09/01/2014

A liberdade de todos ameazada pola riqueza de 2.170

Daniel Raventós. Este artigo foi tirado de SinPermiso (aquí) e traducido por À revolta entre a mocidade. Daniel Raventós é profesor da Facultade de Economía e Empresa da Universidade de Barcelona, membro do comité de redacción de Sin Permiso e presidente da Rede Renda Básica. Amais, é membro do comité científico de ATTAC e autor do libro ¿Qué es la Renta Básica? Preguntas (y respuestas) más frecuentes (El Viejo Topo, 2012). Unha versión máis reducida deste artigo publicouse no Diario de Mallorca en 25-12-2013.



Non houbo ningún autor minimamente serio que fose defensor do que para simplificar poderiamos chamar igualdade total. Si "igualdade total" son palabras con algún sentido preciso. Efectivamente, somos moi diferentes. Unhas persoas son mozas e outras cáseque centenarias, unhas teñen boa saúde e outras téñena moi precaria, unhas son moi intelixentes e outras non tanto, unhas preferin a  televisión a todas horas e outras lecturas de bioloxía evolutiva, unhas gostan da prensa deportiva e outras de estudar a Aristóteles, unhas desexan escalar montañas e outras encherse de pornografía ou de discursos papis, etc. Constatar estas evidencias resultaría innecesario se non for porque en ocasións estas grandes diversidades nas preferencias e na consitutión natural empréganse para intentar defender situacións sociais que non produto de desigualdades máis ou menos neutras senón completamente inocuas. Hai desigualdades que non atinxen á liberdades da maioría, mais hai outras que a pexan cando non a anulan.

As grandes desigualdades económicas son un impedimento á liberdade da grande maioría. Cando un poder privado é tan inmenso que pode impor a súa vontade ou, máis tecnicamente, a súa concepción do ben, ao resto da sociedade ou a unha grande parte, a liberdade desta maioría está seriamente afectada. Os poderes privados máis desenvolvidos que actualmente poden impor a súa vontade á grande maioría da sociedade, incluídos moitos Estados que parecen estar ao seu servizo (e en moitos casos están directamente ás súas ordes), son as grandes transnacionais. Mediante ameazas de distinto calibre (migración a outro lugar, cerre de fábricas...) estas grandes transnacionais conseguiron entre outros obxectivos: rebaixas do imposto de sociedades, bonificacións fiscais moi diversas, adxudicación de terreos de forma vantaxosa respecto a outras empresas... Sen contar as axudas lexislativas que reciben desde moitos países que permiten a enxeñaría fiscal mediante, aínda que non a penas, os paraísos fiscais [1] e que ocasionan a evasión de cifras multimillonarias de impostos. Por exemplo, Apple tivo no Reino de España unha declaración de imposto de sociedades negativa no ano 2011. Son moitos tamén os cartos que estas empresas dedican ao cabildeo directo ou indirecto. Outro exemplo: entre 1998 e 2004, 759 millóns de dólares empregáronse por parte das grandes farmacéuticas para influír en nada menos que 1.400 disposicións do Congreso dos EUA. Estímase que hai 2'5 lobbistas por cada deputado nos EUA. Non é estraño que o que fora presidente de aquel Estado, F.D. Roosevelt, chamara a estas empresas "monarcas económicos". A razón é que atentaban contra a liberdade da república, unha vella tradición monárquica. E o que seguen facendo de forma aínda mais desvergoñada. Como calificaría Roosevelt agora a estas empresas 80 anos despois! Cando a existencia material de millóns de persoas depende da arbitrariedade dalgúns poucos e potentes consellos de administración, a liberdade do primeiro grupo periga se non está xa sometida. 

É moi reconfortante para os que amasan grandes fortunas escoitar a xornalistas e académicos que atribúen a razón destas acumulacións aos enormes méritos despregados para conseguilas. Méritos que lles falan e lles alagan sobre músicas que lles pracen enormemente: se chegaron onde están é porque se trata de grandes emprendedores ou intelixentes innovadores ou xenios financeiros ou working rich... Non todo o mundo dispón deses méritos e xenios, e por tanto, hai que aceptar que é o pago xusto a tanta excedencia. Non só se trata do chamado "sesgo da confirmación", segundo o cal a información acorde coas propias conviccións procésase de forma moito máis favorábel que a información que non é acorde coas mesmas. Hai máis. Así, a desigualdade non sería senón  o custe que hai que pagar en troques de oportunidades. Nun recente libro [2] recordábanse algúns dato que non fan tan favorábeis as cousas para os moi ricos: 40% dos 400 norte-americanos máis ricos heredaran máis de un millón de dólares dos seus devanceiros. Cun millón ou máis de dólares, sen contar relacións, educación, amistadas achegadas polas familias de orixe, xa se empeza a carreira dunha maneira bastante vantaxosa. Máis gratificante é, con todo, para estes zutanos achacar aos méritos propios a súa privilexiada posición. E sempre hai académicos e xornalistas dispostos a dicirllo repetidamente para facerlles máis fantástica a súa xa afortunada existencia. Tampouco é necesario ser moi extremista á hora de agasallar aos moi ricos e, en perfecta simetría, responsabilizar aos pobres da súa desgraciada situación.

