O cume da UE sobre a débeda soberana -décimo cuarta en dous anos- da cuarta feira da pasada semana concentrou simbólicamente nunhas poucas horas case todos os males que, erro sobre erro, marcaron o destino europeo nos últimos lustros.
Veu precedida e sucedida de reunións e reunionciñas a porta fechada, en petit comité, ou unter vier Augen. Precedida de conciliábulos de Merkel con Sarkozy, de Merkel con Sarkozy, Barroso e Van Rompuy, de Merkel, Sarkozy e Barroso con Charles Dallara (o xefe supremo dos banqueiros, director do Instituto de Finanzas Internacionais, IIF). Sucedida, en España, do encontro de Elena Salgado, a dama da insulsez sonolenta, cun selecto grupo de grandes empresarios, banqueiros e economistas do PP e do PSOE. Nin prensa, nin parlamentos, nin sindicatos, nin organizacións sociais foron sequera consultados. Nin sequera os gobernos dos países membros. Todo cábalas, pois. Até o ancián Delors, o outrora prior da UE, tivo que conformarse con conxecturas. Nada halagüeñas, por certo: nunha entrevista para a Deustche Welle, críticou "o método de póker" de Merkozy e admitiu que non se sabe de certo como funcionará iso".
Agora, apenas cinco días despois, xa se sabe: moi mal. Papandreu, que polo visto non quere pasar á historia como un Zapatero calquera, tirou onte a toalla: proponse -xa veremos se lle deixan- convocar un referendo para que o pobo grego decida directa e democraticamente sobre as receitas para Grecia da Cimeira. Os mercados de valores descontan xa hoxe (1 de novembro) como negativa a resposta do pobo grego: esborralláronse ao unísono, en Europa e en ultramar. Indignación en Alemaña. Rabia contida de Sarkozy. Estupor nos EUA. Perplexidade en Beijing. Mal disimulado desconcerto de Barroso. En España, que tan mal parada saíu da Cimeira -impuxo á banca privada española recapitalizaciones por unha cifra de 26 millóns de euros, o maior monto tras Grecia-, as reaccións á decisión de Papandreu distribuíronse entre os nosos mandamais políticos nin máis nin menos que como era de esperar. Coas habituais emanaciones mistagóxicas da contorna de Rajoy e Montoro, un posíbel ministro da área económica no futuro goberno do PP. Coas algaradas intempestivas da extrema dereita mediática madrileña e os seus ridículos peritos en saña sectaria. Coa garrulante demagoxia populista improvisada na contorna do candidato Rubalcaba, ao que aínda non se lle quitou a cara de parvo desde a inopinada contrarreforma constitucional express con que o sorprendeu Zapatero o pasado agosto. E, claro, coas alicaídas botaratadas do mal estudante de Don José Blanco, o apicarado portavoz do agónico Goberno actual. Virán máis. A ver.
A todo iso asistimos hoxe, só cinco días despois da ditosa Cimeira.
Os planos gregos da Cimeira
O que o común dos mortais sabe dos planos gregos da Cimeira vén do lacónico comunicado final da mesma. Acordouse elevar quítaa da débeda soberana grega do 21% ao 50%, aínda que dita quita tería lugar de maneira "voluntaria" por parte da banca privada. Decidiuse tamén elevar reglamentariamente o capital principal da banca europea ao 9%, seguindo uns cálculos de valoración do risco da débeda soberana nos mercados, cando menos, aleatorios. E resolveuse converter o neonato Fondo Europeo de Estabilización Financeira (FEEF) nun mecanismo de garantía dos bonos da débeda soberana, paralelo aos mercados CDS -os opacos e irregulados mercados de derivados financeiros de falta de pagamentos crediticia- e con capacidade para intervir nos mercados secundarios da débeda, facilitando ao mesmo tempo a recapitalización da banca europea. Todo iso cunha ampliación dos seus 440.000 millóns de capital até 1 billón de euros, mercé (díxose, aínda que xa parece desmentido a día de hoxe) á participación de Xapón, China, Brasil e outros países "emerxentes". Neste marco de acordo pretendidamente global do que poderiamos denominar o II Pacto do Euro, Grecia recibiría finalmente o terceiro tramo da axuda prometida desde o mes de xullo e a promesa doutra inxección de 100.000 millóns de euros nos próximos anos que lle permitan manter en funcionamento a súa economía.
Como é farto sabido, o perigo inminente da bancarrota grega é o que motivou a convocatoria da Cimeira. Coñecemos por unha filtración do Financial Times o documento de análise da situación helena elaborado polo BCE. Non pode ser máis claro: Grecia crebou, sen ou con quitas sucesivas da súa débeda, e no mellor dos escenarios, non sairá da profunda recesión a que foi arroxada (e que xa supuxo unha caída do seu PIB do 25%, equivalente á sufrida nos dous primeiros anos da II Guerra Mundial!) non antes de 2020.
A política de austeridade ditada pola incompetente troika UE-BCE-FMI veu a sumar a un pésimo diagnóstico un verdadeiro ensañamiento terapéutico co pobo grego. Agora suponse que Grecia deberá equilibrar unha débeda actual -tras a comprometida quita de 50%- que monta os 120% do PIB. Pero ese 120% do PIB, mercé á recesión profunda inducida polas medidas de austeridade fiscal, volverá crecer, segundo a estimación do propio BCE, até 160% do seu PIB. O proceso de "desvalorización interna" que iso trae consigo, prosegue o informe filtrado ao Financial Times, situará o paro por encima do 18%, o que provocará con certeza a emigración do sector economicamente máis activo da poboación. Neste escenario "positivo", di o informe, Grecia podería volver financiarse no mercado financeiro privado nun dez anos, e iso supondo que a súa estrutura bancaria actual -que posúe o 20% dos bonos soberanos- continúe recibindo a axuda do BCE, que a mantén con vida a pesar da súa quebra técnica, á espera de ser nacionalizados e recapitalizados os seus bancos.
Non facía falta ler as noticias do que foi a folga xeral do 19 e 20 de outubro pasados en Grecia, nin do recibimento outorgado, á súa volta, a delegación gobernamental que asistiu á Cimeira da UE, para darse conta de que este plano da UE era insustentábel desde o punto de vista político e social. Papandreu non fixo senón recoñecer finalmente esa obvia realidade, cando se achantou e convocou un referendo. As enquisas improvisadas esta tarde dan máis de 60% da poboación grega contraria á "solución" oferecida polo Cume da UE.
O Fondo Europeo de Estabilidade Financeira, lonxe de corrixir, agrava o problema do mal deseño institucional da Eurozona
Máis estupefaciente aínda, se cabe, que o seu irrealismo político-social resulta o que a mensaxe propiamente económica desa Cimeira, que debía oferecer a solución económica "definitiva" ao problema da débeda soberana -como antes as de marzo e xullo-, era sobre pouco máis ou menos o que segue: non hai tal solución; con todo e con iso, a eurozona manterá como sexa a Grecia, persuadida de que diso depende a propia supervivencia do euro. Os mercados especulativos non podían esperar mensaxe máis gorentoso.
Foi este núcleo duro da mensaxe o que disparou á alza os mercados de valores en todo o mundo a quinta feira e a sexta feira da semana pasada, a mellor, en termos bolsistas, dos dous últimos anos. Especialmente significativa foi a retirada de diñeiro dos bonos "refuxio" de Alemaña e os EUA, e a súa colocación nos fondos de risco por valor de 48.000 millóns de dólares.
Porén a realidade do bucle depresivo da crise da débeda soberana dos países europeos, combinada co ensañamento terapéutico das políticas de austeridade fiscal, volveu facerse presente en vinte e catro horas: o bono italiano a 10 anos regresou ao 6,2% e o español, ao 5,45%, a pesar da significativa caída das taxas dos bonos gregos e portugueses. Iso ocorreu a sexta-feira. Papandreu aínda non abrira a caixa dos tronos democráticos.
Por que as dúbidas sucederon inmediatamente á euforia? Que quería dicir exactamente o comunicado cando falaba dunha "quita voluntaria" da débeda grega por parte da banca privada? O único que saíu á luz foi a escena na que o director executivo do Instituto Internacional de Finanzas -a patronal bancaria mundial-, Charles Dallara foi informado por lideriños europeos, o BCE e o FMI de que a "voluntariedad" era a única solución viábel politicamente. Parece que a señora Merkel fíxolle a Dallara unha oferta que non podía ser rexeitada. Ou tomaba esa quita "voluntaria" -con dous meses por diante para a negociación técnica da mesma-, ou o que viña inexorabelmente era unha bancarrota real en cadea a curto prazo, o que significaría a abrupta interrupción dos beneficios dimanantes da débeda grega que, aínda se rebaixados agora nun 50%, son bos beneficios. Con recapitalización das perdas a prezos interbancarios subvencionados. Quedarían así apalancados beneficios e capitais principais dos bancos privados.
