrución, o control do comportamento e as técnicas de avaliación. A formación dos novos docentes redúcese así ás capacidade adquiridas directamente no posto de traballo, baixo a supervisión dun mentor, ou en contextos docentes en que podan rectificarse deficiencias específicas previamente identificadas (por non falarmos de rutas alternativas para chegar á docencia e formas alternativas de indentificación).No que concerne á regulación indirecta mediante o estado avaliador, o estado estabelece os estándares do subministro, págao e exixe responsabilidades aos provedores. A relación entre o estado, en tanto que cliente, e as entidades provedoras toma a forma dunha responsabilidade contractual. Daquela, o cometido principal do estado, ao actuar como comprador en vez de provedor, consiste en exercer unha función avaliadora.De feito, esta perspectiva da participación do sector privado no subministro de servizos públicos chamouse terceira vía, en referencia á viraxe no eido político da socialdemocracia para un tépedo social-liberalismo, que se apresenta como unha alteranativa non só ao socialismo burocrático, mais tamén ao programa de libre mercado ultraliberal da Nova Dereita de teor reaganista. Porén, nesta terceira vía os empregados ven cada vez máis incerto o seu futuro profesional: as carreiras degrádanse a simples empregos e o concepto de vocación baseado na dedicación a un ideal de servizo cede perante consideración máis pragmáticas e utilitaristas.Amais, a conversión das entidades provedoras en organizacións contratadas conduce á creación dun núcleo central de directivos (xerentes), cuxa función principal non é outra que asegurar que a empresa proporciona (ou semella proporcionar) ao estado un servizo de calidade en troques dos emolumentos que recibe. Mais, o alto grao de inseguranza laboral que reina na empresa provedora facilita a tarefa dos directivos na medida que propicia unha cultura do cumprimento entre os docenes (empregados), balcanizándoos e sumíndoos na precaridade máis absoluta. Así, a medida que as axencias estatais de auditoría crean os seus propios dispositivos de avaliación, o estado poderá delegarlles até o cometido da avaliación, polo que practicarían unha autoavaliación.
E todo isto no contexto dumha crise que se apresenta como "para todos" e dumha suposta luita generacional com a que se tenta ocultar o verdadeiro problema: a luita de classes no sistem-mundo do capitalismo senil. Marta Tur e Viceç Navarro (4) num clarividente artigo assinalam como o Estado espanhol é o que regista umha maior desigualdade entre os ordenados mais altos e a média salarial e como 95% das empresas do IBEX-35 obtivérom benefícios (48.200 milhons de euros em 2010, 26% que o ano anterior) durante a suposta crise que nos afecta a todas e todos.
O baixo nível salarial da classe trabalhadora do Estado espanhol, num contexto de desemprego maciço onde se procuram baixar mais e mais os ordenados em nome dumha suposta austerirade do soft-cialismo ultraliberal, explica aliás o alto endividamento das famílias do Estado junto ao desemprego e a contínua inflaçom que sofrem na alimentaçom e nos combustíveis pola acçom dos especuladólares a futuros globais e que se complicará com umha próxima subida do IVA que Eurolánia já reclama. O salário mínimo no Estado espanhol é menos da metade do de Alemanha, Bélgica, Holanda ou Reino Unido. Enquanto um trabalhador no Estado recebe 4'07 euros (estandarizados) por hora face os 4'86 de Grécia (outro PIG), 8'70 em França, 8'23 em Bélgica, 8'22 em Holanda ou 8'06 no Reino Unido. Como Navarro e Tura assinalan:
Isto é importante porque também se aplica agora ao funcionariado. Na Galiza o governo do Habichuela baixou 2% o ordenado dos funcionários que se somou ao 5% baixado polo governo Rubalcaba-Salgado após a reuniom do ECOFIN em que víramos um Zapatero com o rosto desencaixado, qual carauta de Anonymous. Em Grécia vam-se despedir milheiros de funcionários e em estados bálticos o funcionarado viu reduzido por volta dum 40% o seu ordenado. Aliás, é bem sabido que ao tempo reduzem-se as vagas e cumbrem-se as baixas dos docentes reformados carregando com essas horas aos docentes em activo.Todos estos datos muestran claramente que la crisis no ha afectado por igual a las rentas del trabajo y a las rentas del capital. Las segundas han mejorado a costa de las primeras.
Menos docentes, menos trabalho, mais competitividade, mas precaridade, mais medo e mais entreguismo à vontade cega do grande capital. Um jogo de soma negativa permanente onde se degrada a educaçom, as condiçons laborais do professorado, se inça o paro e se perde competitivdade e inovaçom como estado para máximo benfício dum feixe de transnacionais e bancos. Como dizia aquele disco dos Rastreros de Chantada (versom galega do retrouso castelhano a dios rogando y con el mazo dando) o capitalismo actual segue batendo nos de sempre a piñón fixo e a golpe de pixo.
[2] Precisamente, a Xunta de Galiza de Núñez Feijoo está tomando medidas para pór fin á educación inclusiva. Temos feito unha análise sobre este particular neste artigo: http://revoltairmandinha.blogspot.com/2011/05/adeus-educacom-inclusiva.html.
NOTAS:
(1) Forma parte do que será o Trabalho Fim de Máster (TFM): "Culturas profesionais do profesorado e novo xerencialismo" dirigido polo professor Alfonso García Tobío. Respeitamos a ortografia original por simples comodície.
(2) Hargreaves, Andy (1994), Changing teachers, changing times. Teacher`s work and culture in the postmodern age, Casell, London. Empregamos para o artigo a edición en castelán: Profesorado, cultura y postmodernidad (cambian los tiempos, cambia el profesorado), Morata, Madrid, 1996.
(3) Elliot, Jonh (2002), “Docentes para el siglo XXI. La paradoja de la reforma educativa en el estado evaluador: consecuencias para la formación docente”, Perspectivas, vol. XXXII, nº3, setembro 2002.
(4) Navarro, Vicenç e Marta Tur (2011), "Por qué tanta desigualdad en España?" em Le Monde diplomatique en español, ano XV, nº188, junho 2011, pp. 4-5.
Nenhum comentário:
Postar um comentário