Ninguén entende a débeda

Paul Krugman. Artigo tirado de El País (aquí) e traducido por nós.

Costes do traballo en Eurolandia, fonte aquí.

En 2011, como en 2010, Estados Unidos experimentaba unha recuperación técnica, pero seguía sufrindo un desemprego desastrosamente alto. E ao longo da maior parte de 2011, como en 2010, case todas as conversacións en Washington viraban ao redor doutra cousa: o problema supostamente urxente de reducir o déficit público.

Este enfoque inapropiado di moito sobre a nosa cultura política, en concreto sobre o desconectado que está o Congreso do sufrimento dos estadounidenses do montón. Pero tamén revela algo máis: cando a xente en Washington fala de déficits e débeda, a inmensa maioría non ten nin idea do que está a falar, e a xente que máis fala é a que menos entende.

O máis evidente é quizá que os "expertos" económicos nos que confía grande parte do Congreso estiveron totalmente equivocados unha e outra vez sobre os efectos a curto prazo dos déficits públicos. A xente que obtén as súas análises económicas de institucións como a Fundación Heritage leva esperando desde que o presidente Obama asumiu o cargo a que o déficit público disparase os tipos de xuro. O día menos pensado.

E mentres estivo esperando, eses tipos descenderon até mínimos históricos. Poderíase pensar que isto levaría aos políticos a cuestionar a súa elección de expertos (é dicir, poderíase pensar iso se non soubésemos nada sobre a política posmoderna non baseada en feitos).

Pero Washington non se confunde só no que respecta ao curto prazo; tamén está confundido achega do longo prazo. Porque aínda que a débeda poida ser un problema, a forma en que os nosos políticos e lumbreras pensan na débeda é incorrecta e esaxera o tamaño do problema.

Os que se preocupan polo déficit retratan un futuro en que nos vemos empobrecidos pola necesidade de devolver o diñeiro que tomamos prestado. Ven a EUA como unha familia que pediu unha hipoteca demasiado alta e que se ve en apertos para pagar as cotas mensuais. Con todo, esta é unha analoxía realmente mala polo menos en dous sentidos.

En primeiro lugar, as familias teñen que devolver a súa débeda. Os Gobernos, non; todo o que teñen que facer é asegurarse de que a débeda aumenta máis lentamente que a súa base impoñíbel. A débeda da II Guerra Mundial nunca se devolveu; sinxelamente, foise volvendo cada vez máis irrelevante, a medida que a economía estadounidense crecía, e con ela, a renda sometida a tributación.

En segundo lugar, e isto é o que ninguén parece entender, unha familia excesivamente endebedada debe diñeiro a outra persoa; a débeda estadounidense é, en grande medida, diñeiro que nos debemos a nós mesmos.

Isto era claramente certo no caso da débeda en que incorremos para gañar a Segunda Guerra Mundial. Os contribuíntes asumiron a responsabilidade dunha débeda que era significativamente máis elevada, como porcentaxe do PIB, que a débeda actual; pero os titulares desa débeda tamén eran os contribuíntes, como a xente que compraba bonos de aforro. De modo que a débeda non fixo máis pobre aos Estados Unidos da posguerra. En concreto, a débeda non impediu que a xeración da posguerra experimentase o maior aumento da renda e o nivel de vida na historia da nosa nación.

Pero esta vez é diferente, non? Non tanto como cren.

É verdade que agora os estranxeiros posúen grandes intereses en EE UU, entre eles unha boa cantidade de débeda pública. Pero cada dólar de participacións estranxeiras en Estados Unidos vese igualado por 89 céntimos de participacións estadounidenses no estranxeiro. E como os estranxeiros tenden a facer os seus investimentos en Estados Unidos en activos seguros e de baixa rendibilidade, os EUA gaña na práctica máis polos seus activos no estranxeiro do que paga aos investidores estranxeiros. Se se fixeron a idea de que é un país profundamente endebedado cos chineses, informáronlles mal. E tampouco estamos a avanzar rapidamente nesa dirección.

Claro que o feito de que a débeda federal non implique nin moito menos que o futuro de Estados Unidos estea hipotecado non quere dicir que a débeda non sexa prexudicial. Para pagar os intereses hai que recadar impostos, e non hai que ser un ideólogo de dereitas para recoñecer que os impostos supoñen algún custo para a economía, aínda que só sexa porque apartan os recursos das actividades produtivas e desvíanos cara á elusión e a evasión de impostos. Pero estes custos son moito menos tráxicos do que a analogía da familia excesivamente endebedada podería dar a entender.

E esa é a razón pola que os países con Gobernos estábeis e responsábeis -ou sexa, Gobernos que están dispostos a elevar moderadamente os impostos cando a situación o esixe- foron por regra xeral capaces de vivir con niveis de débeda moito máis elevados do que a opinión convencional induciríanos a pensar. Gran Bretaña, en concreto, tivo unha débeda superior ao 100% do PIB durante 81 dos últimos 170 anos. Cando Keynes escribía sobre a necesidade de gastar para saír dunha depresión, Gran Bretaña estaba máis endebedada que calquera país desenvolvido hoxe en día, coa excepción de Xapón.

Naturalmente, os EUA, co seu movemento conservador furibundamente antiimpuestos, podería non ter un Goberno que sexa responsábel nese sentido. Pero nese caso, a culpa non é da débeda, senón nosa.

De modo que, si, a débeda é importante. Pero nestes momentos hai cousas máis importantes. Necesitamos máis, non menos, gasto público para sacarnos da trampa do desemprego. E a terca e desinformada obsesión coa débeda interponse no camiño.