A pesar do estigma de figurar en segundo lugar tras a banca grega en canto ao monto requirido de recapitalización, a banca española sacou peito, asegurando que os 26.000 millóns de euros a levantar conseguiríaos con marxes relativamente cómodas porque, entre outras razóns, en nada lle afectaba a quita grega, tendo, como segue tendo, elevados niveis de beneficio, máis aínda tras o apalancamiento das débedas española e portuguesa. Parece obvio que a principal vítima deste incoado proceso de recapitalización non serán os bancos privados, senón a chamada economía "real", as familias e as pequenas e medianas empresas, sen circuítos propios de financiamento: por cada mil millóns que, a consecuencia da recapitalización, quedan inmobilizados, retíranse do crédito 10 mil millóns, o que significa unha contracción de máis dun cuarto de billón de euros, nada menos, pois, que dous puntos e medio do PIB, e polo tanto, máis de medio millón de postos de traballo.
Hai máis vítimas? Desde logo. A ministra Salgado aceptou na Cimeira que sexa o FEEF a entidade que no futuro axude á compra de débeda pública española, e non o BCE -a única institución europea con capacidade para crear, da nada e ilimitadamente, euros-. Iso significa que no futuro as compras de débeda pública española non sairán gratis, o que obrigará --en 2012 hai que refinanciar un 300 mil millóns de euros de débeda-- a "axustes estruturais" brutais, inimaxinábeis até hoxe..
Con ser este un problema que afecta de modo moi grave ao Estadi español, a "solución" do FEEF decidida na cimeira, vai moito máis alá, e afecta negativamente de cheo ao conxunto da Eurozona. Revela polo magnífico o que tantas veces se veu dicindo desde estas páxinas de SinPermiso: os mandamais europeos parecen incapaces de recoñecer que o problema central da Eurozona é un problema de deseño institucional, o deseño dunha unión monetaria sen autoridade fiscal central -sen Tesouro-, que impide que o BCE poida actuar como un Banco Central normal (como a Reserva federal, como o Banco de Inglaterra, como o Banco de Xapón), é dicir, como prestamista de último recurso. A creación do FEEF non achega, senón que afasta á Eurozona do redeseño institucional normalizador, que sería un Tesouro capaz de emitir eurobonos e un BCE plenamente habilitado para comprar débeda pública e actuar como prestamista de última instancia. Diríase que o FEEF está concibido, non como un instituto capaz de lidar eficazmente co problema da débeda soberana europea, senón como un mecanismo indirecto pronto a asegurar as políticas de axuste e austeridade a través da banca privada, porque se dubida da capacidade de disciplina fiscal dos gobernos ante a conflitividade social que se espera. Esta é unha das leccións das contabilidades fiscais dobres de Grecia e Italia.
Desde a súa creación hai xa meses, o FEEF segue sendo unha entidade mais virtual que real: 40 persoas aloxadas nun piso da sede do Bundesbank en Francfort, que nin sequera conta aínda cunha rede informática propia. E suponse que semellante institución debe ser o último garante da estabilidade da débeda soberana dos países europeos e, en definitiva, do euro. Desde maio do 2010, a diverxencia de receitas fronte á crise da débeda de Merkel e Sarkozy concretouse no FEEF. O seu lento aprovisionamento de fondos, sometido ás decisións, e nalgúns casos antollos, dos parlamentos nacionais dos 27 estados membros, levaron a Grecia directamente ao abismo. O Banco Central Europeo tivo que intervir, en contra do seu regulamento, adquirindo bonos da débeda dos países mais afectados os mercados secundarios por un volume de 173.500 millóns de euros. Nunca tivo mellor exemplo o proverbial caso do bombeiro pirómano: o BCE prestaba sen limite aos bancos privados europeos ao 1%, que á súa vez represtaban, ou actuaban directamente nos mercados de bonos, obtendo rendibilidades de entre o 4% e o 20%, que á súa vez revendían con enormes sobreganancias ao BCE. Esta foi formúlaa ultraliberal de "comunitarización" da débeda a favor das oligarquías financeiras rentistas.