Non fai falta, por exemplo chegar às propostas de Thomas Nixon Carver, o que fora catedrático de política económica na Universidade de Hardvard entre 1902 e 1935 e un dos presidentes da American Economic Associatio. Este economista propunha a esterelização dos "palmariamente inetos", quer dizer, aos que não alcançvam um ingreso anual de 1800 dólares. Na década de 30 do passado século, que é quando se fez a proposta, esta quantidade abrangia 50% da população dos EUA, quer dizer, por volta de 60 miliões de pessoas. Não andava com monadas o senhor Carver [3]. Porém, insisto, não faz falha chegar a tanto extremismo: é suficiente com que os jornalistas e académicos mencionem o justo pago aos ricos pelos seus méritos e genialidades para justificar as suas imensas fortunas. Por vezes, também deve acompanhar-se da inveja que, segundo eles, invade ao resto. Porém moderadamente, não faz falha apresentá-lo de forma assaz radicalizada, não. Ao fim e ao cabo, não são fortunas as que contribuim com alguma quantidade a paliar as desgraças do mundo? O filantrocapitalismo ao que se dedicam alguns dos grandes multimilionários não lava apenas consciências, mas também é muito rendível. E a ninguém lhe amarga um doce. 

Desde o início da crise económica as distâncias sociais e as desigualdades entre os mais ricos e o resto da espécie incrementaram-se. Já no ano 2012 por citar a um economista conhecido, Joseph Stiglitz escrivia: "Quem mais padece as crises são os trabalhadores e as pequenas empresas, e isso foi especialmente certo durante esta crise, em que os benefícios das grandes empresas seguem sendo elevados em muitos setores, e aos bancos e aos banqueiros vam-lhe bem as coisas". [4]

Dados que o corroboram, mas antes um comentário. Como fica dito, os ricaços têm académicos e jornalistas que são os seus bufões e o seu séquito. "Muita da literatura atual sobre o mundo dos grandes diretivos de empresas publica-se em revistas como Fortune, Businessweel ou Forbes. (...) em nenhum lugar podem encontrar-se estudos empíricos sobre as raízes sociolobiológicas das tendências criminosas da classe executiva". [5] Vejamos uma amostra dessa "literatura atual sobre o mundo dos grandes diretivos" que achega dados interessantes. O informe acabado de publicar de UBS (antigamente conhecia-se como União de Bancos Suíços) Wealth-X and UBS Billionaire Census 2013, indica que no Rein ode Espanha há 22 milmilionários que acumulam uma fortuna de 74.000 miliões de dólares, o que equivale a mais de 5% do PIB do Reino. Sim, apenas 22 pessoas acumular esta incrível fortuna. E os 2.17o humanos que no 2013 acabado de finalizar atessouram 6'5 biliões (triliões em inglês dos EUA) de dólares dispõem da mesma fortuna que representa o PIB mundial menos o da China e os EUA. Esta imensa quantidade de dinheiro em tão poucas mãos é 60% superior a sua riqueza, pas mal. As muito concretas 2.170 pessoas e algumas mais são as que estão no extremo privilegiado das grandes desigualdades. "Os frequentes sucessos que colheitam as grandes empresas à hora de não ter que assumir todas as consequências dos seus atos são um exemplo de como modelam a seu favor as refras do jogo económico". [6] É um poder privado tão imenso que a sua vontade, a sua conceção do bem, impõe-se a uma grande maioria da sociedade. Não se trata apenas da galopante desigualdade que com algumas calaças poda mitigar-se, trata-se da liberdade da imensa maioria.



  Notas: 
[1] En Zug, cidade suíça, estão censados 19.000 habitantes e é a sé de por volta de 30.000 empresas. Muitas destas sés de grandes transnacionais ubicadas nesta vila suçiça não têm nem um só empregado. Zug foi a pioneira suíça em oferecer impostos testemunhais às grandes empresas.

[2] Andy Robinson (2013): Un reportero en la montaña mágica, Ariel. 

[3] Daniel Raventós (2010): "La contrarreforma laboral del Gobierno Zapatero aún no es la castratio plebis  de Thomas Nixon Carver como solución a la pobreza y el paro", SinPermiso núm. 7. 
[4] Joseph Stiglitz (2012): El precio de la desigualdad, Taurus.  
[5] Jeffrey St. Clair y Alexander Cockburn (2013): "The American Criminal Elite. An Orgy of Thieves", Counterpunch, 24-11-2013. Traducción en SP: "La élite criminal de los Estados Unidos. Una orgía de ladrones", SinPermiso, 24-11-13. [6] Josep Stiglitz, op. cit,., p. 249.


Nenhum comentário: