Alemanha: centro de Hamburgo ocupado pela polícia

Tirado do portal Esquerda.net (aqui). O negrito é de nosso.

Autoridades decretam "zona de perigo" (Gefahrengebiet) em três bairros centrais da cidade, onde vivem mais de cem mil pessoas. Enquanto durar este estado de exceção, a polícia tem o direito de revistar e pedir a identificação a qualquer pessoa sem justificar a suspeita. 

Manifestação de dia 21 foi a origem do conflito. Foto de Rasande Tyskar

 

O centro de Hamburgo está sob total controlo policial desde sábado, dia em que foi decretado que três bairros são "zona de perigo" (Gefahrengebiet). Sob este estado de exceção, a polícia pode revistar e pedir a identificação a qualquer pessoa sem ter de justificar o motivo da suspeita.

O decreto de emergência foi justificado por alegados ataques a esquadras de polícia, que teriam provocados ferimentos em agentes.

A lei que criou esta emergência foi aprovada em 2005, mas normalmente esta só durava umas poucas horas durante alguma situação concreta, como um jogo de futebol ou uma manifestação.

Desta vez, porém, o Gefahrengebiet já está em vigor desde sábado e não se se sabe durante quanto tempo irá permanecer. O decreto atinge os bairros de St. Pauli, Altona e Sternschanze, onde moram mais de cem mil pessoas.

Conflito começou em 21 de dezembro

A grande tensão que existe na cidade tem origem nos confrontos entre polícias e manifestantes que se seguiram à manifestação de 21 dezembro, contra o despejo do centro cultural Rote Flora. Os organizadores da manifestação denunciaram o ataque da polícia de choque, que usou cassetetes, gás pimenta e canhões de água contra os manifestantes, provocando ferimentos em muitos deles. A polícia, por seu lado, diz que 16 agentes foram hospitalizados devido ao que classificaram como "os piores distúrbios em anos".

A polícia já expulsou da zona quase 100 pessoas, prendeu 45 e apreendeu paus, material pirotécnico e máscaras negras. A polícia afirma que os responsáveis pelos ataques a esquadras são militantes da "esquerda radical" e ofereceu uma recompensa de 10.000 euros a quem possa contribuir com alguma pista que leve aos autores.

Mas há quem ponha em causa a versão policial. O advogado do centro cultural Rote Flore, Andreas Beuth, ouvido pelo Público.es, nega mesmo que tenha ocorrido um ataque em 28 de dezembro: "Em nenhum momento se lançaram pedras ou garrafas contra a esquadra", afirma, garantindo que se trata de falsas acusações.

Polícia sem controlo

Os social-democratas do SPD, com maioria no Parlamento regional e a presidência da câmara da cidade, junto com os democratas-cristãos da CDU, têm sido os impulsionadores da medida.

Já o Die Linke (A Esquerda) critica o estado de exceção: "Achamos que esta medida é legalmente problemática porque só a polícia pode decidir sobre o seu estabelecimento e duração, e está a fazê-lo sem controlo de ninguém", declarou a porta-voz Christiane Schneider. Para os Verdes, não ajuda a acalmar a situação que "todos os residentes da cidade estejam a ser colocados sob suspeita geral e que tenham restringida a sua liberdade de movimento".

Os mercados financeiros desamalloados - Unha análise do capitalismo moderno

Oskar Lafontaine. Artigo tirado de El blog del viejo topo (aquí) e traducido para o galego por nós. O artigo orixinal "Entfesselte Finanzmärkte - Analyse des modernen Kapitalismus" foi publicado en 25 de setembro de 2013 no site de Oskar Lafontaine (aquí), um dos fundadores de Die Linke (A Esquerda) e antigo ministro com a SPD. Este texto corresponde a uma palestra de Oskar Lafontaine, o passado 25 de setembro, perante un congreso de inversores do Banco DAB en Munique. A tradución para o castelán é de Tucholskyfan Gabi para El blog de el viejo topo e desde aí traducímolo ao galego os que traballamos neste blogue À revolta entre a mocidade cotexando coa versión alemá e engadindo algunhas notas entre corchetes. Boa e pousada lectura irmáns!

Antes de mais quixera darlles as grazas por terme convidado, se ben non oculto a miña sorpresa de que se me convidara a este congreso de inversión do banco DAB en Munique. E pódome imaxinar as serias reservas que se atoparían os que propuxeron convidar a un político de esquerdas para que se pronuncie sobre este tema. Mais tamén pode que existen argumentos capaces de xustificar este convite, vexamos.

Cando en 1990, sendo candidato da SPD para a chancelaría, advertía dos perigos que supuña a unión monetaria panalemana ao cambio de 1:1, por traer consigo de golpe a perda de millóns de postos de traballo e unha transferencia, desde o oeste ao leste, duns 30 mil millóns de DM, tan só me vin apoiado por unha minoría de profesionais.

 Cando advertía en 1998 do perigo que supuña a introdución do euro sen contar cun goberno económico europeo e, sobre todo, sen unha política salarial coordenada, fun pouco escoitado. Predicía entón que a zona euro, sen estas dúas medidas complementarias, volvería desintegrarse. 

Cando en 1998, sendo Ministro federal de Fazenda [Bundesfinanzminister], reclamaba que se regularan os mercados financeiros internacionais e se puxera fin á especulación monetaria, propondo unhas zonas de tipos de cambio límites e o control dos fluxos de capital, ríanse de min. Hoxe, quince anos máis tarde, até o FMI tivo que recoñecer que estes controis son ou serían man de santo. Para que os mercados financeiros volvan ao rego, o seu control será imprescindíbel.

Entenderán que o tema de "Os mercados desamalloados. Unha análise do capitalismo moderno" [Entfesselte Finanzmärkte - Analyse des modernen Kapitalismus], incítame a exporlles unhas ideas básicas.

Que é o capitalismo? Para min é unha orde económica que se caracteriza por unha alta produtividade e unha distribución desigual. As grandes fortunas ou patrimonios acumúlanse a conta de que uns traballen ás ordes doutros. O diñeiro que deste modo se vai creando tende a aumentarse procurando novas oportunidades de inversión; e multiplícase, busca outros novos modos de inversión, e de non chegar a esbanxarse sobre a marcha, séguese multiplicando infinitamente.

Con independencia de como o poidamos valorar, esa orde económica require unha orde monetaria estábel. Iso xa o sabía Lenin, cando dixo que "para destruír a sociedade civil hai que devastar o seu sistema monetario".

Entender que devastar o sistema monetario conduce á destrución dunha orde social dada, non é nada novo. Cando no século XIV, os emperadores da dinastia Ming introduciron o papel moeda en China, xa temían que o seu sistema monetario fose devastado por falsificadores; polo que os billetes chineses advertían:

Quen falsificase billetes ou os puxese en circulación, será decapitado.

Quen denunciase ou detuvese a un falsificador, será recompensado con 250 taeles de prata e co patrimonio total do delincuente.

Ao ler isto por vez primeira, pasáronme ideas raras pola cabeza, tendo en conta os moitos falsificadores que hai nos mercados financeiros desamalloados. Imaxínense que cada novo produto financeiro levase inscrito: "Quen desenvolvese produtos financeiros non fiábeis, será encarcelado. Quen denunciase ou detivese a un deses falsificadores, será recompensado co total patrimonio do delincuente".