Este circuíto especulativo -derivado da incapacidade de recoñecer o problema do deficiente deseño institucional da Eurozona- é o que acabou sendo inadmisíbel politicamente para o parlamento da República Federal de Alemaña, principal contribuínte fiscal do BCE. Coa súa esixencia dunha aprobación previa dos acordos do Cume da UE, o parlamento alemán rexeita calquera apalancamiento da débeda soberana no BCE e finalmente no orzamento alemán. O que fixo Merkel é impor esta decisión ao resto de Europa e, especialmente, a Sarkozy. Por esta estraña vía, o euro queda exposto a ser un matrimonio monetario sostido exclusivamente, non na economía real de Alemaña, senón no mecanismo virtual de cédulas de seguro dun FEEF financiado en boa parte fose da zona euro. No canto de asegurar uns beneficios especulativos extraordinarios coa compra de bonos das débedas soberanas de rendibilidade máis alta vía BCE, a mensaxe da Alemaña de Merkel é que se "desapalanca" na medida do posíbel, porque non confía nas políticas neoliberais de austeridade fiscal que impón aos países periféricos, e que mantén unha marxe de manobra para, en caso dunha crise terminal do euro, poder recuperar co menor dano posíbel a súa propia moeda nacional, talvez unha zona Deutsche Mark que inclúa a Austria e Holanda. Son en definitiva o peso das economías reais e os asimétricos ritmos de desenvolvemento da crise os que seica expliquen a diferenza de orientación estratéxica de Merkel e Sarkozy e o seu cálculo do risco que implica o euro para as súas economías nacionais. Nunha cousa levaba razón Sarkozy, que perdeu a partida: fialo todo ao FEEF, abandonando a perspectiva dun BCE plenamente reconstituido como prestamista de último recurso, significa pór á débeda pública de Francia e da propia Alemaña en risco de ataque especulativo. (Véxase, nesta mesma entrega de SinPermiso, a soberbia análise respecto diso de Marshall Auerback.)
Desde hoxe, o BCE está dirixido polo italiano Draghi, un antigo executivo do Goldman Sachs, o banco privado norteamericano que axudou tecnicamente no seu día ao goberno conservador grego a falsificar fraudulentamente a contabilidade nacional pública para asegurar a entrada de Grecia no euro, orixe dos presentes males da Eurozona. O círculo, pois, péchase, e ben ironicamente.
Poderá Draghi manterse nas marxes da crise da débeda soberana e concentrarse na loita contra a inflación que, na fantasía ultraliberal dos mandamais europeos, ameaza con acompañar á recesión dunha parte importante da eurozona? Con toda seguridade, as insuficiencias e aínda as contradicións do FEEF -cuxo Presidente Regling viaxou xa sen moito éxito a Pekin e Tokio para pedir a axuda que non atopa na UE- obrigaranlle a intervir unha e outra vez. (Hoxe mesmo parece que o fixo, tan masiva como infructuosamente: a prima de risco española disparouse até 380 puntos, a italiana, até 430).
Esta foi a segunda mensaxe da Cimeira, relacionado con Italia. Se Grecia non pode crebar porque arrastraría ao euro e á UE, moito menos un país como Italia, cuxo problema de débeda concéntrase na anomia fiscal do estado e cuxa riqueza neta se calcula catro veces superior ao volume da súa débeda. A autonomía institucional do BCE volverá xogar, en situacións de crises como a vivida en maio de 2010 ou en agosto de 2011, como o mecanismo de intervención en nome da estabilidade do euro por encima das propias decisións dos estados membros. Pero esa marxe de manobra, sen a reconfiguración institucional da Eurozona, sen o recoñecemento pleno do BCE como prestamista de último recurso, sen un Tesouro europeo, irase esgotando.
E unha gargallada pérfida
A necia cerrazón dogmática ultraliberal dunha caste de mandamases europeos cristalizada durante decenios nun ambiente eivado de todo careo democrático cos pobos, e exposta, en troques, tamén durante decenios, a todo tipo de presións e cabildeos grandempresariais e bancarios, fai inverosímil a esperanza de que poida pór proa sequera á solución do problema da pésima arquitectura institucional das finanzas europeas. Ese verdadeiro pecado orixinal dunha Unión Monetaria construída por unhas elites tan nesgadas tecnocraticamente como alleas á racionalidade macroeconómica máis elemental non o poden corrixir esas mesmas elites. Só se podería corrixir cunha verdadeira revolución democrática dos pobos europeos.
Voltaire, o gran crítico do despotismo europeo da súa época, deixou en Dicionario filosófico este simpático encomio (de todo punto político) da gargallada pérfida:
Veu precedida e sucedida de reunións e reunionciñas a porta fechada, en petit comité, ou unter vier Augen. Precedida de conciliábulos de Merkel con Sarkozy, de Merkel con Sarkozy, Barroso e Van Rompuy, de Merkel, Sarkozy e Barroso con Charles Dallara (o xefe supremo dos banqueiros, director do Instituto de Finanzas Internacionais, IIF). Sucedida, en España, do encontro de Elena Salgado, a dama da insulsez sonolenta, cun selecto grupo de grandes empresarios, banqueiros e economistas do PP e do PSOE. Nin prensa, nin parlamentos, nin sindicatos, nin organizacións sociais foron sequera consultados. Nin sequera os gobernos dos países membros. Todo cábalas, pois. Até o ancián Delors, o outrora prior da UE, tivo que conformarse con conxecturas. Nada halagüeñas, por certo: nunha entrevista para a Deustche Welle, críticou "o método de póker" de Merkozy e admitiu que non se sabe de certo como funcionará iso".
Agora, apenas cinco días despois, xa se sabe: moi mal. Papandreu, que polo visto non quere pasar á historia como un Zapatero calquera, tirou onte a toalla: proponse -xa veremos se lle deixan- convocar un referendo para que o pobo grego decida directa e democraticamente sobre as receitas para Grecia da Cimeira. Os mercados de valores descontan xa hoxe (1 de novembro) como negativa a resposta do pobo grego: esborralláronse ao unísono, en Europa e en ultramar. Indignación en Alemaña. Rabia contida de Sarkozy. Estupor nos EUA. Perplexidade en Beijing. Mal disimulado desconcerto de Barroso. En España, que tan mal parada saíu da Cimeira -impuxo á banca privada española recapitalizaciones por unha cifra de 26 millóns de euros, o maior monto tras Grecia-, as reaccións á decisión de Papandreu distribuíronse entre os nosos mandamais políticos nin máis nin menos que como era de esperar. Coas habituais emanaciones mistagóxicas da contorna de Rajoy e Montoro, un posíbel ministro da área económica no futuro goberno do PP. Coas algaradas intempestivas da extrema dereita mediática madrileña e os seus ridículos peritos en saña sectaria. Coa garrulante demagoxia populista improvisada na contorna do candidato Rubalcaba, ao que aínda non se lle quitou a cara de parvo desde a inopinada contrarreforma constitucional express con que o sorprendeu Zapatero o pasado agosto. E, claro, coas alicaídas botaratadas do mal estudante de Don José Blanco, o apicarado portavoz do agónico Goberno actual. Virán máis. A ver.
A todo iso asistimos hoxe, só cinco días despois da ditosa Cimeira.
Os planos gregos da Cimeira
O que o común dos mortais sabe dos planos gregos da Cimeira vén do lacónico comunicado final da mesma. Acordouse elevar quítaa da débeda soberana grega do 21% ao 50%, aínda que dita quita tería lugar de maneira "voluntaria" por parte da banca privada. Decidiuse tamén elevar reglamentariamente o capital principal da banca europea ao 9%, seguindo uns cálculos de valoración do risco da débeda soberana nos mercados, cando menos, aleatorios. E resolveuse converter o neonato Fondo Europeo de Estabilización Financeira (FEEF) nun mecanismo de garantía dos bonos da débeda soberana, paralelo aos mercados CDS -os opacos e irregulados mercados de derivados financeiros de falta de pagamentos crediticia- e con capacidade para intervir nos mercados secundarios da débeda, facilitando ao mesmo tempo a recapitalización da banca europea. Todo iso cunha ampliación dos seus 440.000 millóns de capital até 1 billón de euros, mercé (díxose, aínda que xa parece desmentido a día de hoxe) á participación de Xapón, China, Brasil e outros países "emerxentes". Neste marco de acordo pretendidamente global do que poderiamos denominar o II Pacto do Euro, Grecia recibiría finalmente o terceiro tramo da axuda prometida desde o mes de xullo e a promesa doutra inxección de 100.000 millóns de euros nos próximos anos que lle permitan manter en funcionamento a súa economía.
Como é farto sabido, o perigo inminente da bancarrota grega é o que motivou a convocatoria da Cimeira. Coñecemos por unha filtración do Financial Times o documento de análise da situación helena elaborado polo BCE. Non pode ser máis claro: Grecia crebou, sen ou con quitas sucesivas da súa débeda, e no mellor dos escenarios, non sairá da profunda recesión a que foi arroxada (e que xa supuxo unha caída do seu PIB do 25%, equivalente á sufrida nos dous primeiros anos da II Guerra Mundial!) non antes de 2020.
A política de austeridade ditada pola incompetente troika UE-BCE-FMI veu a sumar a un pésimo diagnóstico un verdadeiro ensañamiento terapéutico co pobo grego. Agora suponse que Grecia deberá equilibrar unha débeda actual -tras a comprometida quita de 50%- que monta os 120% do PIB. Pero ese 120% do PIB, mercé á recesión profunda inducida polas medidas de austeridade fiscal, volverá crecer, segundo a estimación do propio BCE, até 160% do seu PIB. O proceso de "desvalorización interna" que iso trae consigo, prosegue o informe filtrado ao Financial Times, situará o paro por encima do 18%, o que provocará con certeza a emigración do sector economicamente máis activo da poboación. Neste escenario "positivo", di o informe, Grecia podería volver financiarse no mercado financeiro privado nun dez anos, e iso supondo que a súa estrutura bancaria actual -que posúe o 20% dos bonos soberanos- continúe recibindo a axuda do BCE, que a mantén con vida a pesar da súa quebra técnica, á espera de ser nacionalizados e recapitalizados os seus bancos.