Concordemos ou non con semellante visión, o que nos fai falta é unha ITV financeira, cuxa competencia sería comprobar os produtos financeiros novos e perseguir as prácticas criminais e que,ao igual que durante a dinastía Ming, debería ser un ente estatal e público. Quen, por exemplo, encomenda esa calificación a unha axencia privada, non ve que a cualificación de produtos financeiros ficaría vencellada a determinados intereses privados. Lémbrolles os valores hipotecarios dos EUA e as favorábeis cualificacións que recibiron por parte das axencias de rating. Esa cualificación falsa axudou a que a crise se agudizara. E a persecución dos delincuentes nun mundo de mercados sen freo - cavilemos un intre nos evasores fiscais - resulta tanto máis difícil cantos máis millóns estean en xogo.

Nunha sociedade civil, o principio que reclama "unha xustiza equitativa, a igualdade para todos" non debería cuestionarse póndoo en perigo. Porén no mundo financeiro, a práctica será máis ben esta: Aos peixes pequenos perségueselles, os grandes saen impunes. Se ben logrouse capturar e procesar algúns, a moitos outros seguimos xubilándoos mediante "paracaídas dourados".

Porén volvamos á tese de Lenin. A devastación do sistema monetario destrúe a orde social. E iso é precisamente o que fan os mercados financeiros desamalloados:

• Conducen a que a sociedade civil perda os seus valores.
• Agudizan a distribución inxusta por desigual.
• Socavan a democracia parlamentaria.
• Ás novas xeracións fúrtaselles o seu futuro, e a moitos outros europeos a súa liberdade.
• Reducen a produtividade económica.

Se pretendemos que o capitalismo funcione, entón, como ben sabían os representantes ordoliberais da Escola de Friburgo, debe valer o principio que reclama: Quien obtén o beneficio, tamén debe asumir a perda [wer den Nutzen hat, muss auch den Schaden tragen]. 

Como nunca antes na historia económica, os mercados financeiros e os seus beneficiados veñen desvirtuando esta máxima, porque quen hoxe obtén o beneficio NON asume ningunha perda. O cal confirmouse drasticamente na chamada crise do euro. Cítolles a Harald Hau e Hans Werner Sinn a partir dun artigo publicado no FAZ [Frankfurter Allgemeine] de xaneiro deste ano:

“O feito de que se protexan e se salven os acreedores bancarios repercutirá de modo moi dramático na redistribución patrimonial. Resulta típico que as accións bancarias e as débedas bancarias estean en mans dos cinco por cen máis rico dos fogares… Non facerlles participar nas perdas vén equivalendo a un enorme imposto NEGATIVO sobre os seus patrimonios. A súa riqueza é avalada con cargo aos contribuíntes, pensionistas e perceptores de prestacións sociais”. 

Desta inxusta distribución que vén a agravar dramaticamente os efectos das prácticas dos mercados financeiros desamalloados, tamén é responsábel a política da chanceler Merkel. Na primeira cadea alemá ARD, referíase en varias ocasións ao principio de prestación e contraprestación que determinaba a política europea. Niso, segue sen ver até o día de hoxe, que os que perciben as prestacións son os ricos, e tal e como afirman atinadamente Hau e Sinn, son os contribuíntes, os pensionistas e perceptores de prestacións sociais quen deben cumprir coas contraprestacións. Desta forma os que obteñen o beneficio, deixan de asumir a perda; estamos perante a perda de valores da sociedade burguesa, léase, a sociedade capitalista. O correcto, o xusto sería que esta contraprestación non recaera sobre os máis pobres, senón sobre os máis ricos en forma de imposto millonario a nivel europeo.

 A maioría dos cidadáns non alcanza a percibir que a política máis prominente do lado burgués alemán (Merkel)  fai unha considerábel achega para que os valores da sociedade civil se desintegren máis e máis: os ingresos dunha grande maioría vanse encollendo, ao igual que os seus aforros, mentres que os patrimonios monetarios dos ricos van aumentando solidamente. 

Tampoco se me pode negar a inhabilitación dos parlamentos e gobernos elexidos, outro problema que resulta consustancial da orde económica capitalista. O entón presidente dos Estados Unidos, Theodore Roosevelt, xa advertía en 1906:

“Detrás do goberno aparente aséntase entronizado un goberno invisíbel que non debe lealdade nen recoñece responsabilidade algunha á xente. A primeira tarefa da arte de gobernar é destruír este goberno invisíbel, contaminar esta alianza terríbel entre os negocios corruptos e os políticos corruptos”. 

A Escola de Friburgo, por súa vez, temía que el poder económico fose  concentrarse máis, unha vez rematada a II Grande Guerra. E para facilitar unha sociedade democrática, en que se impuxeran os intereses da maioría dos cidadáns, reclamaba unhas leis capaces de impedir o poder económico. 

Os mercados financeiros desamalloados non só non acabaron co problema da corrupción na política, senón que agudizárona.

Cando a finais dos noventa, sendo Ministro federal de Facenda, lle presentei á Administración norteamericana  propostas como regular os mercados financeiros, contestoume o entón Secretario do Tesouro, Larry Summers:

“Non pensará en serio que a administración estadounidense se vai acercar a eses plans. Ao fin e ao cabo, a campaña electoral de Clinton financiouna Wall Street”. 

  E nesa franca valoración da real estrutura dos poderes sociais nada mudou até o día de hoxe. Uns anos máis tarde, o Süddeutsche Zeitung publicou un comentario titulado "Der gekaufte Präsident" [O Presidente comprado], que defendía que un presidente dos EUA, cuxa campaña electoral fora financiada por Wall Street ou os grandes grupos empresariais, xamais podería decidir libremente, ficando condenado a facer unha política “comprada”.

  Eis a explicación de porque o ex Ministro do Tesouro dos EUA, Hank Paulson, xa vén avisando do perigo de outra crise financeira próxima. Paulson remite aos moitos bancos grandes, con un poder tan enorme, que o seu fracaso sacudiría o sistema financeiro mundial. Os cinco máis grandes, por exemplo, alcanzan hoxe xuntos un volume de balance en Euros de 6,3 billóns, uns 1,9 billóns máis que a mediados de 2007. A Hank Paulson “esquecéuselle” engadir que os bancos de Wall Street tamén reúnen o suficiente poder para ditar o proceder do presidente americano de turno. 

Tamén o mercado dos derivados, considerado un dos principais causantes da crise financeira, inchouse de 586 billóns de US$ a finais do 2007 aos 633 billóns actuais. E sen prestarlles atención ás loábeis declaracións dos seus respectivos xefes de Estado e de Goberno, os apenas regulados bancos informais [operando á sombra] continúan crecendo máis e máis. Cun volume de balance de 67 billóns de US$, alcanzan hoxe case a metade do sector bancario regular. A diferenza dos grandes institutos de crédito, os bancos informais, que operan con fondos altamente especulativos [Hedge Fonds, Private Equity Fonds e fondos de mercado monetario], non se lles exige ningún capital mínimo, nin tampouco deben observar principio de liquidez algún. Diso derívanse enormes riscos, e tal e como nolo documentan as cifras, hai cada vez máis partícipes que se trasladan do mercado financeiro regulado ao desregulado, informal, o da sombra. Na última cimeira do G20 en San Petersburgo, os xefes de goberno que participaron tan só chegaron a acordar un calendario: até 2015 queren averiguar o modo en que cabería controlar a eses bancos informales. Un auténtico avance, non lles parece?

Escribe Hank Paulson:

“Cada crise financeira nace a partir de medidas políticas equivocadas que conducen a excesos económicos. Para impedir que a cidadanía veña a sufrir danos, temos que identificar eses desacertos políticos, frear os seus impactos, antes de que provoquen unha burbulla; debemos meternos con aqueles puntos débiles dos sistemas financeiros que pudesen agravar o problema; e actuar con firmeza durante a crise para encauzala”.

Dan gañas de dicir: “¡Así se roxe, Léon!”

Cando os EUA revocaron a separación entre a banca de depósito e de inversión [refírese Lafontaine á Lei Gramm-Leach-Billey], segundo as palabras do ex presidente federal Köhler, “o monstruo definitivamente ficou ceibo e desamalloado”. Ningún banco, dicía o ex ‘wall streeter’ Paulson, debería chegar a ser tan grande e complexo que non puidese afundirse [too big to fail]. Porén como se podería volver a reinstituír a separación dos sectores de inversión e de depósito para reducir o tamaño excesivo dos institutos – o que personalmente considero de suma urxencia -, se precisamente son eses os bancos que veñen a ditarlle o enfoque á política? Debater este dilema seguiranos ocupando moito no futuro. 

Que a crise non está superada, o FED, o sistema de Reserva Federal de EUA, demóstrao coa súa última decisión: se ben algúns dos políticos norteamericanos, entre els o presidente Obama, déronnos a entender que o máis grave xa fora superado; e que xa se esperaba que o Banco Central ía comezar a reducir as súas medidas de apoio ao Estado e ao sector financeiro, consistente na creación de 85 mil millóns de US$ mensuais, Bernanke declaraba fai unha semana que inda non era pertinente reducir esas accións de apoio. O tipo de referencia próximo ao cero por cento desde 2008, xunto á masiva creación de crédito mediante a compra de títulos do Tesouro, documentan que a economía e o sistema financeiro estadounidenses aínda non saíron da crise.

Por outra banda, as intromisións do sector bancario na política non é un problema único e exclusivo dos EUA. Cando o relativamente pequeno banco IKB se atopaba ao borde da quebra, era ante todos o señor Ackermann quen logrou convencer aos ministros responsábeis, Steinbrück e Klos, de que este banco non debería chegar a quebrar. De modo semellante, procedíase cos bancos HRE e Commerzbank. No caso do HRE, era Otto Graf Lambsdorff entón o único que avogaba por non rescatalo con fondos públicos. Á vista da súa magnitude, eu non atrevera a exixir semellante cousa. Mais, até no caso do IKB fora eu o único membro do concello de administración do KfW [Kreditanstalt für Wiederaufbau (Instituto de crédito para a Reconstrución)] que avogaba por unha solución digna dunha economía de mercado; a saber, abandonar este banco a súa sorte. Segundo informa o xornal Handelsblatt, até o día de hoxe, o Deutsche Bank conta entre os institutos cuxa quebra sería explosiva para o sistema financeiro mundial. As leis nacionais, que en Alemaña existen de modo rudimentario, non chegan a facer os seus efectos sobre identidades internacionais. Non se encontran regulados a nivel internacional, e na Unión Europea, aos cinco anos da quebra de Lehman [Brothers], non se avanzou alén do que se chama un "proxecto de directiva".

Para saír deste círculo vicioso, debemos, tal e como xa o postulara Roosevelt, romper a insá alianza entre unha corrupta economía e unha corrupta política. Levo xa moito tempo propondo as medidas seguintes:

• Deben ficar prohibidas as doazóns da banca, as aseguradoras e grupos empresariais aos partidos políticos. 
• Ao igual que as subvencións destes aos deputados e delegados individuais.
• No tocante á tipicidade do suborno de deputados, a República Federal Alemá encóntrase ao nivel de calquera república bananeira.
• Ningún deputado, mentres dure o seu mandato, debería figurar en nómina de ningunha desas empresas.

O feito de que os mercados financeiros desamalloados, mediante a euro-crise, entren a roubarlles o futuro a cada vez máis mozos, resulta ser un escándalo de primeira magnitude. A taxa de desemprego xuvenil xa atinxe 63% en Grecia, e 56% en España. En Italia, Portugal, Chipre e Eslovaquia, 35%; mentres que en Irlanda e até en Francia é un de cada catro o que que se encontra desempregado.

Ese pésimo inicio da súa vida profesional pode chegar a perseguilos até a súa reforma. Con frecuencia vemos que as mozas e os mozos con boa formación deben procurar a vida en traballos que non lles van nin lles veñen, o cal suponlles un paso atrás e impídelles profesar nas súas respectivas carreiras. Con maior frecuencia deben mudar de traballo, e a satisfacción cos seus postos de traballos adoita rarear. Semellante situación, doadamente, pode dexenerar na clásica carreira de desemprego.

Que o crecente desemprego e a depauperización, perante todo nos estados do sur de Europa, cursa cunha notábel perda de liberdade, case non é tematizado ou debatido. A liberdade é o dereito de cada persoa de dispor, dentro duns límites, da súa vida con total autonomía. O límite encóntrase nese mesmo dereito que ostentan os demais. Quen ao final de mes non sabe se chega a pagar o aluguer ou a súa factura da luz, quen teme non poder alimentar a súa familia, desde logo non goza desa liberdade. Para Pierrer Bourdieu, a liberdade consiste en conseguir dominar e planificar a vida, as circunstancias vitais, o cal xa non se sostén no caso de moitos europeos do sur. Tal e como nos documentan as elevadas taxas de suicidio, cunden o medo e a desesperanza.

No seu famoso libro En débeda, David Graeber elabora de maneira brillante a interrelación entre débeda(s) e liberdade. Fai varios milleiros de anos, ao perder as súas colleitas, os campesiños horticultores axiña caeron vítimas da servidume por débedas; as súas familias ficaron desgarradas e ao pouco as súas terras quedaron a ermo, xa que, endebedados e por medo de ser expropiados, optaron por abandonar as súas explotacións xuntándose con pobos seminómadas. Perante o subseguinte perigo de desintegración social, os reis sumerios e logo os babilónicos, adoitaban conceder cada certo tempo unha amnistía xeral [sen demostrar cientificamente os hebreos crían que, na orixe o "xubileu" respondía tamén a unha condonación de todas as débedas]. Con os seus decretos declaraban nulas e sen efecto as débedas pendentes dos consumidores, devolvendo todas as terras aos seus propietarios orixinais e permitindo que os servidores endebedados volveran coas súas familias. Chama a atención que a palabra sumeria 'ama-gi', a primeira expresión que encontramos escrita do concepto de liberdade, signifique 'retorno á mai'; e iso mesmo foi o que se lles permitiu aos endebedados.

Obsérvese esa fina diferenza: nas sociedades de fai milleiros de anos, aos pobres condonábanselle as débedas contraídas co fin de parar a desintegración da sociedade. Na nosa era dos mercados financeiros desamalloados, condónanse as débedas dos ricos, impóndolles aos pobres que as amorticen. Desta maneira, estou certo que non cabe frear a disolución da sociedade. A política europea de Merkel trae consigo que perdamos a liberdade. A liberdade, con todo, tal e como ela a entende, é a base fundamental da orde civil burguesa.

Para documentar o feito de que o capitalismo merma a produtividade duhna economía, volvo citar os referidos Hau e Sinn:

“As garantías estatais reducen o custe de financiamento dos bancos. O cal non só leva á circunstancia de que o sector bancario se encontre inflado e excesivamente apalancado, senón que se perpetúen as súas inversións de altísimo risco. E é esta mala asignación dos recursos dispoñíbeis  a que impide que a economía europea se recupere e volva medrar a longo prazo.”

Se se destina demasiado diñeiro ao “casino do xogo”, reséntense as inversións necesarias para o desenvolvimento de produtos novos, a mellora do aparato produtivo e o aumento da produtividade. Exemplos encóntranse moitos, e cada un de nós coñéceos. Fai anos, viaxando nun carro dun innovador empresario medio, con éxito e bos ingresos, fun testemuña involuntaria de varias conversacións telefónicas. O que quería o bo home era gañar diñeiro rápido mediante especulacións monetarias. Se ben dirixira a súa empresa até ese momento con moito suceso e bos ingresos, expandíndoa, agora embarcábase en perdas cada vez máis cuantiosas xogándose os seus beneficios en especulacións monetarias. E xa saben, unha vez que se caia na compulsión das apostas - basta que lembremos a ludopatía d' O xogador de Dostoievski ou a obra de Stefan Zweig Vintecatro horas na vida dunha muller - xa non hai marcha atrás.

En 2009 a sorte do empresario farmaceútico e multimillonario Adolf Merckle conmoveu a Alemaña enteira. Este multimillonario suabo, con graves problemas financeiros, tirouse ás vías do tren perto de Ulm. Merckle, segundo a revista Forbes, o quinto empresario máis rico de Alemaña, vírase afectado porque unha das súas empresas, altamente endebedada, sufrira unha drástica perda durante a crise financeira. Amais, perdera especulando con accións de Volkswagen.

Xa nos anos '90 se ridiculizaba aquelas empresas produtoras que en tempos dos mercados financeiros xa desregulados, mutaran en institutos financeiros cunhas naves de produción engadidas. Acórdome moi ben dun comentario irónico meu neste sentido que, obviamente, foi moi mal recibido polo entón xefe de Siemens, von Pierer.

A economía financeira debe estar ao servizo da economía real. Os mercados financeiros, desamalloados tal como se encontran, causáronnos considerábeis danos na economía real que non se poden pasar por alto. Até cando a un ficara frío pola decadencia dos valores da sociedade civil; a crecente desorde ou desequilibrio distributivo; o progresivo desmantelamento do sistema democrático ou a perda de perspectiva de futuro e de liberdade para moitas persoas, deberían ser as reflexións puramente económicas por si soas as que demandaran unha nova arquitectura financeira mundial cun sector bancario estritamente regulado.

 

Ao fin e ao cabo trátase do lazo ou vínculo que debe manter unida a nosa sociedade. Fai anos que escribira o entón presidente da xunta directiva do Deutsche Bank, Rolf E. Breuer, no semanario Die Zeit: "A actual estrutura dos mercados financeiros globais, reflexa o canon de valores da sociedade industrial occidente". Deus non o queira!

Sería moi triste que a irresponsabilidade, desmesura, prevaricación, a fraude e o egoísmo, unha vez liberados polos mercados financeiros, fosen impregnar a nosa sociedade. Pero non esquezamos: as institucións, creadas polo home, acaban por formar, moldear aos seus creadores. No seu romance publicado en 1939 As uvas da ira, John Steinbeck relátanos a sorte duns agricultores que, endebedados, e por orde dos bancos deben abandonar as súas terras. Sobre o papel dos institutos financeiros lemos alí:

“O banco é algo máis que homes. Olla que todos os homes do banco detestan o que o banco fai, mais inda así o banco faino. O banco é algo máis que homes acredita. É o monstro. Os homes creárono, mais non poden controlalo".

Volver regular os mercados financeiros desamalloados e renovar o noso canon de valores para que sexa máis solidario e responsábel, son dúas facianas dunha mesma moeda que debemos carimbar agora, para frear a destrución da sociedade civil en curso.

Que a sociedade civil, tal e como nos é familiar, non será o final da historia, iso xa é fariña doutra muiñada.

É isto, ainda, democracia? Die Linke face o sistema alemão de partido único

Oskar Lafontaine, militante do partido alemão de esquerdas Die Linke (A Esquerda). Artigo tirado de Sin Permiso (aqui) e traduzido por À revolta entre a mocidade.

"Enquanto os grandes patrimónios -e a estrutura social de poder deles decorrente- seguam formando-se de modo que a minoria exploda o trabalho da maioria; enquanto isso ocorra, não poderão, logicamente,  impor-se os interesses da maioria. Por outras palavras: a democracia, que significa uma ordem social no que os interesses da maioria se impõem, naufraga no rocalhar das estruturas de poder armadas pelo partido único alemão."

Nos próximos meses representar-se-á na Alemanha uma comédia. A peça titula-se: O campo da contenda eleitoral. Os papéis principais correspondem a Angela Merkel e Peer Steinbrück. Entre os atores secundários vemos a Horst Seehofer, Sigmar Gabriel, Philipp Rösler, Jürgen Trittin e o resto do pessoal dirigente da CDU/CSU, SPD, FDP e Verdes. Para a Esquerda não está previsto nesta representação papel algum. Com ajuda da polícia política, dos meios de comunicação em mãos de grandes corporaciones privadas e da radiotelevisão de titularidade pública fá-se-á todo o possível para jogar da passarele do capitalismo ao incómodo partido.

O falangueiro escritor norte-americano Gore Vidal deixou-o dito faz já uns quantos anos: "A democracia é manifestamente um local no que se dá um inúmero de eleições com imensos custos sem assuntos programáticos de por médio e com candidatos intercambiáveis". Para ele não tinha já nos EEUU vários partidos, senão "um sistema de partido único com duas asas direitas" trabalhando a favor dos interesses das grandes empresas privadas. E não via nos meios de comunicação senão instrumentos de propaganda para a conservação dos relacionamentos sociais de poder.

Poder-se-á descontar a opinião de Gore Vidal como exagero literário de um escritor, mas o verdadeiro é que Heribert Prantl acaba de nos oferecer na Süddeutschen Zeitung uma translação do julgamento de Gore Vidal sobre a política em EEUU às eleições alemãs em curso para o Parlamento Federal:

"O campo da contenda eleitoral é uma disputa eleitoral que propriamente não existe já". O campo da contenda eleitoral é um termo malhadado, por muito que o acuñara Heiner Geißler. O que Geißler quis significar no seu dia, existia no seu dia como tal. Tinha posições encontradas, opostas, em todas as questões fundamentais da política: política exterior, política económica, política energética, política migratória... As diferenças fundamentais entre os partidos (excetuada a Esquerda) desapareceram."

Americanización

A coisa não oferece dúvida: a americanización da política alemã levou a que hoje, também na Alemanha, tenha um sistema de partido único com quatro asas, para seguir com a imagem de Gore Vidal. As asas chamam-se CDU/CSU, SPD, FDP e Verdes, e atuam todas, umas vezes mais, outras vezes menos, a favor dos interesses dos bancos e das grandes empresas, como o provam a política fiscal dos últimos anos e o inúmero de resgates bancários aprovados. Afirmam todos sem reservas uma ordem económica no que a desigual distribuição do rendimento, do património e do poder leva a que uma minoria faça trabalhar no seu próprio benefício a uma maioria, dando a essa maioria salários e participações subalternas muito por embaixo do que corresponde ao pleno rendimento do seu trabalho. Em oposição ao partido único federal alemão, Die Linke diz: a propriedade deveria dimanar só do próprio fazer, do próprio trabalho, e não de conseguir que outros trabalhem para um. Enquanto os grandes patrimónios -e a estrutura social de poder deles decorrente- seguam formando-se de modo que a minoria "exploda" o trabalho da maioria; enquanto isso ocorra, não poderão, logicamente, se impor os interesses da maioria. Em outras palavras: a democracia, que significa uma ordem social no que os interesses da maioria se impõem, naufraga no rocalhar das estruturas de poder armadas pelo partido único alemão.

Enquanto não se ataquem essas estruturas, assistiremos ao sumo a pugnas face à galeria e a crispadas disputas em torno de objectivos secundários de batalhinhas menores. Quanto menos diferenciam-se as posições políticas fundamentais unas de outras, tanto mais ruidosa deve ser a grita, a fim de dar a impressão de que o campo da contenda eleitoral se mantém vivo. De aqui o julgamento de Heribert Prantl: "É o mais provável que, pese a toda a barafunda organizada em torno da política de rendas, não tenha em toda a Alemanha mais de mil pessoas capazes de poder deletrear as diferenças entre a CDU e a SPD. E o mesmo ocorre com outras políticas". Também o diário [conservador] Frankfurter Allgemeine Zeitung fala de um campo de contenda eleitoral "impróprio".

Também não há que se deixar cegar pelos "casos de plagio" vermelho-verde. Com grande diligência social-democratas e Verdes vieram fazendo suas, com modificações e desnaturalizações várias, tradicionais propostas políticas de Die Linke, a fim de fazer esquecer os desastres sociais causados pelas políticas que desenvolveram durante os seus anos de governo em coligação  relacionamentos laborais precarizadas, salários ínfimos, pauperismo da velhice, destruição dos sistemas sociais de segurança.

Plagianm, desde depois, a ideia do salário mínimo, e o mesmo pode dizer-se respeito das timoratas propostas com que agora pretendem:

* melhorar as aposentações e elevar um tanto o baixo nível das prestações oferecidas desde a sua contra-reforma do Hartz-IV;

* rebaixar o copagamento sanitário e as matrículas universitárias;

* pôr coto ao trabalho temporário e aos contratos exteriorizados de obra;

* aumentar os tipos fiscais marginais altos, gravar fiscalmente o património, as rendas de capital e as transacções financeiras;

* limitar os alugueres, os preços da energia e os interesses por descobertos bancários;

* introduzir eurobonos;

* retirar licenças aos bancos que facilitam a evasão fiscal;

* promover a separação entre banca comercial e banca de investimento;

* limitar as remunerações dos executivos;

* exigir responsabilidade aos credores e proceder a tiras de dívida.

Isso, por nos limitar a uns quantos exemplos.

O roubo de ideias não pode confundir a ninguém: a SPD e os Verdes, o mesmo que CDU/CSU e FDP, são e serão, chegado o caso, secções leais ao sistema do partido alemão federal único. votaram todos de consono a favor de modificar a Constituição para impor um topo de dívida; de consono votaram todos a favor do Pacto Fiscal europeu, bem como pelos diferentes resgates. O que mostra que o "campo da esquerda", SPD e Verdes, não rompeu amarras com as suas velhas e catastróficas políticas do Hartz-IV e da Agenda-2010. O Pacto Fiscal significa o afiançamento desta brutal política de recortes para toda a Europa. Só pelisso se avilantan a SPD e os Verdes a se chamar a si mesmos partidos europeus: porque têm interiorizado e facto sua com descaro a ideia de uma Europa de mercados livres e grandes empresas como a única Europa possível. 

Minas sem explodir semeadas por toda a Europa

De medir-se a realidade social conforme à intenção política declarada, não resultaria um julgamento demasiado duro dizer que ambos protagonistas "de esquerda" do atual "campo de contenda eleitoral" são como artefactos explosivos sem detonar abandonados por toda a Europa. O Conselho Europeu resolveu em Lisboa, em dezembro de 2010, com a colaboração do Chanceler vermelho-verde Schröder, "fazer da UE o espaço económico baseado no conhecimento mais competitivo e dinâmico do mundo: um espaço económico capaz de crescimento duradouro, com mais e melhores postos de trabalho e uma maior coesão social". Essa era a intenção declarada. Como é a realidade?

Os jovens europeus de hoje que, crescentemente açoitados pelo desemprego, leiam isto estarão plenamente justificados para duvidar da capacidade de julgamento e ainda do equilíbrio mental desses estadistas. Quando compreenderão os políticos do partido alemão único que um sistema económico que tem como fim a maximização dos benefícios e do património da minoria necessariamente tem de trazer consigo situações como as que estamos a observar hoje na Europa?

Nesse contexto resulta uma brincadeira de péssimo gosto ouvir dizer de consono a CDU/CSU, SPD, FDP e Verdes que querem pôr a justiça social no centro do "campo de contenda eleitoral".

É lógico também -porque está na natureza do sistema- que ambos "campos" coincidam em converter as guerras pelos direitos humanos no instrumento essencial da sua política exterior. De maneira inigualável tem estampado o Príncipe Harry a quintaessência desta nova era da política exterior alemã na primeira plana do diário sensacionalista Bild: "Resulta sem dúvida notável neste contexto que políticos da SPD e dos Verdes criticassem com tal acritude a Merkel e a Westerwelle, acusando-os de que o governo federal não colaborasse na guerra de Líbia."

O rasgo que faz único a Die Linke

Die Linke, e isso o sabe a grande maioria dos seus partidários e dos seus membros, só pode justificar a sua existência e só pode se sustentar com sucesso nas contendas eleitorais, se não se converte em uma asa mais do partido único. O rasgo que a faz única é advogar por uma ordem económica em que todos recebam o pleno custo do trabalho realizado. Essa constituição económica leva a empresas democráticas cooperativas, e não a estruturas económicas autoritarias com trabalho temporário, empreitadas, salários paupérrimos e minijobs. Leva a uma política exterior pacífica, que procura se assegurar as matérias primas com o comércio, e não com guerras de direitos humanos.

Com esse transfondo resulta claro porqué SPD e Verdes vêm recusando cortantemente desde faz anos as repetidas ofertas de colaboração de Die Linke. Os políticos do partido único alemão querem arranjar-se entre si. Recusam as reformas estruturais que poderiam mudar a constantemente crescente desigualdade na distribuição do bem-estar e das oportunidades na Alemanha. Os programas eleitorais da SPD e dos Verdes, que incorporam, mais ou menos desleídas, propostas do Partido da Esquerda, apenas servem para mascarar a realidade. As eleitoras e os eleitores não devem reparar em que por trás dessas proclamas não há a menor intenção das pôr por obra. Como disse o outrora Grande Maestro das campanhas eleitorais social-democratas Franz Münterfering: "É injusto valorizar aos partidos, após as eleições, conforme às suas promessas eleitorais".

O susodito campo de contenda eleitoral é uma farsa. As eleitoras e os eleitores terão a experiência de um dejà-vu. Depois das eleições, tudo será na Alemanha como antes das eleições, quaisquer que sejam os políticos e as fracções do partido único que formem o governo federal. Assombrosamente, os representantes da economia alemã manifestam, de furtado, a sua preferência por um governo federal vermelho-verde. O antigo chefe da BDI [a organização da patronal industrial alemã], Keitel, resumiu-o assim: "Quando um país precisa fazer reformas político-económicas, o melhor é que o governo que as leve a cabo não tenha uma cor política demasiado suspeito de favorecer aos empresários."

Eurolandia, camiño dun inferno dantesco: o que se xoga nos próximos 8 días

Wolfgang Münchau. Artigo tirado de SinPermiso (Aquí). Tradución: Revolta Irmandiña. O coeditor do Financial Times en Londres e columnista estrela do Spiegel en Hamburgo sae ao paso da tolemia dominante. 24/06/12

Que deberiamos preferir na crise do euro? Seica un final espantoso, antes que un espanto sen final? De ningún modo! Sería a ruína, mesmo para Alemaña. E con todo, a política da Chanceler Angela Merkel lévanos dereitamente a un inferno dantesco.

Hai moitos anos, toleei a unha mestra nunha redacción escolar que criticaba á SPD por tolerar a política económica deflacionista de[o socialcristián conservador] Heinrich Brüning durante a República de Weimar. Facer tamaña observación nunha cidade rexida pola SPD, nun Land federado rexido pola SPD e nun Estado federal gobernado entón pola SPD resultaba politicamente incorrecto. A resultas dese episodio -e da mala calificación obtida-, sempre me mantiven resueltamente crítico co consenso.

Tamén hoxe resúltalle difícil á esquerda enfrontarse á conservadora narrativa dominante da eurocrise. Unha narrativa, segundo a cal a crise foi causada por falta de disciplina orzamentar; segundo a cal, nunha crise, o que hai que facer é aforrar; segundo a cal, o mal de base na Europa meridional é a falta de reformas; segundo a cal, non se precisa unión fiscal ou unión bancaria. E segundo a cal, toda vai ben, mentres nos ateñamos ás regras.

A tese é obvia, plausíbel e falsa. Exactamente igual que a tese favorita dos anos 30: a da contracción económica saudábel. Igualmente plausíbeis e falsas son as solucións de Thilo Sarrazin: "Deixade que Grecia saia do euro, e todo irá vento en popa".

Esas narrativas dominantes son desgraciadamente compartidas por moitos dos meus lectores [alemáns]. Demasiado a miúdo déixase ouvir a sabedoría dos necios: "Mellor un final espantoso que un espanto sen final". Opóñome enerxicamente a ese apotegma. O contido de verdade do enunciado depende loxicamente da natureza do espanto ao que, nun ou outro caso, un vese exposto. Na Alemaña dos anos trinta, a depresión finalizou cun espanto.

Quen agora esixe o final do espanto, subestima, como os seus irmáns ideolóxicos de sangue nos anos 30, os custos económicos, sociais e políticos de tan desapoderado acto de violencia. Mentres, en cambio, conta até o último chicharo -e moitas veces, por partida dupla ou tripla- dos supostos custos dos programas de rescate ou dunha unión fiscal.

Temos aínda 8 días por diante
 
Un final con espanto sería ruinoso, precisamente para Alemaña. Polo momento, o mercado interior europeo non sobreviviría a un regreso aos tipos de cambio flexíbeis. A industria exportadora alemá non se recuperaría do golpe. Tamén ameaza un colapso financeiro. A Bundesbank ten, fronte ao BCE, débeda activa por un monto por volta de 700 mil millóns de euros, que resultan do sistema de pagos Target 2 [o sistema automatizado transeuropeo para a transferencia urxente con liquidación bruta en tempo real; N.T.]. Esa débeda activa sobe mes tras mes. Se o esborralle chegase a fin de ano, ameazan unha perda totais dunha magnitude situada entre 1 e 2 billóns de euros, incluída a cobertura do risco dos paraugas protectores e do rescate dos bancos alemáns que crebarían. Iso significa entre o 40% e o 80% do noso PIB.

A política de gañar tempo practicada por Angela Merkel é aínda máis ruinosa. A cada mes que pasa, as cargas soportadas por Alemaña no sistema son máis pesadas. Un exemplo desa tolemia dáo a explosión da débeda grega. Cando comezou a crise, o peso da débeda de Grecia era só do 100%. Tras varios anos de aforro e austeridade, e a pesar da quita de débeda, o seu coeficiente debedor é agora máis elevado. Se agora España e Italia teñen que entrar a acubillarse igualmente baixo o paraugas, iso significa que Alemaña e Francia, de consuno, terán que garantir máis de 4 billóns de euros de débedas. Iso é máis que o ingreso anal dos dous países xuntos. Estamos, así pois, nun rumbo dereitamente aproado á maior bancarrota estatal da historia universal.

Só coñezo dúas solucións capaces de evitar iso:

-        unha adopción da débeda por parte do BCE; ou:

-        unha mutualización parcial das débedas a través de eurobonos e unha unión bancaria.

A política de Merkel lévanos ao Inferno de Dante: "Quen aquí entre, abandone toda esperanza".

Para empezar a pór por obra unha reforma temos 8 días: até o próximo cume da UE [o 28 deste mes de xuño]. Se a Chanceler non se achanda ao que significaría o maior xiro político até a data, entón os meus críticos terán o pracer de comprobar experimentalmente as súas teses do final do espanto. Acórdome agora do malvadamente mordaz comentario do grande economista keynesiano John Kenneth Galbraith á mantenta do monetarista Milton Friedman: "A desgraza de Milton é que puxo a proba as súas propias teorías".

Cando escribín traballo na escola, estaba simplemente decepcionado pola posición político-económica dos socialdemócratas. O que entón non me podía caber na cabeza era porqué a SPD puido facer algo así. O que o curso da presente crise ensinoume é o rapidamente que pode irromper unha histeria irracional de masas nun país democrático, e até que punto pode chegar a calar mesmo no lado esquerdo do espectro político.

Alemaña perante o espello da emigración

Àngel Ferrero. Artigo tirado de SinPermiso (aquí) e traducido por Revolta Irmandiña.  Àngel Ferrero é membro do Comité de Redacción de SinPermiso.

«Veñen quitarnos o traballo», «hai demasiados», «non se integran»... Todo isto ouvinllo dicir aos alemáns dos turcos, rusos e españois, aos españois dos latinoamericanos, romaneses e árabes e aos árabes dos africanos. A inmigración é as máis das veces unha matrioshka onde sempre hai alguén por baixo de ti. Ou por encima. Que llo pregunten aos alemáns, que desde hai unhas semanas levan as mans á cabeza coas declaracións de Natalie Rickli, un destacada político do Partido Popular Suízo (SVP). Nunha cadea de televisión local, Rickli queixouse de que en Suíza hai demasiados alemáns. Xa antes descolgouse no diario Sonntags-Blick afirmando que «cando nas montañas suízas hai soamente Serviertöchter (camareiras) alemás e médicos alemáns que só atenden a pacientes alemáns, entón deixo de sentirme coma se estivese no meu propio país.» Segundo Rickli, os inmigrantes alemáns supoñen unha carga para o estado e a sociedade suíza en todos os seus aspectos -desde o mercado laboral, as escolas e as universidades até o transporte público e os alugueres- e non só desprazan dos seus postos de traballo aos traballadores autóctonos, senón tamén aos en Suíza estimados traballadores croatas ou serbios. «Quen, como alemán, queira saber que sente un traballador emigrante ao non ser ben recibido no estranxeiro, debería mudarse a Suíza», escribe o respectábel semanario Spiegel, e engade: «para ser máis exactos, á zona xermanofalante do país. Alí un nada desdeñábel 36% da poboación opina que na súa fermosa república alpina viven demasiados alemáns.» [1]

Estes traballadores alemáns que fan as súas malas para marcharse a Suíza fano buscando, como todos, mellores salarios e condicións laborais. Son a razón inmediata, probabelmente por diante das tendencias demográficas do país, da cacarexada carencia de man de obra cualificada que atraeu nos últimos dous anos a miles de cidadáns españois, gregos e italianos a Alemaña. O empobrecimiento dos países do sur de Europa e Europa oriental, que tensa as relacións europeas entre centro e periferia, serviu en última instancia para crear un enorme exército industrial de reserva disposto a aceptar os postos de traballo que non queren desempeñar os alemáns e a facelo tanto por peores condicións laborais -salarios máis baixos a cambio de xornadas de traballo máis longas- como pola ausencia, na práctica, de toda protección sindical.[2] Peor aínda: se os alemáns ven forzados algún día a retornar de Austria ou de Suíza non só se atoparán con que as súas anteriores prazas de traballo foron ocupadas por outros, senón cun mercado laboral moito máis deteriorado. E que lección aprenderon os alemáns de todo isto? Pois absolutamente ningunha. Os alemáns do Leste non reciben máis que varazos dos seus compatriotas do Oeste -o último, o feche de varias fábricas produtoras de placas solares en Mecklemburgo-Pomerania Occidental, que devolveu á rexión a unha segunda desindustrialización- e unha vez máis fan as malas para atopar mellor sorte no Oeste, no que supón un fluxo migratorio interno silencioso, mais constante. Suficiente teñen co seu como para protestar polos demais. Se este é o trato entre alemáns, que lles cabe esperar aos estranxeiros? Este é o Modell Deutschland para Europa, versión 2012: a este retorno á extracción de plusvalía absoluta máis crúa, sostido por un exército industrial de reserva constantemente desprazándose por Europa -o que obstaculiza, por suposto, toda unidade dos traballadores-, co que Alemaña tenta manter custe o que custe a súa posición de nación exportadora fronte á crecente competencia dos países emerxentes, interponse con todo a complexidade do idioma e a falta do que os sociólogos alemáns dan en chamar "unha cultura de benvida", produto da irregular historia do país. En Alemaña un emigrante nunca sente como na casa. E quizais o obxectivo sexa precisamente ese: non por casualidade as autoridades de Alemaña occidental acuñaron na década do cincuenta o termo "Gastarbeiter", que significa, literalmente, "traballador invitado". E que convidado queda a vivir para sempre na casa do seu anfitrión? 

Se non se liquidan estes problemas que se arrastran durante lustros, o resultado ameaza con ser explosivo. Por unha banda, a crecente alienación dos países do sur de Europa do proxecto europeo, capitalizado polas elites franco-alemás para o seu propio beneficio. Pola outra, unha crecente división social en Alemaña que vén acompañada doutra segregación, máis perigosa aínda se cabe, de tipo racial, tanto no ámbito educativo e laboral como no urbano, coa aparición de barrios onde a poboación de inmigrantes pobres é xa maioritaria. E xa sabemos polo ocorrido no Reino Unido no oitenta e nas banlieues francesas no noventa onde conducen estas polvoreiras sociais. A cousa sería xa grave se non fose porque algúns partidos políticos comezan a facer cóxegas perigosamente a glándula do nacionalismo alemán buscando votos nun sistema de partidos cada vez máis fraccionado. E non só, como cabería esperar, a extrema dereita e os conservadores.[3] Entrevistado o diario Bild, o socialdemócrata Peer Steinbrück declarouse en contra da expulsión do partido de Thilo Sarrazin polas súas teses racistas baseadas en teorías seudocientíficas («á parte do último capítulo, apenas pode dicirse nada en contra da maior parte da análise de Sarrazin») e engadiu que quen emigre a Alemaña «debe achegar coa súa calificación unha plusvalía e non ser unha carga [para o Estado]» [4] Se dunha virtude non carece Steinbrück esa é a claridade de expresión. Peer Steinbrück, que foi ministro de Finanzas no anterior goberno de Merkel («o multiculturalismo morreu», lembren), será probablemente o próximo candidato á cancillería do SPD, un partido que, se non recordo mal, nunha ocasión estivo por algo así como o socialismo e mesmo moito antes polo socialismo sen máis.

Alemaña, terra de emigrantes?

Por iso seica conveña recuperar un artigo de Michael Bodemann aparecido o outono pasado no Blätter für deutsche und internationale Politik sobre os emigrantes alemáns en Estados Unidos que mereceu maior atención e que é -ou debería de ser- unha chamada á humildade. [5]

Como o seu autor lembra ao comezo do artigo, no século XVIII e XIX os alemáns chegaron a constituír nalgunhas zonas dos EUA a comunidade de inmigrantes máis numerosa, o que xerou o rexeitamento frontal dos colonos anglosaxóns. Así, a mediados da década do cincuenta do século XVIII, a administración e a igrexa de Pensilvania esixiu -mais non conseguiu- o establecemento de matrimonios forzosos entre alemáns e anglosaxóns así como a prohibición de falar o alemán en público. Os mismísimos Founding Fathers Thomas Jefferson e James Madison temían que a relixión e o réxime absolutista do que procedían os alemáns acabase supondo unha ameaza á neonata república estadounidense. Benjamin Franklin foi máis lonxe aínda e afirmou nunha carta que «quen chegan até aquí son polo xeral do tipo máis ignaro e estúpido da súa propia nación... e dado que poucos dos ingleses entenden o idioma alemán, non poden dirixírselles desde a prensa ou o púlpito, facendo practicamente imposíbel eliminar os prexuízos que puidesen ocuparlles... Non estando afeitos á liberdade, non saben facer un uso modesto da mesma... Aínda recordo cando modestamente declinaron toda intromisión nas nosas eleccións, mais agora chegan en masa, e traen a todos consigo, excepto nun ou dous condados... En poucas palabras, o fluxo da súa importación debería dirixirse desta a outras colonias, como vostede xuizosamente propón, pois pola contra pronto nos superarán en número de tal modo que todas as vantaxes que temos non seremos na miña opinión capaces de preservalas, sexa a nosa linguaxe, e mesmo o noso goberno.» E noutro lugar, e en tons abertamente racistas, preguntábase: «Por que Pensilvania, fundada polos ingleses, debería converterse nunha colonia de estranxeiros, que deica pouco serán tan numerosos que nos germanizarán no canto de anglificarlos nós a eles, e que nunca adoptarán o noso idioma e costumes como non poden adquirir a nosa complexión física. O que me leva ao seguinte comentario: que o número de xente puramente branca no mundo é proporcionalmente moi pequeno. Toda África é negra ou morena (tawny). Asia principalmente morena. América (excluíndo aos recentemente chegados) tamén o é por completo. E en Europa, os españois, italianos, franceses, rusos e suecos son polo xeral o que denominados de complexión atezada (swarthy); como tamén o son os alemáns, coa excepción dos sajones, quen, xunto cos ingleses, constitúen o corpo principal de xente branca sobre a face da Terra.» [6] Tal era o medo á presenza dos alemáns que, até o día de hoxe, EUA carece de lingua oficial, pois temíase que calquera votación conducise á vitoria do alemán -un idioma que, polo demais, unía aos inmigrantes alemáns, austriacos e suízos independentemente da súa confesión relixiosa (protestante, católica ou xudía)- por encima do inglés.