Non facía falta ler as noticias do que foi a folga xeral do 19 e 20 de outubro pasados en Grecia, nin do recibimento outorgado, á súa volta, a delegación gobernamental que asistiu á Cimeira da UE, para darse conta de que este plano da UE era insustentábel desde o punto de vista político e social. Papandreu non fixo senón recoñecer finalmente esa obvia realidade, cando se achantou e convocou un referendo. As enquisas improvisadas esta tarde dan máis de 60% da poboación grega contraria á "solución" oferecida polo Cume da UE.
O Fondo Europeo de Estabilidade Financeira, lonxe de corrixir, agrava o problema do mal deseño institucional da Eurozona
Máis estupefaciente aínda, se cabe, que o seu irrealismo político-social resulta o que a mensaxe propiamente económica desa Cimeira, que debía oferecer a solución económica "definitiva" ao problema da débeda soberana -como antes as de marzo e xullo-, era sobre pouco máis ou menos o que segue: non hai tal solución; con todo e con iso, a eurozona manterá como sexa a Grecia, persuadida de que diso depende a propia supervivencia do euro. Os mercados especulativos non podían esperar mensaxe máis gorentoso.
Foi este núcleo duro da mensaxe o que disparou á alza os mercados de valores en todo o mundo a quinta feira e a sexta feira da semana pasada, a mellor, en termos bolsistas, dos dous últimos anos. Especialmente significativa foi a retirada de diñeiro dos bonos "refuxio" de Alemaña e os EUA, e a súa colocación nos fondos de risco por valor de 48.000 millóns de dólares.
Porén a realidade do bucle depresivo da crise da débeda soberana dos países europeos, combinada co ensañamento terapéutico das políticas de austeridade fiscal, volveu facerse presente en vinte e catro horas: o bono italiano a 10 anos regresou ao 6,2% e o español, ao 5,45%, a pesar da significativa caída das taxas dos bonos gregos e portugueses. Iso ocorreu a sexta-feira. Papandreu aínda non abrira a caixa dos tronos democráticos.
Por que as dúbidas sucederon inmediatamente á euforia? Que quería dicir exactamente o comunicado cando falaba dunha "quita voluntaria" da débeda grega por parte da banca privada? O único que saíu á luz foi a escena na que o director executivo do Instituto Internacional de Finanzas -a patronal bancaria mundial-, Charles Dallara foi informado por lideriños europeos, o BCE e o FMI de que a "voluntariedad" era a única solución viábel politicamente. Parece que a señora Merkel fíxolle a Dallara unha oferta que non podía ser rexeitada. Ou tomaba esa quita "voluntaria" -con dous meses por diante para a negociación técnica da mesma-, ou o que viña inexorabelmente era unha bancarrota real en cadea a curto prazo, o que significaría a abrupta interrupción dos beneficios dimanantes da débeda grega que, aínda se rebaixados agora nun 50%, son bos beneficios. Con recapitalización das perdas a prezos interbancarios subvencionados. Quedarían así apalancados beneficios e capitais principais dos bancos privados.
A pesar do estigma de figurar en segundo lugar tras a banca grega en canto ao monto requirido de recapitalización, a banca española sacou peito, asegurando que os 26.000 millóns de euros a levantar conseguiríaos con marxes relativamente cómodas porque, entre outras razóns, en nada lle afectaba a quita grega, tendo, como segue tendo, elevados niveis de beneficio, máis aínda tras o apalancamiento das débedas española e portuguesa. Parece obvio que a principal vítima deste incoado proceso de recapitalización non serán os bancos privados, senón a chamada economía "real", as familias e as pequenas e medianas empresas, sen circuítos propios de financiamento: por cada mil millóns que, a consecuencia da recapitalización, quedan inmobilizados, retíranse do crédito 10 mil millóns, o que significa unha contracción de máis dun cuarto de billón de euros, nada menos, pois, que dous puntos e medio do PIB, e polo tanto, máis de medio millón de postos de traballo.
Hai máis vítimas? Desde logo. A ministra Salgado aceptou na Cimeira que sexa o FEEF a entidade que no futuro axude á compra de débeda pública española, e non o BCE -a única institución europea con capacidade para crear, da nada e ilimitadamente, euros-. Iso significa que no futuro as compras de débeda pública española non sairán gratis, o que obrigará --en 2012 hai que refinanciar un 300 mil millóns de euros de débeda-- a "axustes estruturais" brutais, inimaxinábeis até hoxe..
Con ser este un problema que afecta de modo moi grave ao Estadi español, a "solución" do FEEF decidida na cimeira, vai moito máis alá, e afecta negativamente de cheo ao conxunto da Eurozona. Revela polo magnífico o que tantas veces se veu dicindo desde estas páxinas de SinPermiso: os mandamais europeos parecen incapaces de recoñecer que o problema central da Eurozona é un problema de deseño institucional, o deseño dunha unión monetaria sen autoridade fiscal central -sen Tesouro-, que impide que o BCE poida actuar como un Banco Central normal (como a Reserva federal, como o Banco de Inglaterra, como o Banco de Xapón), é dicir, como prestamista de último recurso. A creación do FEEF non achega, senón que afasta á Eurozona do redeseño institucional normalizador, que sería un Tesouro capaz de emitir eurobonos e un BCE plenamente habilitado para comprar débeda pública e actuar como prestamista de última instancia. Diríase que o FEEF está concibido, non como un instituto capaz de lidar eficazmente co problema da débeda soberana europea, senón como un mecanismo indirecto pronto a asegurar as políticas de axuste e austeridade a través da banca privada, porque se dubida da capacidade de disciplina fiscal dos gobernos ante a conflitividade social que se espera. Esta é unha das leccións das contabilidades fiscais dobres de Grecia e Italia.
Desde a súa creación hai xa meses, o FEEF segue sendo unha entidade mais virtual que real: 40 persoas aloxadas nun piso da sede do Bundesbank en Francfort, que nin sequera conta aínda cunha rede informática propia. E suponse que semellante institución debe ser o último garante da estabilidade da débeda soberana dos países europeos e, en definitiva, do euro. Desde maio do 2010, a diverxencia de receitas fronte á crise da débeda de Merkel e Sarkozy concretouse no FEEF. O seu lento aprovisionamento de fondos, sometido ás decisións, e nalgúns casos antollos, dos parlamentos nacionais dos 27 estados membros, levaron a Grecia directamente ao abismo. O Banco Central Europeo tivo que intervir, en contra do seu regulamento, adquirindo bonos da débeda dos países mais afectados os mercados secundarios por un volume de 173.500 millóns de euros. Nunca tivo mellor exemplo o proverbial caso do bombeiro pirómano: o BCE prestaba sen limite aos bancos privados europeos ao 1%, que á súa vez represtaban, ou actuaban directamente nos mercados de bonos, obtendo rendibilidades de entre o 4% e o 20%, que á súa vez revendían con enormes sobreganancias ao BCE. Esta foi formúlaa ultraliberal de "comunitarización" da débeda a favor das oligarquías financeiras rentistas.
Este circuíto especulativo -derivado da incapacidade de recoñecer o problema do deficiente deseño institucional da Eurozona- é o que acabou sendo inadmisíbel politicamente para o parlamento da República Federal de Alemaña, principal contribuínte fiscal do BCE. Coa súa esixencia dunha aprobación previa dos acordos do Cume da UE, o parlamento alemán rexeita calquera apalancamiento da débeda soberana no BCE e finalmente no orzamento alemán. O que fixo Merkel é impor esta decisión ao resto de Europa e, especialmente, a Sarkozy. Por esta estraña vía, o euro queda exposto a ser un matrimonio monetario sostido exclusivamente, non na economía real de Alemaña, senón no mecanismo virtual de cédulas de seguro dun FEEF financiado en boa parte fose da zona euro. No canto de asegurar uns beneficios especulativos extraordinarios coa compra de bonos das débedas soberanas de rendibilidade máis alta vía BCE, a mensaxe da Alemaña de Merkel é que se "desapalanca" na medida do posíbel, porque non confía nas políticas neoliberais de austeridade fiscal que impón aos países periféricos, e que mantén unha marxe de manobra para, en caso dunha crise terminal do euro, poder recuperar co menor dano posíbel a súa propia moeda nacional, talvez unha zona Deutsche Mark que inclúa a Austria e Holanda. Son en definitiva o peso das economías reais e os asimétricos ritmos de desenvolvemento da crise os que seica expliquen a diferenza de orientación estratéxica de Merkel e Sarkozy e o seu cálculo do risco que implica o euro para as súas economías nacionais. Nunha cousa levaba razón Sarkozy, que perdeu a partida: fialo todo ao FEEF, abandonando a perspectiva dun BCE plenamente reconstituido como prestamista de último recurso, significa pór á débeda pública de Francia e da propia Alemaña en risco de ataque especulativo. (Véxase, nesta mesma entrega de SinPermiso, a soberbia análise respecto diso de Marshall Auerback.)
Desde hoxe, o BCE está dirixido polo italiano Draghi, un antigo executivo do Goldman Sachs, o banco privado norteamericano que axudou tecnicamente no seu día ao goberno conservador grego a falsificar fraudulentamente a contabilidade nacional pública para asegurar a entrada de Grecia no euro, orixe dos presentes males da Eurozona. O círculo, pois, péchase, e ben ironicamente.