O primeiro fluxo migratorio, do século XVII até 1815, compúxose de menonitas, huteritas e outras confesións anabaptistas perseguidas en Europa, e deixou paso segundo Bodemann a un segundo período que se estende desde o Congreso de Viena de 1815 até o comezo da Primeira Guerra Mundial. Durante este período foron os exiliados da fracasada Revolución de marzo de 1848 quen deixaron unha maior pegada nos Estados Unidos. Os alemáns, escribe Bodemann, «concentrábanse en "Little Germanies", como ocorreu en Nova York, Milkwaukee, Baltimore, St. Louis e Filadelfia. En Chicago, entre 1850 e 1914, entre o 25 e o 30% da poboación era de orixe alemá.»

Durante todo este espazo de tempo os alemáns constituíron o que hoxe se coñece como unha "sociedade paralela": «Os inmigrantes, tamén na segunda xeración, seguían falando alemán, lendo periódicos alemáns, levando aos seus fillos a escolas alemás, atendendo misa en lingua alemá, celebrando festividades alemás, acudindo os fins de semana durante o verán aos Biergarten e no inverno consumían o seu tempo, nunha economía comunitaria, nos seus propios clubes de caza, sociedades obreiras ou coros e teatros en lingua alemá.» Os seus costumes seguiron sendo durante moito tempo -por estraño que nos pareza agora, cando os conservadores cren fundir a diversidade cultural europea nas supostas "raíces cristiás" (ou mesmo "xudeocristiás") de Europa- alleas á poboación estadounidense. Así, mentres para os puritanos era «o domingo un día de reflexión, de recollemento na parroquia e no fogar, para os alemáns, independentemente de se eran protestantes, católicos ou socialistas, era un día para pasar coa familia facendo pic-nique ou nos Biergärten, con cervexa e cancións.» Tanto rexeitamento xeraban os alemáns que «a contratación de alemáns foi percibida como un signo de deslealdade na nova nación de orientación anglosaxoa, e nalgúns lugares tentouse por medio da lexislación obstaculizar a apertura e o funcionamento das escolas alemás.» Os alemáns foron, xunto aos irlandeses, o grupo étnico máis discriminado en Estados Unidos. Unha noticia do Christian Examiner de 1851 comezaba coa seguinte advertencia apocalíptica: «dúas razas apareceron para desafiar o predominio dos ingleses [...] falamos por suposto dos irlandeses e dos alemáns.»

A poboación anglosaxona miraba con inquedanza e desconfianza aos recentemente chegados. Era a súa intención como súbditos do káiser fundar un imperium in imperio nos Estados Unidos? Ou traían consigo algo aínda peor? Michael Bodemann lembra que «ao redor de 1850 [os alemáns] constituían máis do 80% da forza de traballo, e aínda en 1900 dous terzos da mesma.» Do oito acusados nos sucesos de Haymarket en Chicago -a orixe da celebración do Primeiro de Maio-, por exemplo, seis eran de orixe alemá e os carteis chamando á manifestación imprimíronse en inglés e en alemán. O Chicago Tribune publicou a seguinte e reveladora crónica: «os máis entusiastas de entre o público eran os alemáns. Entre as súas filas había igualmente un enorme número de polacos e bohemios (Böhmisch), xunto a persoas de aspecto estadounidense que se achegaron a observar que ocorría.» Ao que Bodemann comenta con acerto: «alemáns como participantes entusiastas, americanos como espectadores pasivos. Aquí vemos como se alza o dedo acusador que di: "como inmigrantes non anglosaxóns estades obrigados a atervos ás normas estadounidenses existentes, e o voso socialismo non pertence a elas".»
Os xermano-americanos foron obrigados a asimilarse por completo e renunciar á súa identidade na Primeira Guerra Mundial, aproveitando as hostilidades co Segundo Imperio que desataron unha onda de xermanofobia por todo o país. Do sentimento como tales -a diferenza de afroamericanos, asiático-americanos, etc.- non queda nin rastro. Pero por outra banda, a súa tradición cultural enriqueceu a cultura estadounidense (cuxo melting pot é, sen dúbida, o produto máis valioso): as icónicas hamburguesa e hot dog -ou, se o prefiren, frankfurts ou wieners- son, como non é difícil deducir, de orixe alemá, como o son o abeto do Nadal ou Santa Claus. Os alemáns trouxeron consigo a cervexa, unha bebida que favorece o consumo social fronte ao individualista whisky. «Hoxe -conclúe Bodemann- expómonos a cuestión de se o pasado xermano-americano na época da Primeira Guerra Mundial é un espello do noso propio futuro en Alemaña ou se a sociedade alemá -como ocorreu, polo menos parcialmente, nos Estados Unidos antes da Primeira Guerra Mundial- está disposta a seguir aceptando o multiculturalismo.»

Alemaña mírase ante o espello da emigración e non se recoñece.

Notas:

[1] "Schweiz: SVP-Politikerin Rickli sieht Masse der Deutsche als Problem", Spiegel, 29 de abril de 2012.

[2] Jörn Boewe, "El nuevo ejército industrial de reserva", Sin Permiso, 24 de xullo de 2011. 

[3] A comezos do mes de marzo a ministra Ursula von der Leyen anunciaba a exclusión das axudas Hartz-IV para os cidadáns de 14 países de Europa, Noruega, Islandia e Turquía que non traballasen en Alemaña. Véxase: "Arbeitsmarkt: Regierung will Hartz-IV für EU-Zuwanderer stoppen", Spiegel, 9 de marzo de 2012; Rafael Poch, "Alemania se vacuna contra la emigración oportunista del sur de Europa", La Vanguardia, 10 de marzo de 2012. 

[4] "Steinbrück gegen Auschluss von Sarrazin aus der SPD", Bild, 10 de febreiro de 2011.

[5] Michael Bodemann, "Der deutsch-amerikanische Bindestrich. Eine Lektion in Multikulti aus der Geschichte der USA", Blätter für deutsche und internationale Politik, n. 7/2011, 111-120.

[6] "Ben Franklin on 'Stupid, Swarthy Germans'", Dialog International, 5 de febreiro de 2008.