Poderá Draghi manterse nas marxes da crise da débeda soberana e concentrarse na loita contra a inflación que, na fantasía ultraliberal dos mandamais europeos, ameaza con acompañar á recesión dunha parte importante da eurozona? Con toda seguridade, as insuficiencias e aínda as contradicións do FEEF -cuxo Presidente Regling viaxou xa sen moito éxito a Pekin e Tokio para pedir a axuda que non atopa na UE- obrigaranlle a intervir unha e outra vez. (Hoxe mesmo parece que o fixo, tan masiva como infructuosamente: a prima de risco española disparouse até 380 puntos, a italiana, até 430).
Esta foi a segunda mensaxe da Cimeira, relacionado con Italia. Se Grecia non pode crebar porque arrastraría ao euro e á UE, moito menos un país como Italia, cuxo problema de débeda concéntrase na anomia fiscal do estado e cuxa riqueza neta se calcula catro veces superior ao volume da súa débeda. A autonomía institucional do BCE volverá xogar, en situacións de crises como a vivida en maio de 2010 ou en agosto de 2011, como o mecanismo de intervención en nome da estabilidade do euro por encima das propias decisións dos estados membros. Pero esa marxe de manobra, sen a reconfiguración institucional da Eurozona, sen o recoñecemento pleno do BCE como prestamista de último recurso, sen un Tesouro europeo, irase esgotando.
E unha gargallada pérfida
A necia cerrazón dogmática ultraliberal dunha caste de mandamases europeos cristalizada durante decenios nun ambiente eivado de todo careo democrático cos pobos, e exposta, en troques, tamén durante decenios, a todo tipo de presións e cabildeos grandempresariais e bancarios, fai inverosímil a esperanza de que poida pór proa sequera á solución do problema da pésima arquitectura institucional das finanzas europeas. Ese verdadeiro pecado orixinal dunha Unión Monetaria construída por unhas elites tan nesgadas tecnocraticamente como alleas á racionalidade macroeconómica máis elemental non o poden corrixir esas mesmas elites. Só se podería corrixir cunha verdadeira revolución democrática dos pobos europeos.
Voltaire, o gran crítico do despotismo europeo da súa época, deixou en Dicionario filosófico este simpático encomio (de todo punto político) da gargallada pérfida:
"A risa sarcástica, perfidum ridens (...) é a alegría que nos causa a humillación dos demais. Perseguimos con risa burlona e maliciosa ao que prometéndonos marabillas, non fai mais que bobadas; iso é asubiar máis que rir. O noso orgullo entón búrlase da arrogancia necia dos demais."
Iso quédanos, por agora. Unha miríada de mediáticos buscavidas intelectuais veñen criticando o bule-bule e o combativo bo humor dos "indignados" alzados xa no medio mundo pola súa suposta "falta de programa" ou pola súa incapacidade de "vertebrarse politicamente". A acusación parécenos de todo punto falsa. Porén aínda que así fóra, conviría lembrar que no derrocamento do antigo réxime foron parte tamén, seica sen moito programa e sen moita vertebración, as gargalladas pérfidas da sátira de Voltaire ou dos caprichos asnais de Goya.
Nunha situación extrañamente parecida á nosa, Gramsci -desde un cárcere fascista- recomendou tamén o sarcasmo como arma de combate contra unhas clases dominantes corrompidas por unha arrogancia asnal:
"No caso da acción histórico-política, o elemento estilístico adecuado, a aproximación característica de quen quere distanciarse e comprender, é o 'sarcasmo apaixonado'. (...) Hai que considerar o sarcasmo como unha expresión que pon de relevo as contradicións dun período de transición; búscase manter o contacto coas expresións subalternas humanas das vellas concepcións, e ao propio tempo, acentúase a distancia coas das clases dominantes e dirixentes, esperando que as novas concepcións, co decantamiento operado polo desenvolvemento histórico, dominen até conquistar a forza das 'crenzas populares'. Esas concepcións xa están sólidamente adquiridas por quen fan o sarcasmo, mais teñen que ser expresadas e divulgadas en actitude 'polémica'; se non, serían unha 'utopía', porque parecerían 'arbitrariedades" ou dun individuo ou dunha camarilla."
Niso parecen estar agora os "indignados" do mundo -os que van en serio, queremos dicir-, non na arbitrariedade utópica de camarilla, senón perseguindo con risa burlona e maliciosa a estas señoras e a estes señores tan serios que, prometéndonos marabillas, non fan máis que bobadas. Nós somos o 99%!
Nenhum comentário:
Postar um comentário